Mickaëlle Paty: ‘De laksheid van de Franse staat heeft tot Samuels dood geleid’

Posted on April 12, 2024 by admin

Al is ze niet religieus, Mickaëlle Paty (46) gelooft dat haar overleden broer Samuel altijd bij haar is. Als ze zich voorbereidt op een moeilijk gesprek met politici of journalisten, discussieert ze in haar hoofd met hem over de juiste formuleringen. Als ze een lezing geeft op een school, voelt ze zijn aanwezigheid. Soms lijkt het alsof hij haar een beetje helpt. Zoals deze zonnige ochtend, als er bij haar aankomst op een overvolle parkeerplaats nét een plekje vrijkomt. Met een glimlach: „Kijk, Samuel geeft me een duwtje in de rug.”

Mickaëlle Paty is de vijf jaar jongere zus van Samuel Paty, de geschiedenis- en aardrijkskundedocent die 16 oktober 2020 door de geradicaliseerde moslim Abdoullakh Anzorov (18) werd vermoord in de Parijse voorstad Conflans-Sainte-Honorine. De moord schokte Frankrijk en Europa. Vanwege de bruutheid (Paty werd onthoofd, waarna de terrorist een foto van het hoofd op Twitter plaatste), en vanwege de aanleiding.

Paty had tijdens een les over vrijheid van meningsuiting aan zijn 13- en 14-jarige leerlingen spotprenten uit het satirische blad Charlie Hebdo laten zien, met daarop de profeet Mohammed. Hierna stak een deels op leugens gebaseerde socialemediastorm op, waarbij werd opgeroepen de profeet te wreken. Anzorov gaf hieraan gehoor; op (destijds nog) Twitter noemde hij Paty een „helse hond die durfde Mohammed te vernederen”. Kort na de moord werd Anzorov doodgeschoten door de politie.

Sinds anderhalf jaar probeert Mickaëlle Paty, zelf anesthesiemedewerker, de veiligheid van docenten tot thema te maken in Frankrijk. Ze gaf in 2022 een veel geciteerde lezing aan de Sorbonne Universiteit over het onderwerp, vorig jaar verzocht ze de senaat onderzoek te doen naar de veiligheid van leraren. En vorige maand begon ze een juridische procedure om de staat deels verantwoordelijk te stellen voor de dood van haar broer. Af en toe geeft ze interviews, nu voor het eerst aan een buitenlandse krant.

Lees ook
‘Er is een Frankrijk voor en een na de onthoofding’

Eerst wilde u uit de schijnwerpers blijven. Wat is er veranderd?

„Na de aanslag was het alsof ik een woestijn moest doorkruisen”, vertelt Paty op een terras in Nice. Ze drinkt zwarte koffie en sinaasappelsap, rookt af en toe een sigaret. „Ik ging naar mijn werk, verzorgde mijn kinderen” – ze woont met haar man en een tweeling van 10 in een plaatsje elders in het departement Alpes-Maritimes. „Maar mentaal was ik niet aanwezig, ik was weggevallen in de duisternis. Dat duurde een jaar. Op 17 oktober 2021 heb ik tegen mezelf gezegd: je gaat er nu alles aan doen om terecht te komen in het ‘na’, in plaats van het ‘tijdens’. Ik wil dat we als maatschappij op een dag kunnen zeggen: er was een periode waarin dit kon gebeuren, en die is nu voorbij.”

U heeft de staat gevraagd gedeeltelijk verantwoordelijkheid te erkennen voor de dood van uw broer. Welke fouten zijn er gemaakt?

„De staat heeft de daad zelf niet gepleegd, maar is laks geweest en dat heeft tot Samuels dood geleid. We hebben goede veiligheidsdiensten, dagen voor de moord wisten ze wie de hoofdrolspelers waren in de online hetze.” Ze doelt op Brahim Chnina, de vader van de leerling die het verdraaide verhaal over de cartoonles had verspreid, de radicaal-islamitische activist Abdelhakim Sefrioui die de leugen verder verspreidde en ‘influencer’ Priscilla Mangel die contact had met Anzorov – allen staan later dit jaar terecht voor medeplichtigheid.

