Drugsoorlog in Marseille: meer geld, meer coke, meer geweld

Posted on March 29, 2024 by admin

Als Anna Buresi (53) een rondje loopt door La Busserine, de wijk in het noorden van Marseille waar ze werkt als voorzitter van vrouwenorganisatie Schebba, kijkt ze vaak naar de grond. Als ze tussen de eindeloze flats betonnen bankjes met brandplekken passeert. Als ze langs de houten kastjes komt die midden op de weg staan om politiewagens te hinderen. Als ze langs een groepje joelende jongens bij het enige restaurant van de wijk loopt, of de twintiger met een groene pet die op een plastic stoel voor zich uit zit te staren. „Ik kijk ze niet aan. Ik praat niet met ze”, vertelt ze met een wat schorre stem. „Dan laten ze je met rust.”

‘Ze’ zijn de leden van wat hier eufemistisch les réseaux (‘de netwerken’) wordt genoemd. Het zijn de drugsbendes die deel uitmaken van het dagelijks leven van de inwoners van La Busserine. Ze zitten op straathoeken te posten. Ze roepen uit volle borst de waarschuwingskreet ‘Ara, ara’ als de politie langs rijdt. Ze verkopen hasj en cocaïne bij bankjes, in tunnels, in de trappenhuizen van de vele, veelal slecht onderhouden flats in het heuvelachtige gebied. En steeds vaker zorgen ‘ze’ voor bloedbaden en rouwende ouders.

Want drugscriminaliteit gaat in Marseille de laatste jaren gepaard met meer en steeds bruter geweld. De brede aanwezigheid van drugs en dus geweld is al decennia een probleem in de Zuid-Franse stad, maar sinds een jaar of tien neemt het geweld toe, en vorig jaar kwam het tot een bloedig dieptepunt: 49 moorden die door de autoriteiten worden gelieerd aan drugscriminaliteit – bijna één per week, een toename van 50 procent ten opzichte van 2022. Ook in andere grote Franse steden is de toename te zien. In totaal vonden vorig jaar 315 moorden of pogingen tot moord plaats die in verband worden gebracht met drugshandel, 57 procent meer dan in 2022.

Het is reden voor president Emmanuel Macron om vorige week de operatie „schoon schip” aan te kondigen: bij een ‘verrassingsbezoek’ aan Marseille maakte hij grootschalige politieacties bekend die moeten leiden tot een einde aan de drugshandel en „de republikeinse orde [moeten] doen terugkeren” in geraakte wijken. Sindsdien zijn in heel Frankrijk bijna vijfhonderd mensen die bij drugscriminaliteit waren betrokken, opgepakt.

De wijk La Busserine in het noorden van Marseille.

Het toegenomen geweld heeft grote invloed op La Busserine en de 56 andere kwetsbare cités (een in Frankrijk veel gebruikte term voor flatwijken gevuld met sociale problematiek) in Marseille, vertelt Buresi op een koude woensdagochtend in haar sobere kantoor, waar kwetsbare vrouwen onder meer taallessen en mentale steun bij huiselijk geweld kunnen krijgen. Op de gang staan grote tassen met gedoneerde kleding en speelgoed. „Hier wisselen angst en rouw elkaar af”, zegt ze. „Het ene moment nemen families afscheid van hun vermoorde zoon, het volgende moment vliegen de kogels weer door de lucht.”

En niet alleen het leven van directe slachtoffers, maar dat van álle inwoners van La Busserine staat erdoor op de kop. „Soms wordt hier zelfs overdag geschoten. En als iemand met een kalasjnikov schiet, is dat niet gericht, maar maait hij alles neer wat hij tegenkomt. Dus blijven mensen thuis, in het donker, met de gordijnen dicht.” Een werknemer van Buresi zat vorig jaar eens urenlang opgesloten in hun kantoor toen buiten geschoten werd. „Overal vlogen kogels rond, dus ze kon niet weg. Daarna hebben we het kantoor drie weken gesloten.” Ook is een crèche definitief gesloten omdat die naast een dealplek zat waar geregeld wordt geschoten. Buresi gaat niet meer met de auto naar haar werk – te vaak werden haar auto’s gesloopt of gestolen.

Lees ook
Nog nooit werd zoveel cocaïne onderschept in de havens van Rotterdam, Antwerpen en Vlissingen

Niet meer de broer of buurjongen

Er zijn altijd problemen geweest met drugsgeweld in Marseille. De havenstad was tot in de jaren zeventig het middelpunt van de French Connection, een wereldwijd heroïne-netwerk van de Corsicaanse maffia en ze schudde daarna haar imago van drugshoofdstad van Frankrijk nooit meer af, hoewel de problematiek zeker ook in andere steden bestaat. De directe aanleiding voor de golf van geweld vorig jaar was een conflict tussen twee grote bendes, Yoda en DZ Mafia.

