De Orbán achter Orbán: hoe Hongarije een model wil zijn voor conservatief Europa

Terwijl Éric Zemmour, leider van de Franse radicaal-rechtse partij Reconquête, buiten op een haag van Belgische politieagenten stuit, spreekt Nigel ‘mister Brexit’ Farage de zaal toe over „het monster dat Brussel heet”. Het is dinsdag 16 april en de radicaal-rechtse National Conservatism Conference is uitgemond in tumult, nadat de Belgische autoriteiten een rommelige poging hebben gedaan om de bijeenkomst te verbieden.

De NatCon-organisatie kruipt dankbaar in de rol van martelaar. De Brusselse linkse elite probeert ons de mond te snoeren, klinkt het al snel. Ook de Hongaarse premier Viktor Orbán, een van de gangmakers op de conferentie, komt met een reactie. „Ik denk dat ze de vrijheid van meningsuiting niet langer aankonden”, schrijft hij spottend op X.

Achterin de zaal kijkt één man in het bijzonder zeer tevreden toe. Zijn naam: Balázs Orbán. Geen familie-van, maar wel de schaduwpremier van Hongarije.

Balázs Orbán is de architect van het bouwwerk van de ‘orbánisten’: een grensoverschrijdende politieke beweging die de huidige EU van binnenuit wil ‘vernieuwen’. Hij is een vertrouwd gezicht op radicaal-rechtse conferenties, zoals NatCon vorige week, maar ook de tweejaarlijkse Demografische Conferentie in Boedapest, die stilaan is uitgegroeid tot de politieke hoogmis van de regering van premier Orbán.

En Balázs Orbán wordt donderdag in de Hongaarse hoofdstad ook verwacht op ‘CPAC Hongarije’, geënt op CPAC US, de Conservative Political Action Conference die geregeld door de Amerikaanse Republikeinen wordt georganiseerd. Eregast op de conferentie is Geert Wilders, die er vrijdag een lezing houdt.

Ander leiderschap

Balázs Orbán (1986), van huis uit advocaat, universitair docent en publicist, trad in mei 2018 toe tot het kabinet van de Hongaarse premier. Daarna rees zijn ster pijlsnel. Sinds 2022 is hij de rechterhand van Viktor Orbán en wordt zijn rol door waarnemers in Boedapest gezien als cruciaal in elke besluitvorming.

Ik ken Balázs Orbán van een eerdere ontmoeting, in oktober 2023, toen hij een uur voor me vrijmaakte voor een gesprek in zijn werkkamer in Boedapest. Uit mijn notities van toen: tegenover me zit een ietwat gedrongen man, met een vriendelijk voorkomen, nieuwsgierige, onrustige ogen achter brillenglazen.

Meteen barst hij los. „Er is een geheel ander leiderschap in Brussel nodig. De Europese liberalen in Brussel dringen hun ideologie op. Zij hebben lak aan wat afzonderlijke lidstaten denken of willen.” Als hij het woord ‘liberalen’ uitspreekt, trekt hij hetzelfde vieze gezicht als zijn baas Viktor Orbán doorgaans doet, wanneer hij liberalen afschildert als ‘de nieuwe communisten’.

Balázs Orbán Wij vechten voor principes die zijn gebaseerd op het christendom

Vanuit een fauteuil in zijn werkkamer kijkt hij me zelfverzekerd aan. „Wij vechten voor het behoud van onze unieke taal en cultuur. Wij vechten voor het in stand houden van een staat die veiligheid biedt aan alle Hongaren in het Karpatenbekken. Wij vechten voor principes die zijn gebaseerd op het christendom, het fundament van onze samenleving. Elders in Europa mag je niet meer hardop zeggen dat het gezin – man, vrouw en hun kinderen – de hoeksteen is. Maar wie tegen dat traditionele concept is, komt vroeg of laat in demografische problemen. Dan ben je nóg meer aangewezen op migratie en importeer je beschavingsconflicten.”

Dat is geen conservatieve, maar een zeer pragmatische houding, zegt hij. „In Hongarije betekent conservatisme overleven.”

Gehaat in Brussel

Zijn baas, Viktor Orbán, is in de EU inmiddels de langstzittende regeringsleider. Gehaat in de Brusselse wandelgangen, maar lichtend voorbeeld voor trumpisten en ultrarechtse avonturiers op de Balkan en in de polder. Op 1 juli 2024, meteen na de Europese verkiezingen die van 6 tot 9 juni worden gehouden, neemt Hongarije het elk halfjaar roulerende EU-voorzitterschap over. Het maakt Brussel bloednerveus. Zal elders in Europa het gedachtegoed van Orbán ook aanslaan? Eerste peilingen wijzen op een flinke opmars van ultraconservatief en radicaal-rechts in heel Europa.