„De autoriteiten wísten dat deze mensen staatsgevaarlijk waren of gelieerd aan radicaal-islamitische bewegingen. Toch wachtten ze tot het misdrijf plaatsvond in plaats van dat ze het probeerden te voorkomen. Ook was al voor de aanslag duidelijk dat het verhaal dat rondging berustte op een leugen (de leerlinge wier vader het verhaal verspreidde, was niet aanwezig tijdens de les en had zich gebaseerd op wat ze van klasgenoten had gehoord red.). Maar er is niets gedaan om de roddel te stoppen.

„En mijn broer kreeg geen bescherming. Samuel werd elf dagen lang ernstig bedreigd, waarvan hij melding had gedaan bij de schoolleiding en de politie. Alles wees erop dat hij bescherming nodig had. Maar die kreeg hij niet.” De politie ging meer patrouilleren bij zijn school, maar dat belette de terrorist niet daar urenlang te posten tot Paty naar buiten kwam.

Wist u destijds dat uw broer bedreigd werd?

„Nee, niemand van de familie wist het. Ik denk dat hij ons niet ongerust wilde maken.”

Waarom is het van belang dat de staat verantwoordelijkheid erkent?

„Omdat de staat dan introspectie moet plegen en corrigerende maatregelen zal moeten nemen. Als mijn verzoek wordt afgewezen, ga ik aangifte doen om dat doel te bereiken. Het gaat me niet om een schadevergoeding, ik wil dat bekend wordt welke fouten er zijn gemaakt zodat herhaling voorkomen kan worden.”

Waarom denkt u het opnieuw zou kunnen gebeuren?

„De kern van het probleem is niet opgelost. Anders zou Dominique Bernard nog leven”, zegt ze, doelend op de docent Frans die in oktober in Arras werd doodgestoken door een geradicaliseerde oud-leerling. „En anders zou de rector van het Maurice Ravel-lyceum nog aan het werk zijn.” Een rector van deze Parijse middelbare school legde onlangs zijn werk neer vanwege doodsbedreigingen, nadat een leerlinge online had gedeeld dat hij haar op ruwe wijze zou hebben verzocht haar hoofddoek af te doen (zoals verplicht op Franse scholen).

Na ‘Maurice Ravel’ deed de regering aangifte tegen de leerling en kondigde onderwijsminister Nicole Belloubet aan dat er een speciale eenheid komt om de veiligheid op scholen te verbeteren. Hoe kijkt u daarnaar?

„Na elk drama komt de regering met een pr-offensief om te laten zien dat ze aanwezig is, maar het is altijd pas achteraf. Die eenheid zal bovendien bestaan uit twintig mensen – absurd weinig. Er is sinds Samuels dood wel iets verbeterd: een aantal bedreigde docenten kreeg politiebescherming. Maar dit gebeurt nog niet voldoende.”

Lees ook
Praat over spotprenten, maar verbied ze niet

Uw broer vond dat lesgeven moeilijker was geworden. Wat merkte hij?

„De Kerst voor hij vermoord werd, waren we met het hele gezin thuis bij onze ouders. Samuel zat huiswerk na te kijken. Hij vertelde dat hij te doen had met jonge leraren. „Ik geef al 23 jaar les en alleen dankzij die ervaring kan ik mijn klassen aan”, zei hij. Zeker sinds de aanslagen op Charlie Hebdo in 2015 zag hij zijn vrijheid van meningsuiting afnemen.

„Hij vond het zijn taak om te onderwijzen. Aan zelfcensuur wilde hij niet doen, maar wel had hij één ding aangepast in die les over vrijheid van meningsuiting. Sinds een paar jaar waarschuwde hij zijn leerlingen vooraf , zodat ze erover konden nadenken of ze de cartoons wilden zien. En hij gaf ze de mogelijkheid hun ogen af te wenden of het lokaal even te verlaten.”

Veel docenten zeggen lesonderdelen over religieuze zaken inhoudelijk aan te passen om spanningen met leerlingen en ouders te vermijden.