Maar er is in bredere zin iets veranderd de laatste jaren, ziet Amine Kessaci (20), wiens vijf jaar oudere broer dealde. Brahim Kessaci werd in 2020, op zijn 22ste, doodgeschoten door een rivaliserende bende. Zijn verkoolde lichaam werd in een uitgebrande auto gevonden. In dat jaar richtte Kessaci de ngo Conscience op waarmee hij families van slachtoffers van drugsgeweld bijstaat.

Sinds een jaar of vijf, zes is alles extremer geworden, vertelt hij in zijn appartement elders in Marseille – na de dood van zijn broer vertrok zijn alleenstaande moeder met haar vijf andere kinderen uit de onrustige, noordelijke wijken. „Toen ik jong was, hadden we geen wegversperringen [vaak gemaakt van winkelwagens of grof vuil]. We hadden niet zoveel uitgebrande auto’s”, zegt Kessaci. „En we kenden alle verkenners [de jongens die op straathoeken posten] en dealers. We wisten waar ze zich verstopten voor de politie. Het waren de jongens uit de wijk, de kinderen van de buurman. En in ons geval mijn broer en zijn vrienden.”

Amine Kessaci (20) richtte na de dood van zijn broer de ngo Conscience op, om de families van slachtoffers van drugsgeweld bij te staan.

Lege banken waar spotters rondhangen, op de uitkijk voor politie.

Maar anno 2024 zijn het niet meer de Brahims uit de wijk die de wacht houden en drugs verkopen, zegt Kessaci. „Het zijn mensen die wij, de jongens uit de buurt, nog nooit hebben gezien.” Dit zeggen ook experts. „We pakken nog steeds Marseillais op”, zegt voorzitter van de rechtbank Olivier Leurent in zijn werkkamer in het centrum van Marseille. „Maar we zien een toename van verkenners en dealers die van buiten de stad komen.”

Zij komen uit Parijs of dichterbij gelegen steden als Aix-en-Provence. „Ze worden veelal gerecruteerd op sociale media”, zegt Leurent. „De netwerken maken filmpjes waarop ze zichzelf met veel geld en dure merkkleding laten zien en zeggen: kom twee maanden werken in Marseille voor 100 euro per dag.” In die twee maanden veranderen de dealers hun rekruten in ‘slaven’. „Dan claimen ze bijvoorbeeld dat ze drugs achterover hebben gedrukt en daarom een schuld hebben in te lossen, of dwingen ze met geweld om door te gaan. En dan is het vrijwel onmogelijk om er weer uit te komen.”

De laatste jaren worden ook (vooral minderjarige) migranten zonder papieren gerekruteerd – veelvuldig aanwezig in de aan de Middellandse Zee gelegen havenstad. „Dat zijn mensen die helemaal niets hebben: geen papieren, geen geld, geen woning. Sommigen zijn zelf ook verslaafd”, aldus Leurent. „En aan die aller kwetsbaarsten spiegelen de netwerken een droom voor van makkelijk en snel geld verdienen.”

Een altaartje ter nagedachtenis van de 23-jarige Rayan, die in maart 2023 werd vermoord in La Busserine. Zijn stoffelijke resten werden in een uitgebrande auto teruggevonden.

Er lijkt een totale afwezigheid van respect voor het menselijk leven”, verzucht Leurent. Hij hoort het bij de rechtszaken die in zijn rechtbank behandeld worden. „Jongeren die wij oppakken, zeggen daar te leven volgens de leus no future: mijn leven is toch al kut, dus dan kan ik maar beter, zo lang het duurt, het maximale eruit halen door zoveel mogelijk geld proberen te verdienen

Voor de drugsbendes is het interessant om jongens (soms ook meisjes) aan te trekken die niet uit Marseille komen, zegt socioloog en onderzoekster bij het onderzoekscentrum Transverscité Claire Duport op een terras in de hippe wijk Saint-Charles in het centrum van Marseille – nog geen vijf kilometer van de quartiers nord, maar met zijn klassieke architectuur en overvloed aan barretjes gevoelsmatig een volstrekt andere wereld. „Het zijn jongens die niemand kennen, de weg niet weten, en dus ook niemand kunnen verklikken.” In de rechtbank van Marseille valt op dat bij rechtzaken over drugsverkoop de bankjes voor naasten vaak leeg blijven.

Niemand kennen, betekent voor sommigen ook dat ze minder te verliezen hebben, denkt Buresi. „Jongens van hier die eerder misschien wel verleid zouden worden om te dealen, zien dat het geweld is toegenomen. Die zijn ook niet gek en doen dat daarom minder snel. En dus kiezen de netwerken de meest geharde gasten. Mensen die nergens bang voor zijn. Die bereid zijn om te martelen, om ledematen af te snijden” – wat meermaals gebeurde de afgelopen jaren.

