‘U heeft het er moeilijk mee hè?” De medisch specialist (zwarte bloes, zwarte broek, blonde paardenstaart) buigt het hoofd. Een vrouw van in de dertig met een warme stem, die iets geruststellends uitstraalt. Het beroepsverbod, opgelegd door de Inspectie Gezondheidszorg, komt dan ook als een schok. Als het Centraal Medisch Tuchtcollege deze ‘inspectievoordracht’ volgt, is de maag-darm-leverarts haar baan én haar toekomst kwijt. Dan gaat er voorgoed een streep door haar naam in het beroepenregister en kan ze nooit meer als arts aan de slag.
Het is erop of eronder vandaag in de rechtbank van Den Haag. De beklaagde arts heeft de ziekte van Crohn. Ze kreeg na complicaties een hersendrain en een pijnteam schreef haar morfine voor. Dat liep uit de hand, toen ze „vanwege helse hoofdpijnen” op eigen initiatief steeds meer ging gebruiken. Verspreid over vijf jaar heeft ze tot zeven keer toe ampullen morfine en fentanyl gestolen bij vijf verschillende werkgevers. De maag-darm-leverarts, oordeelde de Zwolse tuchtrechter vorig jaar zomer, „mist op dit moment de geschiktheid” om haar beroep uit te oefenen. Ze is verslaafd aan pijnstillers.
De hoogste tuchtrechter staat voor de vraag: is dit een hopeloos geval? Maakt deze geschiedenis de medisch specialist ongeschikt als arts? Ja, volhardt de senior inspecteur. De mdl-arts staat met naam en woonplaats op de inspectiesite. Haar verslavingsprobleem is „chronisch en onbeheersbaar” en vormt „een risico voor de patiëntveiligheid”. Steeds nadat de arts de inspectie beterschap had beloofd, kwamen nieuwe feiten en terugvallen boven tafel. Bij zo’n „vertrouwensbreuk”, aldus de onvermurwbare inspecteur, blijft er „geen andere keus” dan een „onherroepelijk” beroepsverbod.
Zo’n levenslange maatregel vindt haar advocaat „buitenproportioneel”. Kan de arts, werpt ze tegen, niet onder strikte voorwaarden aan de slag op een plek waar geen pijnstillers beschikbaar zijn? Nooit heeft cliënt met haar opiatengebruik een patiënt in gevaar gebracht. Nooit heeft ze patiënten medicatie onthouden ten behoeve van zichzelf. Nooit heeft een patiënt zich over haar beklaagd bij de inspectie. „Het staat niet vast dat haar beoordelingsvermogen als arts op enig moment is aangetast. Ze is altijd een goede, hardwerkende en betrokken arts geweest.”
Die verslaving, wil de voorzitter van de arts weten, hoe zit het daarmee? „U hebt heftige pijn?”
Vanaf 2017 bezocht ze de pijnpoli, vertelt de arts. Op een gegeven moment werd ze met 150 ampullen van 10 milligram voor een week naar huis gestuurd. Met hangende schouders: „Ze zeiden dat ik mocht bijspuiten tot de pijn over was. Achteraf denk je: bizarre hoeveelheden.” De mdl-arts recht haar rug. „Ik heb met succes een behandeling ondergaan.” Sinds januari 2023 gebruikt ze geen morfine meer, bevestigt het dossier. „Pijn overzie ik beter. Drie keer heb ik een aanval gehad en weerstaan, zonder morfine. Ik weet nu: het duurt een, twee dagen, daarna ben je de pijn de baas. Dan word je een betere versie van jezelf.”
Valkuil van verslaving
Maar hoe reëel is het, vraagt een beroepsgenoot uit het tuchtcollege, dat u geen morfine meer zult gebruiken? Kan een arts de valkuil van verslaving vermijden?
Elke twee weken bezoekt de specialist Doctors Anonymous. Elke twee weken doet ze bij de huisarts een urinetest, vrijwillig – dat zal ze blijven doen als het college dat wil. „Ik kan alleen in herstel blijven als ik goed voor mezelf zorg. Daarop ziet ook mijn omgeving – ik heb een prachtige partner, lieve familie, fijne collega’s – toe.” Kortgeleden brak ze haar elleboog en moest ze naar de spoedpoli. Gaven ze een recept mee voor oxycodon, nog zo’n verslavende pijnstiller. Met een glimlach: „Ik heb het recept teruggeven.” Hartstochtelijk: „Ik ga voor mijn patiënten door het vuur. Ik hoop dat u de maatregel omzet in een tijdelijke schorsing.”
Zes weken later kan de mdl-arts opgelucht ademhalen. Een beroepsverbod vindt de hoogste tuchtrechter „niet passend”. „Het is wenselijk en noodzakelijk dat de arts – zonder risico’s voor patiënten – de bestendigheid van de abstinentie kan aantonen.” De medisch specialist mag weer aan het werk, onder strikte voorwaarden, dat wel. Ze is gehouden aan een tweewekelijkse urinetest, mag geen pijnstillers voorschrijven en evenmin werken op een plek waar die voorhanden zijn. En ze moet de inspectie drie jaar lang laten zien dat ze de voorwaarden heel secuur naleeft.