„Enerzijds begrijp ik dat wel: er zijn twee leraren vermoord, anderen worden bedreigd of aangevallen. Het is logisch dat docenten denken: dat wil ik voorkomen. Maar als iedereen knielt, wordt degene die blijft staan een doelwit. Het is ook laf, en ik zie veel lafheid in onze maatschappij. Kijk naar de scholen die hun naam niet durven te veranderen in die van mijn broer. Of scholen die mij niet durven uit te nodigen voor de lezingen over laïcité, de scheiding van kerk en staat, die ik nu geef. Ze zijn bang dat ik gevaar aantrek.

„Maar als wij allemaal een stap terugdoen, dan kan het islamisme (een in Frankrijk veelgebruikte koepelterm voor radicale en politieke islam red.) een stap vooruit doen, over de rug van onze beïnvloedbare jeugd. In plaats daarvan moeten we onze jeugd onderwijzen, verlichten, hen aanzetten tot nadenken.”

Op Paty’s verzoek heeft een senaatscommissie onderzoek gedaan naar de veiligheid van leraren. Die concludeerde vorige maand dat leraren „dagelijks geconfronteerd worden met gebrek aan respect, beledigingen, bedreigingen en fysieke aanvallen”. ‘Republikeinse waarden’ zoals laïcité zouden vaker in twijfel worden getrokken – dit blijkt ook uit andere onderzoeken. Slechts 54 procent van de docenten voelt zich gesteund door meerderen.

„Deze uitkomsten tonen de eenzaamheid van leraren en de ernst van de dreiging. Hiermee kan het ministerie van Onderwijs de ernst van het probleem niet meer bagatelliseren. Maar vooralsnog weigeren ze de waarheid onder ogen te zien. De 38 aanbevelingen die de senatoren doen, zijn nog niet overgenomen.”

Welke aanbevelingen zijn voor u het belangrijkst?

„Er moet een nieuw contract komen tussen leerlingen, hun ouders en leraren, waarbij de autoriteit van de leraar wordt erkend. Zoals vroeger, toen leraren dezelfde status hadden als artsen of burgemeesters. En als iets in strijd is met de waarden van de republiek, moet dat harder worden bestraft. Dat zou scholen in staat stellen hun belangrijkste functie uit te voeren: het emanciperen van leerlingen, hen kritisch laten nadenken.”

Samuel had de bijbel en de koran van kaft tot kaft gelezen, om voorbereid te zijn op religieuze vraagstukken

Wie bedreigt deze emancipatie?

„De islamisten. Ze willen dat mensen zich aan hen onderwerpen, vooral gematigde moslims proberen ze te bekeren door te pretenderen dat zij hun geloof niet correct belijden . En om deze onderdanigheid te verkrijgen willen ze dat mensen zo min mogelijk kennis hebben – daarom willen ze scholen vernietigen.

„We hebben in Frankrijk een juridisch gereedschap dat we kunnen inzetten: de sinds 1905 in de wet vastgelegde laïcité. Als deze wordt toegepast en gerespecteerd, geeft het leerlingen ruimte om de religie van hun ouders thuis te laten en kennis tot zich te nemen die ze in staat stelt de wereld te begrijpen. Het emancipatorische vermogen van school kan worden hersteld en voorkomen kan worden dat scholen een strijdtoneel worden voor religieuze oorlogen.”

Hoe kijkt u in dit kader naar het verbod op abaya’s en qami’s (traditionele gewaden) dat sinds dit schooljaar van kracht is?

„Eindelijk grijpt de staat eens aan de voorkant in. Eerder moesten schoolhoofden bepalen of een kledingstuk religieus was [en dus niet toegestaan] – wat ruimte gaf aan verhitte debatten. Met het verbod op abaya’s en qami’s – in mijn ogen overduidelijk religieus – neemt de staat eindelijk eens verantwoordelijkheid.”

Lees ook
Islamitische scholieren in Frankrijk passen zich schoorvoetend aan op nieuw kledingverbod: ‘Ik ben hier om lessen te volgen’

Hoe verlopen de lezingen die u op scholen geeft?

„Na de aanslag was ik woedend op de jeugd. Ik dacht: wat is er gebeurd dat we hier zijn terechtgekomen? Dat er jongeren zijn die mijn broer voor een belachelijk bedrag van 300 euro aanwijzen aan een terrorist, van wie ze wísten dat hij kwaad in de zin had? Over de rechtszaak tegen hen [die afgelopen december tot een einde kwam] mag ik inhoudelijk niets zeggen, omdat de verdachten minderjarig zijn. Maar ik kan wel vertellen dat ik erg teleurgesteld was in hun houding in de rechtszaal.

