Trammelant in het drankenschap van de supermarkt. Een nieuwe variant van Appelsientje ‘met een vleugje zuivel’ maakt slim gebruik van een uitzondering waardoor de drankbelasting niet afgedragen hoeft te worden. En dat terwijl over plantaardige zuivel sinds 1 januari juist meer afgedragen moet worden. De Tweede Kamer wil een nieuw systeem waarbij de belasting afhankelijk is van de hoeveelheid suiker.
1
Hoe werkt de suikerbelasting op dit moment?
Nu is die er eigenlijk niet. Er wordt al sinds begin jaren ’90 een ‘verbruiksbelasting’ geheven op alcoholvrije dranken. Het tarief is begin dit jaar verhoogd naar 26,13 euro per 100 liter. Voor alle dranken geldt hetzelfde tarief, de belasting was bedoeld om de staatskas te spekken en niet om het gedrag van consumenten te sturen.
Wel is sinds dit jaar mineraalwater vrijgesteld. Die uitzondering gold al voor zuivel en sojadranken. Dat zorgt nu voor discussies. Want de zuiveluitzondering geldt ook voor dranken waar juist veel suiker in zit, zoals bijvoorbeeld chocomelk.
Riedel, de fabrikant van Appelsientje, introduceerde begin dit jaar sap met 10 procent melkpermeaat, een restproduct van de kwarkproductie. Daardoor valt de drank onder de belastinguitzondering voor zuivel.
2
Is dat wel de bedoeling?
Die vraag stelde de Partij voor de Dieren ook. In zijn beantwoording velt staatssecretaris Marnix van Rij (Belastingdienst, CDA) geen oordeel over de truc. De maas in de wet dichten zou bovendien jaren duren door capaciteitsproblemen bij de Douane, die de belasting int.
De Tweede Kamer wil sowieso een ander systeem met een gedifferentieerde suikertaks, die hoger wordt naar mate van het suikergehalte. Dan wordt het voor fabrikanten aantrekkelijk om het suikergehalte in hun drankjes te verlagen, omdat ze dan ook direct minder belasting betalen. Ook goed voor de volksgezondheid.
Van Rij en zijn collega Maarten van Ooijen van Volksgezondheid (CU) doen een voorzet met verschillende varianten van hoe zo’n variabele belasting eruit zou kunnen zien. Het initiatief laten ze bij de Kamer.
3
Kan er onderscheid worden gemaakt tussen sap en dranken met toegevoegde suikers?
Twee aangenomen moties in de Tweede Kamer roepen op om de suikertaks alleen voor dranken met toegevoegde suikers te laten gelden en niet voor puur vruchtensap met alleen van nature aanwezige suikers. Maar dat is lastig. Suikervrije frisdrank zou namelijk ook onder die uitzondering vallen. En omdat aanpassingen aan de belasting ‘budgetneutraal’ uitgevoerd moeten worden, zou dat betekenen dat het tarief fors hoger wordt voor dranken die er nog wel onder vallen. Een fles cola is dan flink duurder dan in buurlanden, waardoor inslaan over de grens wel erg aantrekkelijk wordt.
Voor de gezondheid maakt het ook niet uit of suikers zijn toegevoegd of dat ze van nature aanwezig zijn.
4
Wat kan dan wel?
Een onderscheid in de hoeveelheid suiker per 100 milliliter drank. Het kabinet stelt een basisstelsel van vijf groepen voor, waarbij de groep met de laagste belasting maximaal 1 gram suiker mag bevatten (bijvoorbeeld Coca-Cola Zero), terwijl de hoogste belasting geheven wordt over dranken met meer dan 10 gram suiker per 100 milliliter (zoals Red Bull).
Op dat basisstelsel kunnen dan weer uitzonderingen gemaakt worden, zoals nu met zuivel gebeurt. Maar ook daarbij geldt weer: hoe meer uitzonderingen, hoe duurder het wordt voor de overblijvende drankjes.
Als er helemaal geen uitzonderingen gemaakt worden, zou een liter Cola Zero 22 cent goedkoper worden. En een liter Red Bull juist 14 cent duurder.
Dat verandert als mineraalwater, sojadrank en zuivel uitgezonderd worden. Dan wordt een liter suikervrije cola nog maar 15 cent goedkoper, terwijl Red Bull juist 21 cent duurder wordt. Bij deze variant wordt wel een stokje gestoken voor de truc van Appelsientje: alleen pure zuivel zoals halfvolle melk valt er dan nog onder, geen chocomelk of fruitdrank met melkpermeaat.
In de variant met de meeste uitzonderingen, wordt Cola Zero nog maar 9 cent goedkoper en Red Bull 27 cent duurder. Maar dan wordt er geen belasting meer geheven op mineraalwater, alle zuivel (dus ook niet op Appelsientje) en op pure vruchtensappen.
5
Waarom wordt sojadrank wel uitgezonderd en havermelk niet?
Nu valt alleen sojadrank onder de uitzonderingsregel en moet voor andere plantaardige zuivelalternatieven wel belasting afgedragen worden. Maar het is heel lastig om dat breder te trekken, zeggen de bewindspersonen. Het is namelijk moeilijk te omschrijven wanneer iets een melkvervanger is en wanneer niet. Bovendien openen meer uitzonderingen de deur voor nog meer melkpermeaat-achtige trucs.
De variant zonder uitzonderingen zou overigens wel gunstig uitvallen voor havermelk. Een pak Oatly Haver Barista bevat 3,4 gram suiker per 100 milliliter en valt daarmee in de op één na goedkoopste tariefklasse, terwijl een pak halfvolle melk met 4,6 gram suiker net in een hogere tariefgroep valt.
Lees ook
Ondanks het Preventieakkoord blijven we roken, drinken en ongezond eten
