De twee bondscoaches van de WK-finale in 1978 waren kettingrokers, voorzien van een pokerface en lange regenjas. Tactisch meesterbrein werden ze beiden genoemd. De in 1992 aan longkanker overleden Ernst Happel – verliezend finalist met Oranje – en zijn Argentijnse overwinnaar César Menotti, die op 85-jarige leeftijd stierf, nadat hij in 2011 al een keer was opgenomen met ernstige longklachten. Hij rookte zelfs als hij sliep, zeiden ze in zijn geboortestreek Rosario.
Menotti dacht op die 25ste juni vlak voor de in meerdere opzichten beladen WK-finale in Buenos Aires zijn tegenstander Happel af te bluffen. Onder toeziend oog van juntaleider Jorge Videla, die het voetbaltoernooi voor propaganda-doeleinden gebruikte, liet de lange, broodmagere coach – zijn bijnaam was El Flaco (de dunne) – aanvoerder Daniele Passaralla vlak voor de toss protest aantekenen tegen de gipsen manchet om de rechterhand van René van de Kerkhof. Waarop Oostenrijker Happel volgens de overlevering tegen aanvoerder Ruud Krol zei: „Sag dem Arschloch das wir ohne René nicht spielen.”
Rensenbrink
Happel won de psychologische oorlogsvoering – Van de Kerkhof mocht mét manchet spelen – maar Menotti won de bloedige wedstrijd na verlenging met 3-1, nadat Rob Rensenbrink vlak voor tijd bij een 1-1 stand tegen de paal had geschoten. Argentinië behaalde de eerste van zijn drie wereldtitels. Uit protest tegen de mensenrechtenschendingen in het gastland weigerde Oranje na afloop de zilveren medailles op te halen.
Menotti, een man met linkse sympathieën dus sowieso geen fan van Videla, liet het staatsbanket aan zich voorbijgaan en vierde de wereldtitel „incognito” in het centrum van Buenos Aires met het Argentijnse volk. „Niemand die mij herkende, geweldig”, zei hij later.
Maradona
Menotti had het 17-jarige wonderkind Maradona tot verdriet van velen op het laatste moment buiten de WK-selectie gehouden. Hij koos voor ervaring, fysieke en mentale weerbaarheid. Hij smeedde een team dat razendsnel combineerde over de as van het veld. De kleine spelverdeler Osvaldo Ardiles was het scharnierpunt tussen de harde verdediging en de snelle aanval. Leopoldo Luque was de aanvankelijke afmaker die naarmate het toernooi vorderde werd overvleugeld door Mario Kempes. Twee snordragers met één doel voor ogen: het vijandelijke.
Verhalen over omkoping zijn bekend maar nooit bewezen. Zo had Argentinië tegen Peru een zege met vier doelpunten verschil nodig om ten koste van Brazilië de finale te bereiken. Het werd 6-0. Waren de Peruanen omgekocht met een gratis graanleverantie? De stoïcijn Menotti heeft zich er nooit over uitgelaten. Hij had zijn spelers vooraf een nuchter advies gegeven: „Doe je best en geniet van dit historische moment.”
Videla
In 1982 uitte hij vlak voor het WK in Spanje openlijk kritiek op het militaire bewind in eigen land, maar dat was niet de reden dat hij na het mislukte toernooi werd ontslagen. Zonder de ster van 1978 (Kempes) en met de ster van 1986 (Maradona) werd Argentinië in de tweede groepsronde uitgeschakeld. Menotti vertrok door de voordeur, hij had een onaantastbare status. Videla durfde hem dan ook niet aan of op te pakken, zoals hij met tienduizenden ‘politieke vijanden’ wel had gedaan.
Menotti werd met wisselend succes clubtrainer van FC Barcelona en later Sampdoria. Tussendoor was hij nog even bondscoach van Mexico. Met het Argentijnse elftal had hij zijn sportieve hoogtepunt al bereikt. Hij had zichzelf op een voetstuk geplaatst en zou daar nooit meer van afvallen. Eens een held, altijd een held, in Argentinië althans.