Op de CPAC-conferentie in Boedapest zal behalve door Wilders ook gesproken worden door Tom Van Grieken, voorman van de radicaal-rechtse partij Vlaams Belang, kopstukken van de Spaanse populistische partij VOX, de voormalige Amerikaanse presidentskandidaat namens de Republikeinen Rick Santorum en Fabrice Leggeri, oud-directeur van EU’s grenswacht Frontex en tegenwoordig prominent lid van de Franse partij Rassemblement National van Marine Le Pen.

Op het laatste moment is ook Eva Vlaardingerbroek als ‘politiek commentator’ op het CPAC-affiche verschenen. Met Wilders en ex-Forumlid Vlaardingerbroek ‘zendt Nederland de allerbeste mensen’, aldus CPAC Hongarije in een verklaring.

De Hongaarse premier Viktor Orban (midden) op 17 april bij zijn aankomst bij de National Conservatism Conference (NatCon) in Brussel, met direct achter hem Balázs Orbán.
Foto Olivier Matthys / EPA

Kritische journalisten zijn niet welkom op deze conferentie, want er geldt een ‘no woke zone’, aldus de organisatie in een toelichting. „We heten u graag in de toekomst welkom als uw organisatie aantoonbaar minder woke is geworden.”

Ook buiten Hongarije is Balázs Orbán zeer uitgesproken aanwezig op politieke fora en conferenties. Hij reist met de premier mee naar Beijing, Moskou, Washington en naar elke EU-top in Brussel. Zijn tweets op X zijn talrijk en scherp. Een willekeurige greep: ‘Brussel wordt gegijzeld door een corrupte pro-oorlog-elite’. Over de Hongaars-Joodse filantroop-miljardair George Soros: ‘Soros heeft behalve veel geld een heel leger tot zijn beschikking, van ngo’s, universiteiten, onderzoeksinstituten en de halve Brusselse bureaucratie’.

Über-gongo van orbanisten

De macht van Balázs Orbán is moeilijk te onderschatten. Hij is tevens directeur van Mathias Corvinus Collegium (MCC), de naar een vijftiende-eeuwse Hongaarse koning genoemde onderwijsinstelling annex denktank van de Orbán-regering. Het grotendeels door de staat gefinancierde MCC heeft vestigingen in Brussel en een groeiend aantal andere Europese steden. De Hongaarse oppositie ziet MCC als de über-gongo van de orbánisten. Een gongo is een government operated non-governmental organization, ofwel een door een overheid bestuurde quasi-ngo die in de praktijk dient als instrument van veelal autoritaire staten.

De Orbán-regering investeerde fors in MCC. Volgens The New York Times, die zich baseerde op research door Hongaarse onderzoekplatforms, stond de teller in 2021 al op 1,5 miljard euro.

MCC is sinds kort ook meerderheidsaandeelouder in Libri, de invloedrijkste uitgevers-boekhandelketen van Hongarije. Uit protest zegden sommige auteurs hun contract met Libri op, en op Instagram werd een fotomontage, waarin winkellogo libri was veranderd in illibri, massaal gedeeld. Tussen alle bedrijven door schrijft Balázs Orbán zelf ook boeken, zoals The Hungarian Way of Strategy. Daarin betoogt hij dat Hongaren wat betreft geopolitiek, cultuur en taal geïsoleerd zijn. ‘Wij doen de dingen altijd op een specifieke Hongaarse manier. Een idee dat van buiten komt passen wij altijd aan aan onze eigen behoeften.’


Lees ook
Hoe Hongarije zijn geboortepolitiek probeert te verspreiden

Premier Viktor Orbán verwelkomt donderdag de Italiaanse premier Georgia Meloni bij de vijfde Demografische Top in de Hongaarse hoofdstad Boedapest.

Een voorbeeld hiervan is de aanval op gender. Om die ook in de Europese arena te lanceren werd het nieuwe Brusselse kantoor van MCC ingeschakeld. Dat publiceerde eind 2023 een rapport met als titel How Did LGBTQ Take Over The EU. Gender is volgens MCC een instrument in handen van ‘de EU-elites’ waarmee ze landen als Hongarije willen ‘heropvoeden’. Heropvoeden – dat houden de orbánisten liever zelf in de hand. „De rol van MCC in het opleiden van een nieuwe generatie leiders is geworteld in de Hongaarse geschiedenis waarin het altijd heeft gedraaid om vechten om te overleven”, zegt Balázs Orbán.

Zijn toon wordt minder triomfantelijk als de zorgwekkende braindrain in zijn land ter sprake komt. Volgens een recente volkstelling verlieten de afgelopen tien jaar ruim 600.000 Hongaarse jongeren hun land, op zoek naar een betere toekomst elders in de EU. Balázs Orbán ontkent het probleem niet. Maar, zegt hij: „Er is tegelijk een andere trend zichtbaar: veel West-Europeanen komen na hun pensionering naar Hongarije omdat het leven hier veiliger en vreedzamer is.”