„Er lijkt een totale afwezigheid van respect voor het menselijk leven”, verzucht Leurent. Hij hoort het bij de rechtszaken die in zijn rechtbank behandeld worden. „Jongeren die wij oppakken, zeggen daar te leven volgens de leus no future: mijn leven is toch al kut, dus dan kan ik maar beter, zo lang het duurt, het maximale eruit halen door zoveel mogelijk geld proberen te verdienen.”

Lees ook
Rechtszaken in Frankrijk tonen hoe hoog de spanningen zijn opgelopen tussen Franse jongeren van kleur en de politie

Meer geld, meer coke

Er lijkt op het eerste oog ook flink geld te verdienen in Marseille: de réseaux pretenderen in hun wervingsvideo’s meer en vaker uit te betalen dan concurrenten in andere steden – hoewel de praktijk volgens experts vaak weerbarstig is. Wat wel zeker is, is dat de hoeveelheid geld die in bredere zin met drugshandel gemoeid is, is toegenomen. „De financiële belangen zijn sinds 2000 fors gestegen”, zegt socioloog Duport. Zo is de prijs per gram voor hasj en wiet gestegen en zijn die drugs totaal genormaliseerd in steden als Marseille. Leurent: „We zien dat mensen het even normaal vinden om twee joints per dag te roken als om twee glazen wijn te drinken.”

En, vooral, is de markt gediversifieerd: op vrijwel alle verkooppunten in Marseille wordt tegenwoordig naast wiet en hasj ook cocaïne verkocht, en in mindere mate chemische drugs als xtc.

Het weerspiegelt een ontwikkeling die ook op nationaal en Europees niveau te zien is: het gebruik van cocaïne is sinds eind jaren negentig fors toegenomen. In Frankrijk vervijfvoudigde het aandeel volwassenen dat ooit coke heeft gebruikt bijna tussen 1995 en 2017 (van 1,2 procent naar 5,6 procent), blijkt uit cijfers van drugsobservatorium OFDT. Zo’n 600.000 Fransen gebruiken de drug minstens één keer per jaar. In 2020 waren er in Europa 5,2 miljoen gebruikers, tegenover 3,1 miljoen in 2000.

In Marseille leidt dit alles ertoe dat een gemiddelde locatie waar gedeald wordt tegenwoordig per dag zo’n 50.000 tot 80.000 euro oplevert. Ook is het aantal fysieke ‘verkooppunten’ toegenomen (er zijn er rond de 200) en het aantal actieve netwerken – en daarmee de rivaliteit. Overigens gaan niet alle gebruikers fysiek naar de verkooppunten toe; het is, net als in Nederland, ook gebruik om drugs te laten bezorgen. Er zijn geen cijfers over de manier waarop gebruikers aan hun drugs komen.

Geen grote broers meer

Politieagent M., wiens naam om veiligheidsoverwegingen niet wordt gebruikt (maar wel bij de redactie bekend is), is een man van in de zestig met vriendelijke ogen en een fors zuidelijk accent. Hij werkte vanaf het begin van de jaren tachtig decennialang in het noorden van Marseille en zag met lede ogen aan hoe het milieu verhardde – en ook het politiewerk. „Aan het begin van mijn carrière hadden we nog contact met de netwerken. We kenden de families, we wisten de voornamen van die jongens – we hoefden nooit naar hun identiteitsbewijs te vragen.”

Natuurlijk, er was altijd spanning tussen de bendes en de politie. „Maar er was een zekere vorm van respect die het makkelijker maakte dan nu om in die wijken te werken.” Als voorbeeld noemt hij dat hij eens een op natuurlijke wijze overleden persoon moest schouwen, vlak bij een drugsverkooppunt. „Bij aankomst zei ik tegen de verkenners: ‘Wij zijn hier niet voor jullie en we doen jullie niets. Stop even met de business en steek onze auto’s niet in brand, dan zijn we zo weer weg’.” En zo geschiedde.

Ook in bredere zin was er beter contact tussen de politie en de inwoners van de wijken waar veel wordt gedeald. Zo zegt Amine Kessaci dat hij als kind de agenten die in zijn cité werkten als „grote broers” zag. „Ze kwamen langs op hun motoren, zeiden bonjour. Ik heb supervaak stukjes meegereden op hun motor”, vertelt hij met een glimlach op zijn ronde gezicht. „Mijn broer Brahim vond dat natuurlijk niet leuk, maar ik was echt dol op ze, ik riep altijd: leve de politie! En de dealers zelf vreesden de politie, ze hadden een bepaalde autoriteit.” Die is nu verdwenen, zegt Kessaci. Leurent: „De aanwezigheid van de politie wordt nu gezien als een provocatie, een oorlogsdaad.”

