Schietpartijen in Californië ‘in niets verrassend’, behalve de hoge leeftijd van de daders

Twee grote schietincidenten in drie dagen hebben in Californië geleid tot nieuw debat over landelijke wapenwetgeving. De progressieve westelijke kuststaat heeft de striktste wapenwetten van de VS, maar dat kon twee schutters er niet van weerhouden om zaterdag en maandag respectievelijk elf en zeven dodelijke slachtoffers te maken.

Dit jaar registreerde het Gun Violence Archive (GVA) al 39 mass shootings, waarvan drie in Californië. Deze organisatie definieert een schietincident als zodanig als er vier of meer (al dan niet dodelijke) slachtoffers vallen, de schutter niet meegerekend. In recordjaar 2022 telde het GVA 647 mass shootings, waarvan 34 in januari. Aan het prille begin van 2023 liggen de VS dus al op koers om opnieuw meer massa-schietincidenten te registreren dan voorgaande jaren.

Twee incidenten

Zaterdagavond opende een schutter, later geïdentificeerd als de 72-jarige Huu Can Tran, rond half elf het vuur in een danszaal in Monterey Park, deel van de metropool Los Angeles. Hij deed dit op de avond dat de overwegend door Aziatisch-Amerikanen bewoonde voorstad het Chinees Nieuwjaar inluidde. In een kort tijdsbestek vuurde hij 42 kogels af: tien mensen overleden ter plekke, evenveel anderen raakten gewond, van wie er een later is overleden. Met elf doden is het de dodelijkste schietpartij sinds die op een basisschool in mei, in Uvalde, Texas (21 doden).

Lees ook deze reportage uit Uvalde over de nasleep van het bloedbad

Tran zou de ballroom, waar vooral senioren dansen, vaak bezocht hebben en er ook les hebben gegeven. Volgens bekenden, die met Amerikaanse media spraken, stond hij de laatste jaren wrokkig en ongelukkig in het leven. Hij zou in de balzaal mogelijk wraak hebben willen nemen op mensen „die achter zijn rug over hem praatten”.

Toen hij – nog altijd gewapend – een tweede dansgelegenheid binnenging, werd hij overmeesterd door een medewerker en sloeg op de vlucht. De volgende ochtend wist de politie zijn witte busje te lokaliseren. Daarbinnen verschanst maakte hij – omsingeld door arrestatieteams – een eind aan zijn leven.

Maandagmiddag was het opnieuw raak in Californië. In Half Moon Bay, een plattelandsstadje aan de heuvelachtige kust nabij San Francisco, opende een later als Chunli Zhao (67) geïdentificeerde man het vuur. Zijn eerste doelwit was onder meer een paddenstoelenkwekerij, waar Zhao zelf zou werken. Hier vielen vier en op een andere locatie nog eens drie doden.

Zhao zelf kon later die middag levend worden ingerekend. Agenten troffen hem aan in zijn auto, die hij voor een politiebureau geparkeerd had. Als mogelijk motief gaan lokale media uit van onmin met zijn werkgever of collega’s.

‘Zelfmoordpact’

In een interview met CBS News stelde gouverneur Gavin Newsom maandag dat het Tweede Amendement van de grondwet – waarin voorstanders én het Hooggerechtshof een grondrecht op vrij wapenbezit lezen – „een zelfmoordpact begint te worden”.

De Democraat, die vaak genoemd wordt als mogelijke gegadigde voor het presidentschap, verhelderde daarbij wel dat hij „geen ideologisch verzet” tegen „verantwoord” wapenbezit heeft. Zolang eigenaren van wapen maar aan achtergrondcontroles worden onderworpen en een training voor veilig gebruik volgen. De kans dat de landelijke politiek tot strengere wapenwetten komt, is echter verder afgenomen sinds de Republikeinen deze maand hun heroverde meerderheid in het Huis innamen.

Californië (veertig miljoen inwoners) zal het voorlopig met zijn eigen strenge wetten moeten doen. Die dragen eraan bij dat in de staat voor Amerikaanse begrippen relatief weinig vuurwapendoden vallen, maar de naleving kan beter, stelde Newsom.

Zo schoot de dader in Monterey Park met een oorspronkelijk legaal pistool, dat echter op verboden wijze was opgevoerd tot semi-automatisch vuurwapen, zodat het grotere magazijnen kan afvuren. „We moeten wetten strenger naleven”, zei Newsom. „Soms glipt er iets doorheen. Maar dat is geen reden om niets te doen.” Ook bepleitte hij meer aandacht en middelen voor geestelijke gezondheidszorg.

Relatief oude schutters

De twee incidenten noemde Newsom „in niets verrassend, alles ervan is woest makend”. Maar hoe wijdverbreid vuurwapengeweld en hoe alledaags mass shootings mogen zijn in de VS; aan de twee jongste Californische incidenten valt wel de relatief hoge leeftijd (72 en 67) van de veronderstelde schutters op.

Gemiddeld zijn daders tientallen jaren jonger, leert een overzicht van The Violence Project. Deze organisatie hanteert een striktere definitie van mass shootings: schietpartijen waarbij minstens vier dodelijke slachtoffers vallen. Tussen 1966 en 2022 bracht het er 189 in kaart en de gemiddelde leeftijd van de dader was 32. Zestigers en zeker zeventigers zijn als daders veel zeldzamer.

Veder waren de twee mass shootings heel doorsnee. Beide daders waren man, zoals in 98 procent van de gevallen. En ook de gekozen plaatsen delict (werkplek en uitgaansgelegenheid) komen veel voor. Dat beide Californische schutters een Aziatisch-Amerikaanse achtergrond hebben valt nu op, maar deze bevolkingsgroep is volgens The Violence Project niet oververtegenwoordigd bij mass shootings (5,82 procent van alle incidenten, 6 procent van de bevolking).