Een stevige verhoging van het statiegeld op plastic flesjes is mogelijk nabij. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) wil dat producenten het statiegeld verhogen tot 50 cent per flesje, zodat meer consumenten die inleveren. De toezichthouder heeft dat onlangs per brief medegedeeld aan de stichting die namens het bedrijfsleven de inzameling van statiegeldverpakkingen regelt.
Een statiegeld van 50 cent per flesje zou een forse verhoging betekenen. Voor grote frisdankflessen, waar nu 25 cent statiegeld op zit, is het een verdubbeling. Voor flesjes van minder dan een liter, waar 15 cent statiegeld op zit, moet de consument straks dus mogelijk driemaal zoveel statiegeld betalen. Het tarief op blikjes (ook 15 cent) blijft in het voorstel van de Inspectie in principe gelijk. De verhoging zou volgend jaar moeten plaatsvinden en is volgens de ILT nodig om de wettelijke inzamelnorm te halen.
Die norm is nog steeds ver buiten bereik. Bij de invoering van de statiegeldheffing op kleine flesjes en blikjes eind 2022 werd de verpakkingsindustrie opgelegd minstens 90 procent van de statiegeldverpakkingen weer in te zamelen. Maar van de meer dan 2 miljard blikjes en honderden miljoenen flessen die Nederlanders jaarlijks kopen, eindigt nog ongeveer 30 procent in de vuilnisbak.
Naast de statiegeldverhoging stelt de ILT ook een ander logo op statiegeldverpakkingen voor, en wil ze meer soorten flesjes en blikjes onder de regeling te laten vallen. Verder moeten er meer statiegeldautomaten komen, zowel in als buiten supermarkten. De Inspectie laat weten geen inhoudelijke toelichting te geven. De woordvoerder verwijst naar een recente „voorgenomen last onder dwangsom”.
Namens (fris)drankproducenten regelt de stichting Verpact inzameling en recycling van blikjes en flesjes. De stichting beheert ook het statiegeld dat consumenten erover betalen. Als Verpact niet voldoende meewerkt, riskeert het dwangsommen tot ruim 250 miljoen euro. Een woordvoerder van Verpact bevestigt de inhoud van de brief, nadat Het Financieele Dagblad er dinsdagochtend over had bericht.
Cruciale vraag: gaat zo’n statiegeldverhoging helpen?
1
Waarom is er zo veel kritiek op Verpact?
In de politiek klinkt bij sommige partijen, zoals de PVV, kritiek op de statiegeldheffing op kleine flesjes en blikjes. Andere partijen hebben juist kritiek op frisdrankproducenten. Kamerleden vinden dat de fabrikanten te weinig voortmaken met plaatsing van statiegeldmachines. Bij slechts 5.000 van de 28.000 inleverpunten kun je statiegeld terugkrijgen. Bij de overige ‘vrijwillige’ inleverpunten gaat je statiegeld naar een goed doel, zoals de sportvereniging.
Ook de ILT vindt dat te weinig. In supermarkten en bij grote treinstations kun je doorgaans goed terecht. Maar op veel andere plekken is dat nog niet het geval, waardoor er nog altijd blikjes en flesjes in het afval verdwijnen – hoewel minder dan eerst. Op straat worden prullenbakken nog vaak opengebroken op zoek naar weggegooide blikjes of flesjes.
Het is niet voor het eerst dat het bedrijfsleven op de gebrekkige werking van het statiegeldsysteem wordt aangesproken.
Verpact kwam afgelopen najaar met een plan om het statiegeldsysteem op orde te krijgen. Zo wil de stichting onder meer het huidige aantal inleverpunten de komende drie jaar met 5.400 stuks uitbreiden op onder meer scholen, NS-stations, winkelcentra of festivals.
Hoewel de ILT te spreken is over de maatregelen, is de toezichthouder ontevreden over de snelheid waarmee gewerkt wordt – waarop het voornemen tot last onder dwangsom volgde. Uiterlijk vrijdag moet Verpact laten weten wat het vindt van het voorstel van de ILT om het statiegeld te verhogen, waarop de Inspectie beslist of ze overgaat tot het opleggen van die dwangsom.
Lees ook
‘Voor 340 miljoen euro aan statiegeld niet door consumenten geïnd’
2
Wie bepaalt de hoogte van het statiegeld?
De minimumtarieven voor statiegeld op blikjes en flesjes zijn vastgesteld door de Tweede Kamer. De Inspectie ziet er namens de overheid op toe dat het bedrijfsleven de afspraken nakomt en de inzamelingsdoelen haalt. Worden die niet gehaald – zoals nu – dan kan de ILT de drankenindustrie sommeren het statiegeld te verhogen.
3
Gaat statiegeldverhoging helpen?
De Inspectie Leefomgeving en Transport denkt van wel. Hoger statiegeld zou klanten extra aanzetten hun flesje niet zomaar weg te gooien. Een verhoging naar 50 cent is ook niet niks. Bij aankoop van sommige waterflesjes of huismerkfrisdrank zou zo’n verhoging betekenen dat meer dan de helft van het aankoopbedrag op de kassabon straks statiegeld is.
Verpact betwijfelt of meer statiegeld werkt. De stichting zegt dat de maatregel vooral leidt tot hogere kosten voor de consument en voorziet dat fabrikanten minder producten zullen verkopen of gebruik gaan maken van verpakkingen waar geen statiegeld op rust.
4
Wat gebeurt er met al dat niet-geïnde statiegeld?
Wie een flesje of blikje weggooit, loopt de 15 of 25 cent statiegeld mis die hij of zij al heeft afgerekend bij de kassa. Dat statiegeld staat bij Verpact op de rekening. Op dit moment beheert de stichting voor miljoenen euro’s aan niet-geïnd statiegeld; volgens een berekening van het FD zou het in de periode tussen 2022 tot eind 2024 om zo’n 340 miljoen euro gaan. De krant wist bovendien te achterhalen dat producenten minder hoeven te betalen voor de recycling van blikjes, wat politiek pikant is. Afspraak is dat dit geld niet terug mag vloeien naar de drankenproducenten. Een meerderheid van de Tweede Kamer wil inzage in de boeken van Verpact. De woordvoerder van de stichting stelt dat het overschietende geld onder meer wordt gebruikt voor bekostiging van nieuwe machines voor een beter inzamelsysteem.