„Tijdens mijn interventies op scholen krijg ik weer wat vertrouwen in deze generatie. Het is fijn om met leerlingen in gesprek te gaan, je ziet ze nadenken, volwassener worden. En ik zie ook dat de meerderheid geweldig is – soms geven ze me een knuffel of nodigen ze me uit om mee te lunchen in de kantine. Niet alles is zwart en dat geeft hoop en energie om door te gaan.”

Hoe was uw relatie met uw broer?

„Mijn broer was een intellectueel, altijd aan het lezen. Hij had de bijbel en de koran van kaft tot kaft gelezen, om als docent voorbereid te zijn op religieuze vraagstukken. Daarom vind ik het onverteerbaar dat hij werd neergezet als islamofoob. Hij was juist een humanist, ik ken niemand toleranter dan hij. Wij waren niet heel erg close, we woonden ver bij elkaar vandaan en zagen elkaar twee keer per jaar. Dan hadden we vaak felle discussies over maatschappelijke onderwerpen. Hij had altijd meer argumenten dan ik – dus ik heb veel van hem geleerd.”

Mist u die gesprekken?

„Ja. Maar in mijn hoofd gaan ze door. Dan vraag ik hem: wat vind je ervan als ik dit zeg? Zou je hier een argument tegenin kunnen brengen? En als hij niets meer te zeggen heeft, weet ik dat ik goed zit. Het is een onmogelijk verlies, dus houd ik hem levend in mijn hoofd.”

Lees ook
Een boek dat ook de leerlingen van de vermoorde leraar Samuel Paty kunnen lezen

Uitstoot hier, effecten elders – zijn landen verplicht rekening te houden met de rest van de wereld?

admin
November 24, 2024
0

In Den Haag kan het mondiale klimaatbeleid de komende tijd een impuls krijgen die het sinds het Klimaatakkoord van Parijs (2015) niet meer heeft gehad. Twee weken lang luisteren de rechters van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) naar tientallen vertegenwoordigers van landen en internationale organisaties, met als doel een oordeel te vellen over de verplichtingen van staten om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen.

1. Wat staat er in deze zaak op het spel?

Op initiatief van Vanuatu, een kleine eilandengroep in de Stille Oceaan ten oosten van Australië, buigen de rechters zich over twee fundamentele vragen. De belangrijkste luidt, simpel gezegd: welke verplichtingen hebben staten volgens het internationaal recht om het klimaatsysteem en het milieu te beschermen, ten behoeve van (andere) staten en toekomstige generaties?

De tweede vraag gaat over de juridische consequenties van eventuele verplichtingen voor landen die ernstige schade hebben veroorzaakt, door de uitstoot van broeikasgassen en door het nalaten die uitstoot te reduceren. Daarbij gaat het speciaal over de gevolgen van de opwarming voor kwetsbare landen, zoals kleine eilandstaatjes. Er is ook expliciet gevraagd naar verplichtingen van landen jegens bevolkingsgroepen en individuen, nu en in de toekomst.

Het antwoord van het ICJ is een advies, het heeft geen bindende werking. Maar volgens de meeste rechtsgeleerden zal een uitspraak van het hoogste juridische orgaan van de Verenigde Naties doorwerken in landen, in onderhandelingen over mondiaal klimaatbeleid, en in de vele rechtszaken van individuen en organisaties die schade lijden door de opwarming van de planeet.

Voor Vanuatu, dat nauwelijks een meter boven de zeespiegel uitkomt en zich heel moeilijk kan beschermen tegen de stijging ervan, is dit van existentieel belang. Het eilandstaatje heeft nauwelijks bijgedragen aan de opwarming, maar voelt wel als een van de eerste landen de verregaande gevolgen.

