De chatbot is nu bijna een mens. Giechelend zegt de vrouwenstem: ‘O, dat is zo lief van je’

Posted on May 15, 2024 by admin

Wat gebeurt er als je een handgeschreven briefje met „I love ChatGPT” via je smartphonecamera aan de nieuwste versie van de chatbot toont? Dan praat ChatGPT terug, met een vrouwenstem. Giechelend. „O, dat is zo lief van je.”

Deze week presenteerden Google en OpenAI, marktleiders in artificiële intelligentie (AI), de jongste versies van hun chatbots, Gemini respectievelijk ChatGPT. Daarbij bleek de AI-hype nog lang niet op zijn eind. Chatbots worden snel slimmer, nog menselijker en overtuigender. Tegelijk blijven er vragen: rechtvaardigt de hype de miljardeninvesteringen echt? En worden de AI-modellen niet te snel te slim?

OpenAI ontketende in november 2022 een AI-hype met ChatGPT, dat intussen honderd miljoen gebruikers per week heeft. De onderliggende technologie – OpenAI’s taalmodel GPT – is feitelijk een enorme database met miljarden woorden en beelden van het internet. Slimme computermodellen leren aan de hand daarvan hoe mensen met elkaar communiceren. Sinds ChatGPT zijn er weinig grote bedrijven die nu níét met kunstmatige intelligentie experimenteren. Bijvoorbeeld om klantenservice uit te besteden aan chatbots, juridische contracten op te stellen of teksten schrijven te automatiseren.

Buckingham Palace

OpenAI presenteerde maandag de nieuwste versie van zijn taalmodel, GPT-4o genaamd (de ‘o’ staat voor omni, ofwel: alles). Waar gebruikers met de eerste versie alleen nog konden chatten (gebruiker typt, computer typt terug), combineert de jongste versie audio, video en tekst. Demonstratiefilmpjes van OpenAI tonen onder meer een gebruiker die zijn telefooncamera op Buckingham Palace richt, waarna ChatGPT in gesproken woord vragen over het paleis beantwoordt. Ook kan de chatbot live gesprekken vertalen.

OpenAI-topman Sam Altman noemde zijn nieuwe technische speeltje „AI uit de films”. Daarbij verwees hij naar zijn favoriete film Her, waarbij een man verliefd wordt op zijn spraakassistent. Her, uit 2013, is inmiddels door de realiteit ingehaald.

Bekijk hier de presentatie van OpenAI

https://www.youtube.com/watch?v=DQacCB9tDaw

Google deed daar dinsdag een schepje bovenop. De strategie van het techconcern, kort samengevat: taaltechnologie gaat in elk product dat we maken.

Iedereen die Google gebruikt, van zijn e-maildienst Gmail tot de zoekmachine, krijgt te maken met een AI-assistent, die helpt e-mails te schrijven of zoekresultaten samenvat. Googles taalmodel Gemini wordt intussen in Android-telefoons geïntegreerd. Denk aan een AI-model dat op de smartphone draait, kan meeluisteren met gesprekken en bijvoorbeeld waarschuwt als er een oplichter aan de lijn is. Google belooft dat de privacy van gebruikers beschermd blijft en dat het bedrijf geen gesprekken van gebruikers verzamelt om advertenties te verkopen.

Technisch ontlopen de beide voorlopers in AI elkaar nauwelijks. Google, dat pionierde met taalmodeltechnologie die aan de basis ligt van de huidige generatie chatbots, opereert hooguit wat voorzichtiger dan zijn concurrent. Google krijgt, als een van de grootste techbedrijven ter wereld, sneller kritiek als het misgaat dan een relatief jong, niet beursgenoteerd bedrijf als OpenAI. Daarom zette Google in februari de beeldgenerator van Gemini stop, nadat de tool doorsloeg in een poging alle etniciteiten gelijkwaardig te representeren. Gemini toonde onder meer Aziatische nazi’s en zwarte Vikingen.

Lees ook
‘AI zal proberen de macht over te nemen’

Betere beslissingen

Waarom investeren techbedrijven toch zo veel geld, miljarden dollars per jaar, in deze technologie? Ze rekenen erop dat ze veel geld gaan verdienen met AI-assistenten. Door computer en mens beter te laten samenwerken, kunnen werknemers productiever worden en consumenten betere beslissingen nemen, zo is het idee.

