De maat was even vol voor PVV-leider Geert Wilders. Zijn keuze om maandag de formatietafel vroegtijdig te verlaten terwijl over migratie werd gesproken, maakte duidelijk dat de PVV, VVD, NSC en BBB niet op een lijn zitten over asiel en migratie. Dat de formerende partijen zich streng uitlaten over migratie betekent niet dat ze het eens zijn over de precieze aanpak, zo liet het weglopen van Wilders zien.
„Grip op migratie”, de frase die in politiek Den Haag gretig wordt gebezigd, zegt niets over welke migranten op welke manier geweerd moeten worden. De PVV en NSC staan in deze kwestie het duidelijkst tegenover elkaar. Wilders heeft het vooral over asielzoekers, die hij het liefst allemaal zou weren. NSC-leider Pieter Omtzigt benadrukt dat migratie niet alléén over asielzoekers gaat, en wil dat zijn collega’s aan de formatietafel met meer urgentie naar arbeidsmigratie kijken.
Op initiatief van Wilders en Omtzigt zaten maandagochtend de migratiedeskundigen Jan van de Beek en Hein de Haas bij de partijen aan tafel. Hun scherp uiteenlopende benaderingen maakt veel duidelijk over hoe de PVV en NSC over migratie denken.
Cultuur of economie
Jan van de Beek is een wiskundige die is gepromoveerd op de economische effecten van migratie. Hij heeft vorig jaar regelmatig over immigratie geschreven voor het conservatieve digitale platform Wynia’s Week en is ook op X zeer actief. Vooral asielmigratie kost veel, betoogt hij in zijn publicaties. Van de Beek heeft het daarbij ook over de „culturele afstand” en daaruit voortvloeiende integratieproblemen die asielzoekers uit Afrika en het Midden-Oosten volgens hem met de Nederlandse samenleving zouden hebben. Doorn in zijn oog zijn internationale verdragen, die open grenzen en solidariteit voorstaan. Een boodschap die Wilders als muziek in de oren klinkt, aangezien hij sinds de oprichting van de PVV pleit voor een totale asielstop.
Hoogleraar sociologie De Haas bracht vorig jaar het boek Hoe migratie echt werkt uit, waarin hij „migratiemythes” doorprikt die bij links en rechts leven. Wie toenemende migratie wil aanpakken, betoogt De Haas, moet eerst een goed inzicht hebben in de oorzaken daarvan. Willen politici het eerlijke verhaal vertellen, benadrukt hij, dan moeten zij de toenemende vraag naar arbeid aan de kaak stellen, en beter kijken naar de rol van het beleid.
Omtzigt zal zich maandag gesterkt hebben gevoeld door het betoog van De Haas, wiens boek hij naar de besprekingen had meegenomen. De NSC-leider maakt zich druk over de slechte woon- en werkomstandigheden waarin arbeidsmigranten die in lage loonsectoren werken verkeren. Hij pleit voor het aanpakken van malafide wervingsbureaus en het verminderen van het aantal distributiecentra en slachterijen.
Dit soort voorstellen kunnen niet op gejuich van BBB-leider Caroline van der Plas rekenen. Haar partij is een warm pleitbezorger van sectoren die baat hebben bij goedkope arbeidsmigranten, zoals de intensieve veehouderij en de glastuinbouw. De VVD, die belang hecht aan een sterk ondernemersklimaat, zal zich evenmin snel neerleggen bij NSC-speerpunten als een strenger toelatingsbeleid voor arbeidsmigranten van buiten de EU en het verder beperken van fiscale voordelen voor deze werknemers.
Asielaanvragen strenger bekijken
Omtzigt staat dus vrij geïsoleerd in zijn focus op arbeidsmigratie. Asiel blijft voor zijn onderhandelingspartners het meest aantrekkelijke terrein om aan te morrelen. De vraag is hoe ver dat nog kan. Binnen de juridische kaders van (mensenrechten-)verdragen is volgens deskundigen nagenoeg geen ruimte meer om het asielrecht verder in te perken dan wat al is doorgevoerd. Wel deelt Omtzigt met de VVD en BBB de wens om het tweestatusstelsel in te voeren, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen politieke vluchtelingen en mensen die gevlucht zijn voor oorlog en geweld. Voor die laatste groep kunnen gezinshereniging en permanent verblijf in Nederland moeilijker worden gemaakt.
Ook kunnen de formerende partijen elkaar vinden in het standpunt dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst asielaanvragen strenger moet beoordelen. Hoe meer afwijzingen, hoe sneller asielzoekers Nederland zullen mijden, is het idee.
Migratiepact
Voor Wilders, wiens bestaansrecht als politicus nauw verweven is met ferme standpunten over asiel, zal het moeilijk te verkroppen zijn dat hij keer op keer moet aanhoren dat zijn plannen op het gebied van asiel niet zomaar kunnen. Zeker niet als hij NSC binnenboord wil houden, die het van groot belang zegt te vinden zich aan „verdragen, rechterlijke uitspraken en wetten te houden”.
Maar wetten en verdragen „zijn niet in beton gegoten”, zegt ook Omtzigt. Met zijn drie onderhandelingspartners wil hij in elk geval een opt-out van Europese migratieregels onderzoeken. Juristen denken dat een poging hiertoe nauwelijks kan slagen, omdat dit bij toetreding tot de EU geregeld had moeten worden. Bovendien zouden alle andere lidstaten akkoord moeten gaan met een Nederlandse uitzonderingspositie, wat in de nabije toekomst niet voorstelbaar is. Het recent aangenomen EU-migratiepact laat namelijk zien dat het voeren van een gemeenschappelijk migratiebeleid in de Europese Unie steeds belangrijker wordt gevonden.
Lees ook
Moeizame onderhandelingen over migratie, maar geen formatiecrisis na het weglopen van Wilders