2. Waarom buigt het Internationaal Gerechtshof zich nu over deze kwestie?

In 2019 begon een groep rechtenstudenten van de University of the South Pacific een campagne om „het grootste mondiale probleem, klimaatverandering, voor het hoogste rechtsorgaan van de wereld te brengen”. De regering van Vanuatu sloot zich aan bij dit initiatief en diende in 2021 een resolutie in bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarin om een antwoord van het ICJ op de twee bovengenoemde kwesties werd gevraagd.

Vanuatu wist steun voor de resolutie te krijgen van uiteindelijk 132 landen. Daarnaast spraken wereldwijd zo’n 1.500 organisaties zich uit voor de rechtszaak. Volgens internationaal jurist Margaretha Wewerinke-Singh, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Fiji, toont de enorme steun voor de zaak „de collectieve wens om [klimaatverandering] aan te pakken in overeenstemming met de vastgestelde juridische normen en principes van rechtvaardigheid”. Daarnaast laat het zien dat er grote behoefte is aan meer juridische onderbouwing van internationaal klimaatbeleid.

Op 29 maart vorig jaar werd de resolutie unaniem aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN en is het hof begonnen met de voorbereiding. De belangstelling voor de hoorzittingen, die maandag beginnen, blijkt heel groot. Maar liefst 98 landen en twaalf internationale organisaties kunnen hun verhaal doen gedurende tien zittingsdagen. Op de laatste twee dagen is tijd gereserveerd voor organisaties uiteenlopend van het Pacific Islands Forum Fisheries Agency tot de organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) en de Wereldgezondheidsorganisatie.

Vanuatu hoopt dat de rechters van het ICJ in de loop van volgend jaar met hun oordeel komen.

3. Wat kan de uitspraak betekenen voor de verantwoordelijkheid voor klimaatschade?

Volgens Wewerinke-Singh, die deel uitmaakt van het adviesteam van Vanuatu, kan de uitspraak „een keerpunt in de mondiale strijd voor klimaatrechtvaardigheid” zijn.

Joie Chowdhury, advocaat bij het Amerikaanse Center for International Environmental Law (CIEL), zegt dat de uitspraak, „een steviger basis” kan leggen „onder multilaterale oplossingen” (lees: de druk opvoeren bij klimaatonderhandelingen). In een webinar zei zij deze zomer dat hiermee „landen in het mondiale Zuiden, kleine eilandstaten en kwetsbare ontwikkelingslanden extra juridische instrumenten krijgen om hun onderhandelingspositie te versterken”.

Hoogleraar internationaal recht André Nollkaemper noemde vorige week in NRC een oordeel „heel belangrijk”. Landen hebben weliswaar allerlei beloftes gedaan om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren, en ze geven vaak ook financiële steun aan kwetsbare landen, maar in feite ontbreekt een internationaal rechterlijke onderbouwing.

4. Welke politieke gevolgen kan de uitspraak hebben?

Volgens Nollkaemper kan het bijna niet anders dan dat de rechters zullen concluderen dat landen alles in het werk moeten stellen om schade in andere landen te voorkomen. En dat landen die in het verleden veel broeikasgassen hebben uitgestoten en dat nog steeds doen – dat wil zeggen: rijke, geïndustrialiseerde landen – „verplicht zijn bij te dragen aan rechtsherstel” en aan het herstellen van de schade die andere landen lijden – in de praktijk: vooral ontwikkelingslanden.

Voor kleine eilandstaten gaat het bij de vragen die in Den Haag voorliggen uiteindelijk om hun voortbestaan. Vanuatu’s minister van Klimaatverandering, Ralph Regenvanu, hoopt dat het vonnis de stemmen van de meest kwetsbare groepen zal versterken. Op de speciale website van Vanuatu over de zaak staat: „Zonder snelle en verstrekkende maatregelen zullen laaggelegen atolstaten zoals Vanuatu naar verwachting halverwege de eeuw onbewoonbaar worden, waardoor het voortbestaan van hun cultuur, hun staat en hun soevereiniteit in gevaar komt.”

‘Ik dacht dat ze seks wilde’, is geen excuus meer in Zuid-Afrika, dat een ‘pandemie’ van seksueel geweld kent

admin
November 24, 2024
0

Een jonge vrouw gehuld in een sober roze shirt en met een kort kapsel, steekt haar stevig gespalkte onderarm uit. S. zit op haar kamer in een opvang voor mishandelde vrouwen van de Nationale Opvang Beweging (NSMSA) in de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng. „Doet het nog pijn?”, vraagt Lisha Stevens, het hoofd van NSMSA aan de 27-jarige vrouw uit Soweto. „Bij sommige bewegingen wel, bijvoorbeeld als ik mijn baby optil”, vertrouwt S. haar toe.