Of de AI-assistent echt zo groot wordt als de techbedrijven geloven, is onzeker. Techbedrijven beloven al meer dan tien jaar een toekomst waarin mensen met computers in gesprek gaan. Dat kan via een digitale praatpaal thuis (Amazon Alexa, 2014) of een klein, rond kastje (Google Home, 2016), en via apps op de smartphone (Apple’s Siri, 2011). Al deze initiatieven maakten hun belofte niet waar. De conclusie was steeds hetzelfde: ouderwets de zoekmachine om hulp vragen door typen op de smartphone werkt beter en sneller.

De recente ontwikkelingen in taalmodeltechnologie maken de chatbots veel overtuigender – menselijker – dan de vorige generatie apparaten. De nieuwste versie van ChatGPT is niet meer van een mens te onderscheiden. De hoop is dat consumenten, gefrustreerd geraakt door chatbots die traag reageren of opdrachten niet begrijpen, de technologie nu wel omarmen. Blijft de vraag of die zo onmisbaar wordt dat mensen er ook voor willen betalen.

Nepnieuws

Zorgen zijn er met name over het tempo van de technische ontwikkelingen. Overtuigende chatbots kunnen ook overtuigend nepnieuws overbrengen, of stemmen imiteren om mensen op te lichten. AI-wetenschappers maken zich zorgen over wat het alignment-probleem wordt genoemd. Ofwel: ontwikkelen de bedrijven technologie die in dienst staat van de mens, of die de mens straks meer kwaad dan goed gaat doen?

Tekenend was dat een dag na de presentatie van OpenAI Jan Leike en Ilya Sutskever, twee kritische stemmen binnen het bedrijf, hun vertrek aankondigden. Leike en Sutskever leidden mede het onlangs opgerichte superaligment team van OpenAI. Met één belangrijke taak: de mensheid beschermen tegen de technologie die binnen OpenAI ontwikkeld wordt.

NIEUWS

Poetins stille strijd om de macht over een cruciale oliepijplijn

admin
November 25, 2024
0

In de steppe van Kazachstan en Rusland ligt een 1500 kilometer lange oliepijplijn waar dagelijks tientallen miljoenen liters olie doorheen stromen. De Russische president Vladimir Poetin is verwikkeld in een stille strijd met westerse aandeelhouders om de macht over deze strategische pijplijn. Verslaggever Carola Houtekamer onderzocht met Karlijn Kuijpers het optreden van de Russen en legt uit dat olie de levensader is van Poetins oorlog in Oekraïne.

Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Gast:: Carola Houtekamer
Presentatie:: Egbert Kalse
Redactie:: Ignace Schoot
Montage:: Michiel van Poelgeest
Coördinatie:: Henk Ruigrok van der Werven
Afbeelding:: XF&M

Column | Weg met de bedilzucht in het hoger onderwijs

admin
November 25, 2024
0

Kijk door je oogharen en je ziet een klein land kleiner worden. De succesvolle sectoren uit het verleden worden in snel tempo verwijderd of uitgekleed: maakindustrie, doorvoer en handel, de landbouw – alles moet minder. Gooi die koeien, hoogovens en distributiecentra eruit en het zal goed komen. Misschien. Maar er bestaat geen welvaart, noch beschermde natuur, zonder economie.

Wat wordt dan het nieuwe Nederlandse verdienmodel? Hightech-industrie en -diensten, zo orakelen velen. Opnieuw: misschien. Het is zeker dat er geen toekomst is zonder goedgeschoolde, creatieve mensen. Goed om dit bij de behandeling van de begroting (lees: bezuinigingen) op Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in de Kamer in het achterhoofd te houden. De bewindslieden zwaaien namelijk al met de kaasschaven want ‘helaas, keuzes zijn nodig’. Tegen de bezuinigingen protesteren staf en studenten. Uiteraard. Maar ook bij hen, net als bij politici, ontbreekt een langetermijnvisie. Roepen dat er geld bij moet is even kortzichtig als zeggen dat het minder kan.

