De ploeg móét door. Dat was de boodschap van Merijn Zeeman, sportief directeur van Team Visma-Lease a Bike, daags na de harde val van Wout van Aert in Dwars door Vlaanderen afgelopen week. Zijn Belgische kopman brak zijn borstbeen, sleutelbeen en meerdere ribben. In één klap waren de maandenlange voorbereidingen van team en renner voor niks geweest. „Dat is wielrennen”, zei Zeeman de volgende dag. „Nu moet je snel kunnen schakelen, en ik vind dat een grote kwaliteit van de ploeg.”
Het Nederlandse wielerteam zal opnieuw een beroep moeten doen op die veerkracht, nu blijkt dat dit Zeemans laatste seizoen wordt in dienst van de ploeg. Deze woensdag werd bekend dat hij per 1 december aan de slag gaat als algemeen directeur van voetbalclub AZ. Hij wordt de opvolger van Robert Eenhoorn, die de functie tien jaar vervulde.
Voor Visma-Lease a Bike is het vertrek van Zeeman een groot verlies. „Merijn is van onschatbare waarde geweest. We hebben samen de ploeg opgebouwd”, zegt eigenaar-directeur Richard Plugge in een begeleidend persbericht.
Zeeman (1978) geldt als een van de architecten van ’s werelds beste wielerploeg van dit moment. In oktober 2012 begint hij als ploegleider bij het Nederlandse team, met toen nog Rabobank als hoofdsponsor. Twee weken later stopt de bank met de sponsoring vanwege dopingschandalen. Wat volgt zijn drie jaren waarin het team het lachertje van het peloton is. „We waren een ploeg in verval, alle zekerheid was verdwenen, er hing een hele negatieve sfeer”, zei hij daarover in 2022 tegen NRC.
Cultuurverandering
Samen met Plugge en hoofdcoach Mathieu Heijboer gaat Zeeman in 2015, als de financiële toekomst van de ploeg is veiliggesteld met de komst van sponsoren Lotto en Jumbo, aan de slag met een cultuurverandering. Als ze de besten van de wereld willen worden, bedenken ze, moeten niet alleen de renners maar de hele organisatie op topniveau functioneren, zijzelf incluis. Ze schrijven een meerjarenplan, Zeeman verslindt managementboeken op zoek naar ideeën om de organisatie vorm te geven, en ze richten hun blik op andere sporten dan wielrennen, zoals zwemmen, schaatsen, voetbal en rugby, om kennis te vergaren.
Vanaf dat moment gaat het gestaag opwaarts met de ploeg, met Plugge als financiële baas, Heijboer als coach die renners beter maakt en Zeeman als tactisch brein. Talenten Primoz Roglic en Dylan Groenewegen beginnen grote wedstrijden te winnen. In de begeleiding van de ploeg wordt steeds minder aan het toeval overgelaten: meerdere hoogtestages per jaar, eigen matrassen in de Tour de France, bietensap direct na een race voor een beter herstel, tijdritfietsen zonder lak om gewicht te besparen.
Het past bij Zeemans obsessieve benadering van de sport. Over alles waarop invloed uitgeoefend kan worden, wil hij ook daadwerkelijk controle hebben.
Zelf zei hij vorige week tegen NRC over de manier waarop zijn ploeg en Van Aert hadden toegewerkt naar de Ronde van Vlaanderen: „Net als artificiële intelligentie proberen we te kijken welke factoren een rol spelen in de koers en wat de mogelijke uitkomsten zouden kunnen zijn als je die beïnvloedt. Zo proberen we de wielersport te doorgronden.”
Grote hoogten
De aanpak van Zeeman en consorten leidt tot grote hoogten. In 2022 gaat een droom van de sportief directeur en zijn ploeg in vervulling als Jonas Vingegaard de Tour de France wint. Gedrieën kijken Zeeman, Plugge en Heijboer in een geparkeerde auto naar de beslissende etappe en pinken dan een traantje weg. Het jaar erop schrijft de ploeg geschiedenis door als eerste team ooit alle drie de grote rondes (Tour, Giro, Vuelta) te winnen.
Maar tegenslag is er ook, en die komt bij Zeeman extra hard aan, zeker als het onverwacht is. Dat kopman Primoz Roglic in 2021 in de voorlaatste etappe de Tourzege verspeelde aan Tadej Pogacar, ervoer Zeeman als het overlijden van een dierbare, zei hij later. Na de valpartij van Van Aert vorige week stond Zeeman als een geslagen hond de pers te woord, ook al had Visma-renner Matteo Jorgenson net de koers gewonnen.
Datagedreven voetbalclub
Als sportief directeur van de voorlopers van Visma-Lease a Bike keek hij mee in de keukens van AZ en Ajax. Vorig jaar probeerde FC Twente hem vergeefs te verleiden tot een carrièreswitch. En Zeeman had de afgelopen jaren regelmatig contact met Erik ten Hag, de al net zo obsessieve coach van Manchester United, met wie hij ook al eens op een trainingskamp van de Engelse voetbalclub meeliep.
Bij AZ treft Zeeman, die in Alkmaar is geboren, een sportorganisatie die net als hij veel waarde hecht aan een op wetenschap gestoelde werkwijze. Onder zijn voorganger Eenhoorn, ook al niet afkomstig uit het voetbal maar met een grote carrière in het honkbal, is de voetbalclub en haar jeugdopleiding de afgelopen jaren sterk gemoderniseerd. Sinds een paar jaar is Billy Beane, die beroemd werd met zijn datagedreven en succesvolle aansturing van de Amerikaanse honkbalclub Oakland Athletics, er aandeelhouder en adviseur.
Als algemeen directeur zal Zeeman bij AZ, dat vierde staat in de Eredivisie, meer afstand moeten nemen van de sport dan hij gewend is. Bij de wielerploeg is hij nu nog regelmatig verantwoordelijk voor de tactiek in de koers en de samenstelling van het team, vanaf december moet hij leiding geven aan het bedrijf achter de voetbalclub, met ruim 250 werknemers.
Zeeman en Plugge zeiden altijd dat ze met Visma-Lease a Bike een decennium van succes wilden neerzetten, jaren die nog lang in het collectieve geheugen zullen blijven hangen. Toch kiest Zeeman ervoor om vijf jaar na het eerste grote succes – de zege van Roglic in de Vuelta van 2019 – de wielerploeg te verlaten. „Ik geloof dat het voor ieders ontwikkeling goed is om na verloop van tijd op zoek te gaan naar nieuwe uitdagingen en prikkels”, zegt hij in het bericht over zijn vertrek bij het team. Aanvullend zegt Zeeman in zijn aankondiging bij AZ: „Ik verheug me erop ook in de voetbalwereld volgende stappen te zetten.”