Twee maanden geleden is ze door haar vriend met een ijzeren staaf geslagen, waardoor haar ellepijp is gebroken. Haar vriend misbruikte S. stelselmatig. Maar de laatste keer was de afranseling door haar partner, een evenementenopbouwer die met een alcoholverslaving kampt, wreder dan ooit tevoren, vertelt ze. „Hij heeft me ontzettend hard geslagen, eerst met een stoel en daarna met die ijzeren staaf. Toen heeft hij me zo lang gewurgd dat ik bijna bewusteloos raakte. Ik dacht dat hij me zou vermoorden,” zegt S. Haar naam wordt hier uit veiligheidsoverwegingen niet genoemd.

Sinds ze uit het ziekenhuis is ontslagen, zit ze samen met haar acht maanden oude zoontje ondergedoken in deze opvang in een buitenwijk van Soweto, met zo’n 1,3 miljoen inwoners de grootste township van Zuid-Afrika. Alleen haar zus, die haar hier naartoe gebracht heeft, weet dat ze hier woont.

Straffeloosheid

Deze maandag is het Internationale dag voor de beëindiging van geweld tegen vrouwen, de aftrap van een campagne, die belangrijk is voor zowel de regering als maatschappelijke organisaties om de acceptatie van seksueel geweld te doorbreken.

Zuid-Afrika kent een van de hoogste cijfers van seksueel geweld tegen vrouwen ter wereld. Verkrachting, huiselijk geweld en femicide zijn een plaag voor de samenleving, waar ook president Cyril Ramaphosa aan refereerde in zijn laatste State of the Union, zijn belangrijkste jaarlijkse toespraak. Het staatshoofd noemde daarin seksueel geweld in Zuid-Afrika een „pandemie” en beloofde 20 miljard rand (omgerekend zo’n 1 miljard euro) voor de bestrijding ervan.

Eerdere pogingen om via overheidsbeleid iets aan het seksueel geweld te doen – zoals een nationaal plan in 2020 – zijn nog niet succesvol gebleken.

S. met haar zoontje in de gemeenschappelijke ruimte van een opvang voor mishandelde vrouwen in Gauteng.

Eén op de zestien vrouwen heeft in 2022 fysiek en seksueel geweld ondervonden, zo blijkt uit een vorige week verschenen studie van onderzoeksinstituut Human Sciences Research Council (HSRC). 36 procent van de volwassen vrouwen in Zuid-Afrika is op enig moment in hun leven slachtoffer geweest van fysiek en seksueel geweld. Bijna een kwart van de vrouwen is in hun leven fysiek mishandeld door hun partner.

Bovendien ontkomen daders van seksuele misdrijven in verreweg de meeste gevallen aan een veroordeling. De politie registreerde tussen 2022 en 2023 meer dan 43.000 verkrachtingszaken. In diezelfde twaalf maanden werden slechts 519 verdachten voor verkrachting veroordeeld.

Baanbrekende uitspraak

Maar er gloort een sprankje hoop. ‘The Embrace Project’, een maatschappelijke organisatie die seksueel geweld bestrijdt, heeft samen met een slachtoffer van seksueel geweld een belangrijke rechtszaak gewonnen. Eind september van dit jaar oordeelde het hooggerechtshof van Johannesburg dat verdachten „subjectieve instemming” niet meer als geldige verdediging kunnen gebruiken, omdat dit in strijd is met de grondwet. Volgens het hof schendt dit het recht van het slachtoffer op onder andere gelijkheid, menselijke waardigheid, privacy en lichamelijke integriteit.

„Dit betekent dat de verdachte in een verkrachtingszaak moet bewijzen dat de vrouw instemde met seks om zich vrij te pleiten en niet langer simpelweg kan zeggen: ‘ik dacht dat ze seks wilde’,” verduidelijkt Lee-Anne Germanos Manuel, jurist en mede-oprichter van The Embrace Project.