‘Plan van Soros’

Westerse pensionado’s zijn welkom, maar voor wie op de vlucht is voor oorlog of vervolging is er in Hongarije geen plek. Hongarije weigert al jaren mee te werken aan EU-gezamenlijke opvang van migranten en vluchtelingen, en zal ook niet meewerken aan het begin deze maand getekende nieuwe EU-migratiepact. De ‘massale instroom van migranten’ is volgens de Orbán-regering een vooropgezet plan van George Soros.

„In Brussel, waar Soros zeer invloedrijk is, heeft men besloten om niet te luisteren naar landen die tegen het pact zijn”, zegt Balázs Orbán. „Maar Hongarije zal zich blijven verzetten, want het sociale risico van migratie is hoger dan de economische potentie van migranten. Op onze straten is het veel veiliger dan in de meeste West-Europese steden. Liberalen dachten dat integratie een makkie was, dat mensen zich wel even zouden aanpassen aan het gastland. Maar het is mislukt.”

Balázs Orbán Hongarije zal de EU veranderen. Brussel moet volledig op de schop

De botsingen tussen Brussel en Boedapest worden steeds heviger, over Hongarijes warme banden met de Russische president Poetin, over de uitholling van democratie, onafhankelijke rechtspraak en persvrijheid, en over het misbruik van EU-subsidiemiljarden in het land. Om die reden blijft een groot deel van het EU-geld, bestemd voor Hongarije, nog altijd bevroren. De alarmerende rapporten over corruptie in Hongarije, in detail vastgelegd door journalistieke onderzoekplatformen en corruptiewaakhond Transparency International, stapelen zich op.


Lees ook
Escaleren of verzoenen? De EU worstelt met Viktor Orbán

De Hongaarse premier Viktor Orbán op dinsdag in Boedapest.

Maar volgens Balázs Orbán zijn het leugens die „al die clubjes en ngo’s” verkondigen. „Ze worden betaald door Soros. Het wordt steeds duidelijker dat het een politieke kwestie is. Hongarije, niet toevallig een uitgesproken christelijk-conservatief land dat niet naar het pijpen van Brussel danst, wordt gestraft.”

Het wordt een hete politieke zomer in Europa, voorspelt hij. „De vraag is niet of de EU Hongarije zal dwingen om in de Brusselse pas te lopen. Het is omgekeerd: Hongarije zal de EU veranderen. Brussel moet volledig op de schop, en met die boodschap gaan wij de Europese verkiezingsstrijd in.”

Patriotten in Parijs

Een paar weken na ons gesprek duikt de schaduwpremier half november 2023 op in Parijs waar hij deelneemt aan de allereerste editie van het Worldwide Freedom Initiative-congres. Het WFI is een nieuw initiatief om wereldwijd ‘de krachten te bundelen van conservatieve patriotten’. Sprekers op het congres in Parijs zijn kopstukken uit de entourage van Donald Trump, maar ook Sieta van Keimpema van de Farmers Defence Force en de Nederlandse Europarlementariër Rob Roos, een voormalig lid van Thierry Baudets Forum voor Democratie.

Balázs Orbán gebruikt zijn spreekbeurt op het WFI-congres om het ‘Hongaarse recept voor succes’ toe te lichten: ‘De liberale hegemonie vervangen door een nieuwe orde, en weerstand bieden aan idiote ideologieën’. Daags erna boekt Geert Wilders, bondgenoot van Balázs Orbáns baas Viktor Orbán, zijn monsterzege bij de verkiezingen in Nederland.

Orbán en Orbán kunnen hun geluk niet op. „De wind of change waait door Europa”, jubelt premier Orbán in zijn felicitatieboodschap aan Wilders. „Europa wordt wakker!”, schrijft zijn schaduwpremier op sociale media.

Deze week staat de wind of change op het CPAC-podium in Boedapest. Waarover Wilders zal spreken is vooraf niet bekend gemaakt. Inhoudelijk hebben Wilders en de orbánisten veel gemeen: antimigratie, anti-Brussel. En er is meer dan een politieke verwantschap. Wilders, getrouwd met een Hongaarse, reist vaak en graag naar Hongarije. Hij voelt zich er op zijn gemak, zijn permanente beveiliging is er minder strikt, en hij geniet er van een ijskoude kőbányai sör, Hongaarse pils voor jános met de pet.

Op één van zijn Hongaarse reizen bezocht Wilders in het dorp Nyírparasznya de beroemde bokser-schlagerzanger Bunyós Pityu, van wie hij een groot fan is. Vooral Pityu’s lied Mijn lieve zoete mamaatje ontroert Wilders diep. Op een foto, gemaakt tijdens het bezoek, houden Pityu en Wilders minibokshandschoentjes met daarop de Hongaarse driekleur omhoog voor de camera. Van Pityu’s dorp trekt Wilders nu naar de ultraconservatieve hoogmis aan de Donau, en dit keer met grote mensen-bokshandschoenen aan.

Dit is een bewerkt deel uit Tijn Sadée’s boek De clan van Orbán – Kroniek van de Hongaarse aanval op Europa, dat op 26 april verschijnt bij uitgeverij Prometheus – met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl)