De Vereniging Nederlandse Gemeenten stapt uit het contract met Verpact, de organisatie die de afvalverwerking regelt en betaalt. De twee partijen liggen al maanden overhoop omdat veel van het door inwoners gescheiden PMD-afval (plastic, metaal en drankkartons) wordt afgekeurd. Soms gaat dat om wel driekwart van het ingezamelde afval. Dat afval wordt alsnog verbrand, en gemeenten maken daardoor extra kosten.
De VNG schreef vorige week in een brief aan haar leden het contract niet te verlengen omdat de vergoeding van Verpact voor afvalinzameling vaak niet kostendekkend is. Ook zou transparantie ontbreken over waarom afval zo vaak wordt afgekeurd.
In de meeste gemeenten scheiden mensen thuis hun afval, bijvoorbeeld in verschillende kliko’s. Gemeenten zamelen het afval in en brengen het naar een overslaglocatie, waar plasticafval door een medewerker wordt gekeurd. In het contract, dat liep sinds 2020, staat dat er maximaal 15 procent ‘vervuiling’ in het afval mag zitten, zoals pvc of lege verfblikken.
Sinds enkele jaren wordt het afval steeds vaker afgekeurd, volgens gemeenten bijvoorbeeld als er te veel etensresten bij zitten. De gemeenten wijzen Verpact aan als schuldige. Die is opdrachtgever van veel van zulke keuringslocaties. Het uitsorteren van vervuild PMD-afval is prijziger dan ‘schoon’ afval.
Als een vracht wordt afgekeurd, gaat de hele lading alsnog naar de verbrandingsoven. Gemeenten krijgen daardoor geen vergoeding voor het plastic afval dat ze hebben verzameld, en moeten bovendien betalen voor de (milieuvervuilende) verbranding. Veel gemeenten verhogen vervolgens hun afvalstoffenheffing voor bewoners.
Radioprogramma KRO-NCRV Pointer deed eerder dit jaar een steekproef naar afkeuring van afvalplastic, waarbij 21 gemeenten vragen beantwoordden. Twintig hadden afgelopen jaren te maken met een toename van afkeur van hun afval. Middelburg en Amersfoort schatten de ‘schade’ hierdoor op 400.000 euro, Apeldoorn noemde 1,3 miljoen en Enschede ruim 2 miljoen euro.
Tot elkaar veroordeeld
De ‘Ketenovereenkomst Verpakkingen 2020-2029’ zou per januari 2025 automatisch met vijf jaar worden verlengd, mits geen van de partijen vóór mei op zou zeggen. Nu zullen de partijen komende maanden opnieuw met elkaar naar de onderhandelingstafel moeten, want de VNG en Verpact zijn tot elkaar veroordeeld. De overheid heeft verpakkende bedrijven (denk aan Coca-Cola, Procter & Gamble en Unilever) de wettelijke plicht gegeven om de afvalverwerking van verpakkingsmaterialen te regelen en te betalen. Verpact voert die taak uit. Bedrijven betalen de stichting ruim een euro per kilo plastic voor de verwerking en recycling ervan.
In een poging te de-escaleren is staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat, CDA) op zoek gegaan naar een onafhankelijk bemiddelaar om de partijen weer op één lijn te krijgen. Deze bemiddelaar moet nog starten. Verpact wil in ieder geval niet naar een ruimere norm dan 15 procent ‘vervuiling’ voor het PMD-afval. „Dat is een stap in de verkeerde richting”, schrijft een woordvoerder. Hij schrijft ook dat Verpact en gemeenten „hetzelfde doel voor ogen hebben: zo snel mogelijk te komen tot schone inzamelstromen van verpakkingsafval voor een circulaire economie”.
Gemeenten wezen in een eerdere publicatie in NRC naar de verpakkende industrie als reden dat in de praktijk weinig plastic wordt gerecycled. Zo bleek uit onderzoek dat slechts 28 procent van de verpakkingen geschikt is voor recycling.