Voordat het zover is, moet het Constitutionele Hof, de hoogste rechtbank in Zuid-Afrika, er nog over beslissen. Indien dat hof de uitspraak van het hooggerechtshof in stand houdt, zal dat enorme impact hebben, verwacht Germanos Manuel. „De verdediging van ‘subjectieve instemming’ door verdachten is één van de belangrijkste redenen waarom het ons justitieapparaat nauwelijks lukt om daders te veroordelen.”

„Kijk naar de zaak van het slachtoffer dat samen met ons deze zaak heeft aangespannen. De rechter heeft vastgesteld dat er geen instemming was voor seks en geloofde niet dat de verdachte daadwerkelijk dacht dat het slachtoffer instemming had gegeven. Toch heeft de rechter hem vrijgesproken, omdat er onvoldoende bewijs was om de claim van de verdachte te weerleggen.”

Genormaliseerd

Vlak na de uitspraak snijdt de populaire televisiesoap Skeem Saam het onderwerp van seksuele instemming aan. Een rechtbank veroordeelt een van de hoofdpersonages, Toby, voor de verkrachting van een vrouw, met wie hij eerst innig gezoend heeft. Hij zegt dat hij instemming had voor de seks, zij ontkent.

Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort

Lisha Stevens
Opvang Beweging

De uitzending veroorzaakte een storm van reacties op sociale media. Sommige berichten juichen de keuze van de Skeem Saam-makers toe, maar de meerderheid – nagenoeg allemaal mannen – reageert als door een wesp gestoken. Opmerkingen als „ze wilde juist dat hij haar verkrachtte”, „als een vrouw een valse verkrachtingsbeschuldiging doet, is de man nu de klos” en „vrouwen zullen mannen massaal afpersen” gonsden rond op X.

Lisha Stevens, provinciaal hoofd van de Nationale Opvangbeweging in Gauteng, inspecteert de spalk aan de onderarm van S.

Een groot probleem volgens onderzoeksinstituut HSRC is de houding van mannen. Zo zou 85 procent vinden dat vrouwen te gemakkelijk een aanklacht van mishandeling door een man kunnen indienen. Bijna 10 procent van de mannen schuift de schuld op de vrouw af wanneer een man haar verkracht.

Doordat seksueel geweld volledig genormaliseerd is in de Zuid-Afrikaanse samenleving is het moeilijk te bestrijden, legt Lisha Stevens van NSMSA uit. „In deze cultuur wordt het van mannen verwacht dat ze dominant zijn. Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort.”

Kennisplatform Safer Spaces plaatst dit macho-gedrag in de sociale context. Hoge werkloosheid en inkomensongelijkheid zouden toxische mannelijkheid versterken. Daarnaast liet de gewelddadige geschiedenis van kolonialisme en het apartheidsverleden veel huishoudens achter zonder vaderfiguren, waardoor het risico op agressie en emotionele instabiliteit groter werd. Ook onderwijs, media en sociale druk versterken traditionele rolpatronen, aldus het platform.

Volgens Stevens praten familieleden vaak op het slachtoffer in om geen aangifte te doen en bij haar gewelddadige partner te blijven. „Daarnaast zijn veel slachtoffers van huiselijk geweld financieel afhankelijk van de dader, wat deze enorme macht geeft.”

Laksheid politie

Stevens zie hoe de aanpak van daders en bescherming van slachtoffers ook bij de politie ondermaats is. Onderzoek van het Civiele Secretariaat voor de Politiedienst (CSPS) onderschrijft dit probleem. Het overheidsorgaan, dat toezicht houdt op de politie, rapporteerde vorige maand aan het parlement dat in 2023 geen enkel politiebureau in het land voldoet aan de standaarden die in de Wet op huiselijk geweld zijn beschreven. Agenten weigeren onder andere aanklachten te registreren, zijn laks in de uitvoering van gebiedsverboden en lopen hopeloos achter met de afhandeling van zaken. Bovendien stelt CSPS vast dat agenten vaak zelf overtreders zijn. In de onderzoeksperiode van vijf maanden werden 232 agenten beschuldigd van huiselijk geweld.

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”

Related Posts