De wereld gaf nog nooit zoveel uit aan wapens

Als één cijfer een getrouw beeld geeft van het onderlinge vertrouwen tussen landen en volkeren, dan is dat wel het geld dat de wereld uitgeeft aan wapens en munitie. Toegenomen spanningen – van de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten tot openlijke en smeulende conflicten op andere continenten – leidden ertoe dat de militaire uitgaven in 2023 hoger waren dan ooit.

Wie de jongste cijfers van het Internationale Vredesonderzoeksinstituut Stockholm (SIPRI) analyseert, kan niet anders dan concluderen dat de dreiging van oorlog of andere ernstige veiligheidsrisico’s vrijwel overal op aarde worden gevoeld. De totale militaire uitgaven bedroegen vorig jaar 2.289 miljard euro. Op jaarbasis betekent dat een stijging van bijna 7 procent.

Geopolitieke instabiliteit

„De ongekende stijging van de militaire uitgaven is een direct antwoord op de wereldwijde verslechtering van vrede en veiligheid”, aldus de Zuid-Afrikaanse SIPRI-onderzoeker Nan Tian. Tegelijkertijd constateert hij dat defensie-uitgaven elkaar versterken: „Landen geven voorrang aan militaire kracht, maar ze riskeren ook een spiraal van actie en reactie in een steeds instabieler landschap van geopolitiek en veiligheid.”

Lees ook
Zonder deze negentiende-eeuwse granaat dreigt Oekraïne gevechten met Rusland te verliezen

In Europa is vanzelfsprekend de oorlog die Rusland in februari 2022 in Oekraïne ontketende de belangrijkste factor. Neem Polen, dat met de Russische agressie in zijn buurland de adem van de geschiedenis in de nek voelt. De militaire uitgaven van Warschau stegen tussen 2022 en 2023 met maar liefst 75 procent, tot bijna 30 miljard euro. Dat is met afstand de grootste stijging van alle landen in Europa – en 3,8 procent van het Poolse bruto nationaal product.

En neem een ander buurland van Rusland, Finland, dat vorig jaar als 31ste lid toetrad tot de NAVO. Helsinki gaf vorig jaar 54 procent meer geld uit aan wapens en munitie, bijna 7 miljard euro. Net als bij Polen gaat dat geld voor een deel op aan het vervangen van wapens en munitie die zijn afgestaan aan Oekraïne.

Dreigingsbeeld veranderd

„Voor Europese NAVO-landen hebben de laatste twee jaar de veiligheidsvooruitzichten fundamenteel veranderd”, zegt de Italiaanse SIPRI-onderzoeker Lorenzo Scarazzato. „Deze verandering in dreigingsperceptie wordt gereflecteerd door het groeiende aandeel van het bruto nationaal product dat op gaat aan militaire bewapening. De NAVO-richtlijn van 2 procent wordt steeds meer gezien als basisniveau, en niet als een drempel die moet worden gehaald.”

onderzoeker Internationaal Vredesonderzoeksinstituut Stockholm (SIPRI)Lorenzo Scarazzato De NAVO-richtlijn van 2 procent wordt steeds meer gezien als basisniveau, en niet als een drempel die moet worden gehaald

De Russische oorlog in Oekraïne, en de dreiging van een breder conflict in de toekomst, hebben de Europese bondgenoten van het belegerde land aangespoord tot grote investeringen in allerlei defensiemateriaal, van gevechtsvliegtuigen tot luchtafweersystemen, en van militaire drones tot 155mm-granaten voor de artillerie. Op verschillende plekken in Europa worden in allerijl nieuwe productielijnen gebouwd om in de toekomst aan de enorme vraag naar militair materieel en munitie te kunnen voldoen.

Gezamenlijk gaven de 31 landen die de NAVO vorig jaar telde – Zweden werd dit jaar het 32ste lid – 1.258 miljard euro uit, 55 procent van alle defensie-uitgaven in de wereld.

Washington koploper

Traditioneel geven de Verenigde Staten veruit het meeste geld uit aan defensie: 37 procent van de militaire uitgaven in de hele wereld werden gedaan kwamen voor rekening van Washington: 860 miljard euro. Amerika geeft daarmee drie keer zoveel uit als de nummer twee op de lijst, China (278 miljard, een stijging van 6 procent). Samen betalen China en de VS de helft van alle militaire aankopen in de wereld.

Ook opvallend is de enorme dominantie van de Amerikanen binnen de NAVO: de defensie-uitgaven van Washington vormen 68 procent alle uitgaven. Toch nemen de Europese landen in het bondgenootschap steeds meer hun verantwoordelijkheid: met 28 procent is hun aandeel in de NAVO-uitgaven het grootst in tien jaar tijd. Het is geen geheim dat Europa zich steeds nadrukkelijker voorbereidt op een mogelijke toekomst zonder de VS. Met name oud-president Trump laat zich regelmatig zeer kritisch uit over de Europese bijdragen aan de NAVO.

Na de VS en China maakte Rusland in 2023 de meeste kosten op defensiegebied. In het jaaroverzicht is goed te zien dat Moskou kort na grootscheepse invasie in Oekraïne overschakelde naar een oorlogseconomie. Het Kremlin spendeerde vorig jaar 24 procent meer dan in het eerste oorlogsjaar sinds die inval en kwam uit op 102 miljard euro, volgens SIPRI zo’n 16 procent van alle Russische overheidsuitgaven. Het Zweedse instituut stelt dat dat conservatieve schattingen zijn; veel informatie van de Russen ontbreekt.

Het belegerde Oekraïne zelf besteedde 58 procent van de overheidsuitgaven aan defensie: 61 miljard euro, een stijging van 51 procent.

Nederland neemt op de internationale ranglijst inmiddels de twintigste plaats in als het gaat om defensie-uitgaven. Vorig jaar gaf Den Haag volgens het Zweedse onderzoek 15,6 miljard euro uit, een stijging van 14 procent.

Hamas-aanval op Israël

Maar de oorlog in Oekraïne is slechts een van de conflicthaarden die leidden tot de enorme defensie-uitgaven. Na de aanval van Hamas op Israël in oktober vorig jaar namen de militaire uitgaven van Israël toe met 24 procent. In het Midden-Oosten werd in 2023 de snelste toename van militaire uitgaven in de regio van de afgelopen tien jaar gemeten.

Opvallend is dat geen enkele regio de dans ontspringt, als het gaat om kostenstijgingen voor militaire wapens en munitie. In het Verre Oosten en de Stille Oceaan zijn de oplopende spanningen goed merkbaar op de defensiebegrotingen. De enorme bewapeningsdrang van Noord-Korea – inclusief een nucleair arsenaal – en de vooral groeiende Chinese militaire macht hebben Zuid-Korea, Japan en Taiwan aangezet tot een forse inhaalslag.

Lees ook
Noord-Korea bouwt uit alle macht aan geavanceerder wapentuig

Tokio, dat onder meer Amerikaanse Tomahawk-kruisraketten wil en ander militair materieel wil aanschaffen om zijn veiligheid te vergroten, gaf vorig jaar 11 procent meer uit aan wapens dan het jaar ervoor: 47 miljard euro. Ook Taiwan gaf vorig jaar 11 procent meer uit: 16 miljard euro. „Die trend zal het komende jaar verder versnellen”, verwachten de SIPRI-onderzoekers.

Delen





Mail de redactie