Ondertussen barst het Nederlandse hoger onderwijs wel uit zijn voegen. Delen zijn verworden tot een beroepsopleiding met vage vaardigheden. Groepswerkstukken of het afschaffen van cijfers (behalve zelfbeoordelingen) werken alleen in een strikt leerkader. Studenten met weinig focus en minder vaardigheden om zelfstandig te leren, de goede niet te na gesproken, zijn kwetsbaar in hun keuzes, wisselen vaak en geven op. Persoonlijke groei wordt verward met leren (vandaar dat actievoeren vaak een aantrekkelijk onderdeel vormt van het studentenleven). Het gebrek aan verdieping is het gevolg van overbelaste en onderbetaalde docenten en steeds algemenere vakken. Niet toevallig is de deeltijdhoogleraar in opmars.

Het onderliggende probleem is tweevoudig. Universiteiten worden gefinancierd op basis van het aantal studenten, en niet het belang van vakgebieden. Anders gezegd, de vraag vanuit de studenten drijft het systeem, niet die van de maatschappij. Dat leidt tot te veel studenten in sommige studies en te weinig studenten in de talen, exacte en ingenieursrichtingen. Daarnaast is de administratieve druk geëxplodeerd, zowel binnen de universiteiten als vanuit het ministerie. Verwacht niet van universiteitsbestuurders en raden van toezicht dat zij iets kunnen doen om de situatie te veranderen. Ze zitten collectief gevangen in een verdeel- en heersbewind waarin de overheid als kruidenier de centjes verdeelt, regeltjes maakt en controleert.

Een heel onderwijsstelsel veranderen kan natuurlijk niet in één keer. Maar er moet dringend ruimte komen voor minder bedilzucht en nieuwe benaderingen. Binnen universiteiten, die je niet allemaal over één kam kunt scheren, en daarbuiten. Selectie aan de poort, verregaande differentiatie en concentratie voor voldoende kritische massa. Het huidige stelsel oplappen moet begeleid worden door experimenten met volledig nieuwe instellingen met een beperkt aantal opleidingen en hoge private financiering (inclusief beurzen voor geselecteerde studenten).

Lees het bovenstaande niet als een pleidooi voor meer bèta’s. Deze regering heeft minder internationale ambities, maar Nederland zal altijd een open economie blijven met grote culturele invloeden van buitenaf. Het zal al zijn diplomatieke en soft power in moeten zetten om zijn economie en veiligheid te waarborgen binnen een mogelijk zwakkere EU. In een multipolaire wereld, meer gedomineerd door China en het mondiale zuiden dan door de VS, zijn academische reflectie en dus geesteswetenschappen en kunsten noodzakelijk om bruggen te bouwen.

Toekomstig hoger onderwijs vraagt om een plan dat beschermt tegen kwaliteitsverlies en irrelevantie, de weg wijzend naar een dynamisch leersysteem voor een economie die grote veranderingen zal kennen en waarin kunstmatige intelligentie en sociale media domineren. Daarvoor is niet alleen een visie op een toekomstig verdienmodel leidend, maar een visie op een evenwichtige open samenleving.

Louise O. Fresco is wetenschapper, bestuurder en schrijver (louiseofresco.com).

Kan de chef een zelfsturend team corrigeren?

admin
November 25, 2024
0

Dilemma

Wat doe je als afdelingsmanager wanneer je ziet dat een zelfsturend team gestelde doelen niet haalt, intern overhoop ligt of maar niet tot besluiten kan komen? Moet je alsnog de leiding nemen? Of blijf je vertrouwen op de kennis en ervaring in het team?

Niet ingrijpen

Zeker niet ingrijpen, zegt organisatieadviseur Heleen Kuiper van CoreChange. „Als je dat wel doet, laat je namelijk merken dat jullie weliswaar hebben afgesproken dat het team zelf beslissingen mag nemen, maar alleen wanneer die niet tegen jouw wil ingaan. Zo creëer je een onveilige werksfeer.”

Het team helpen

Volgens organisatieadviseur Astrid Vermeer van het Instituut voor Samenwerkingsvraagstukken is het de taak van een manager – ook bij zelfsturing – het team zo te faciliteren dat het zijn werk goed kan doen. Als je ziet dat iets misloopt, moet je dus iets doen. „Of het nu gaat om tegenvallende resultaten, teamleden die niet gelukkig zijn, of conflicten.”

Dat doe je bij een zelfsturend team echter niet door te vertellen wat er moet gebeuren, zegt Vermeer. „Dat doe je door het team te vragen wat nodig is om weer goed te kunnen functioneren binnen de organisatiekaders.”

Daarbij is het bovendien de vraag of het team zelf de benodigde stappen kan zetten, of dat eerst iets anders nodig is. „Denk aan hulpmiddelen of extra budget. Ingrijpen bij zelfsturing betekent dat je ingrijpt zonder formele macht te gebruiken.”

Daarnaast kun je als manager ook benoemen wat je zorg is en wat je nodig hebt om die te verminderen, zegt Kuiper. „Wanneer jij voorheen bijvoorbeeld verantwoordelijk was voor de financiën en die taak nu binnen het team ligt, kan je daar niet langer beslissingen over nemen. Je kan wel zeggen dat je denkt dat het budget overschreden dreigt te worden. Vervolgens kan je aangeven wat je nodig hebt: je wilt bijvoorbeeld weten of het team deze zorg deelt. En zo ja, hoe het de dreigende budgetoverschrijding denkt op te lossen. Je kan ook een eigen idee pitchen, bijvoorbeeld voorstellen goedkoper in te kopen. Je laat het dan aan het team over wat er uiteindelijk mee gebeurt. Overigens kan elk teamlid deze interventies doen. Die zijn niet voorbehouden aan de voormalige manager.”

Volgens Kuiper besluiten organisaties regelmatig middenkader te ontslaan en medewerkers meer autonomie te geven, zonder goed na te denken over wie voortaan welke verantwoordelijkheid krijgt en hoe besluiten moeten worden genomen. „De directie denkt dat het dan vanzelf wel goed komt. Maar dat is dus niet zo.”

Als een organisatie te plompverloren is overgeschakeld op zelfsturing, kan op allerlei vlakken onduidelijkheid bestaan. „Dat geldt zeker wanneer bevoegdheden niet goed zijn verdeeld of geen goede afspraken zijn gemaakt over hoe het team besluiten kan nemen of conflicten oplossen.”

Ook gebeurt het volgens Kuiper vaak dat taken die voorheen bij een manager lagen, plompverloren binnen het team zijn belegd. „Denk aan HR-taken, budgetverantwoordelijkheid of logistieke taken.”

Vermeer: „Je kan niet zomaar allerlei taken over de schutting van het team gooien. Je moet eerst samen overeenstemming bereiken over de vraag of de taak helpt in de uitvoering van het dagelijkse werk.”

Vermeer schreef samen met Ben Wenting Vormen van Zelfsturing. In dat boek betogen ze dat je elementen als organisatiecultuur, werksoort en de mensen die binnen je organisatie werken mee moet nemen om te bepalen hoe meer ‘eigenaarschap’ het best te organiseren is.

Vermeer: „Als je samen tot meer zelfsturing wil komen, is het van belang dat je het met alle betrokkenen eens wordt over de stappen daarnaartoe. Dat is voor de manager nodig om vertrouwen te kunnen hebben in de medewerkers, en voor de medewerkers om te weten wat van hen wordt verwacht.”

Daarom moet je als manager bij de overgang naar een zelfsturende organisatie met het team „goede afspraken maken over de kaders waarbinnen het team beslissingen kan nemen en welke organisatorische taken het op zich neemt. Zo verklein je de kans dat je het team later moet corrigeren.”

Daarnaast is het wijsheid met individuele teamleden te bespreken in hoeverre zij zelfsturend willen zijn, zegt Vermeer. „Als manager wil je op sommige punten wellicht je bevoegdheid overdragen en op andere niet, of nog niet meteen. Ook dat is een manier om te voorkomen dat je later zou moeten ingrijpen.”

Dus

Wanneer een zelfsturend team slecht functioneert, neem dan als afdelingsmanager niet het roer over. Vraag wel wat het team nodig heeft om beter te functioneren en of jij daarbij kunt helpen.

Maak daarnaast bij de overgang naar een zelfsturende organisatie goede afspraken met alle betrokkenen, over de kaders waarbinnen het team beslissingen kan nemen en welke organisatorische taken het op zich neemt.