Gemeente Amsterdam vernietigt boek vanwege integriteitsonderzoek

De gemeente Amsterdam gaat de volledige oplage van een boek over archeologische vondsten vernietigen vanwege een integriteitsonderzoek naar de auteur. In een nieuwe oplage zal de naam van de samensteller, voormalig stadsarcheoloog Jerzy Gawronski, verwijderd worden van omslag, titelblad en inleiding. Er gaan zo’n vierduizend boeken door de papierversnipperaar, zo zegt een woordvoerder van burgemeester Femke Halsema na vragen van NRC. De operatie kost Amsterdam ongeveer 150.000 euro.

Het boek Onder de Amstel werd gemaakt in opdracht van de gemeente. Het vertelt aan de hand van archeologische vondsten, gedaan bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn, honderd verhalen over de geschiedenis van de hoofdstad. Aanvankelijk zou het boek begin december verschijnen. Op het laatste moment werd de publicatie uitgesteld, volgens de uitgever vanwege een „onvoorziene stagnatie in het productieproces”.

Naar nu blijkt, ontdekte de gemeente vlak voor publicatie dat Gawronski – inmiddels met pensioen – vorig jaar onderwerp was van een integriteitsonderzoek. Volgens betrokkenen zou het gaan om grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer – niet seksueel – door Gawronski in zijn tijd als hoofd van de gemeentelijke dienst Monumenten en Archeologie. Hij werkte daar tot 2020.

‘Cosmetische ingreep’

Aanleiding voor het onderzoek waren meldingen die in februari 2022 binnenkwamen bij Bureau Integriteit, aldus de woordvoerder van Halsema. Dat onderzoek was voor het college van burgemeester en wethouders reden om de volledige oplage van het boek in te trekken en opnieuw te laten drukken, zonder Gawronski’s naam op het omslag. „Op basis van de uitkomsten van het onderzoek en de gesprekken met betrokkenen” is voor Gawronski „een prominente positie namens de gemeente Amsterdam niet passend”, aldus de woordvoerder.

Gawronski heeft ingestemd met het verwijderen van zijn naam van de omslag „om het boek en het gezicht van de gemeente te redden”, zo zegt hij in een reactie. Volgens hem gaat het om een „cosmetische ingreep”, omdat in het colofon nog steeds staat dat het boek is samengesteld onder zijn redactie. „Ik snap niets van de logica van deze beslissing.”

Volgens Gawronski is er „sprake van rancune”. De klachten die aanleiding vormden tot het onderzoek van Bureau Integriteit gingen volgens hem „over rechtvaardigheidsgevoelens van oud-collega’s met wie ik soms twintig jaar heb samengewerkt. Kennelijk vonden ze het niet fijn dat ik dit boek maakte”. De klachten hadden volgens hem „met een goed gesprek kunnen worden opgelost. Maar in deze woke-tijd lukt dat niet meer.” Gawronski noemt Onder de Amstel „een onschuldig slachtoffer van een achterhaalde kwestie”.

De gemeente Amsterdam wil niets zeggen over de inhoud van de meldingen en het onderzoek, „in belang van alle betrokkenen en met oog op privacy”. Wel zegt de woordvoerder dat „de keuze om het boek aan te laten passen niet lichtvaardig genomen” is. Onduidelijk blijft waarom de gemeente pas vlak voor verschijning van het boek erachter kwam dat er een integriteitsonderzoek liep naar de samensteller.

Lees ookGrensoverschrijdend door docent Frans bij de UvA

Meer dan dertig experts

Onder de Amstel is een rijk geïllustreerde uitgave waaraan meer dan dertig experts meewerkten. Gawronski, tevens emeritus hoogleraar maritieme en urbane archeologie aan de Universiteit van Amsterdam, stelde het boek samen en voorzag het van een uitgebreide inleiding. Hij werkte twee jaar aan het project.

Gawronski leidde als stadsarcheoloog vanaf 2002 tot 2020 de archeologische dienst van de gemeente. Vier jaar geleden maakte hij samen met fotograaf Harold Strak en grafisch ontwerper Willem van Zoetendaal een eerste boek over de bijna 700.000 bodemvondsten bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn. Die grote beeldatlas werd door de Stiftung Buchkust in 2019 uitgeroepen tot ‘mooiste boek van de wereld’.

De verschijning van de aangepaste editie van Onder de Amstel staat nu gepland voor begin mei.