Anna Buresi (53) is de voorzitter van vrouwenorganisatie Schebba.

Socioloog Duport legt uit dat deze verandering te maken heeft met het verdwijnen van wijkagenten in Frankrijk onder oud-president Nicolas Sarkozy. „In bijna alle wijken was er een politiepost en wijkagenten hadden een belangrijke rol in de buurt en grote invloed op de levenskwaliteit van bewoners. Ze kenden veel mensen en zorgden voor contact tussen inwoners en de overheid. Zij waren degenen naar wie je toe ging als er een wegversperring was, of een achtergelaten auto, of als het licht in een flat het niet meer deed – dan spraken zíj de huisbazen aan.”

Sinds 2022 probeert de politie weer meer aanwezig te zijn – mogelijk gemaakt door een verhoging van de budgetten van justitie en politie toen ook in politiek Parijs duidelijk werd hoe ernstig de situatie is in Marseille. Maar ze gaan anders te werk. Leurent: „De politieprefect voert een repressief beleid waarbij agenten meerdere keren per week langs bekende verkooppunten komen en mensen oppakken.”

Met resultaat: de autoriteiten maakten in september 2023 bekend dat in twee jaar tijd zeventig verkooppunten zijn opgedoekt en 816 wapens in beslag zijn genomen. „Sommigen zeggen dat als er een verkooppunt wordt opgerold, die binnen een paar uur verderop opnieuw ontstaat. Maar we zien wel degelijk dat de rust terugkeert in sommige wijken”, zegt Leurent. In één cité vlak bij La Busserine waar dealers een drive through hadden gemaakt, zijn de dealers helemaal verjaagd. De ingang van de wijk is nog altijd afgesloten met enorme betonblokken om hun terugkeer te voorkomen.

Ook het geweld is afgenomen: in de eerste maanden van 2024 vonden in Marseille ‘maar’ één drugsmoord en twee pogingen daartoe plaats. Daarbij moet worden gezegd dat ook in het nabijgelegen Nîmes afrekeningen plaatsvonden, die mogelijk gelieerd zijn aan de conflicten tussen bendes uit Marseille. De afgelopen maanden zijn tientallen mensen opgepakt, en bij Macrons operatie „schoon schip maken” werden in één klap 98 mensen gearresteerd.

Een bouwplaats vlakbij metrohalte Gèze in La Busserine.

Dit zijn meestal wel jongens die laag in de rangorde staan en die daardoor meestal snel weer op vrije voeten komen, waar de ‘netwerken’ bijna letterlijk klaarstaan om ze weer naar binnen te zuigen. Zo gebeurde het ook bij Brahim Kessaci, die meermaals in de gevangenis zat (soms na een aangifte van zijn eigen moeder) maar die zich nooit aan het milieu wist te onttrekken. Leurent: „We zijn ook bezig met grote onderzoeken naar de bazen die zich verschuilen op plekken als Dubai, maar daar heb je zo twee, drie, vier jaar voor nodig.” Af en toe lukt het: zo werd onlangs in Marokko Félix Bingui gearresteerd, de vermeende baas van het in Marseille actieve netwerk Yoda.

Leurent ziet de noodzaak om nu door te pakken. „Wij zien bijvoorbeeld wat in Nederland gebeurt”, zegt hij, doelend op de moorden op advocaat Derk Wiersum en journalist Peter R. de Vries. „Dat kan ook bij ons gebeuren”, denkt Leurent. „We hebben ongeveer dezelfde ingrediënten en ook hier zou het geweld van deze narcoterroristen op een dag kunnen overslaan naar onze leiders of publieke besluitvormers.” De eerste voorzorgsmaatregelen zijn al genomen: bij grote rechtszaken over drugsgeweld zijn (in heel Frankrijk) tegenwoordig altijd meerdere rechters betrokken om de zaken te „depersonaliseren”.

Lees ook
Geweld om angst aan te jagen: dat ‘ontwrichtte de samenleving’ en bleek heel effectief

Sociale problemen blijven

Maar met politierepressie en rechtszaken worden onderliggende oorzaken niet opgelost. Hoe dát moet, daar denkt niet iedereen hetzelfde over. Zo vindt politieman M. dat gebruikers aangesproken moeten worden op hun verantwoordelijkheid. Rechtbankvoorzitter Leurent vindt dat de politiek moet onderzoeken „waarom alledaagse mensen de behoefte voelen om drugs te gebruiken”. Kessaci is onder andere voor het bevorderen van diversiteit in kwetsbare wijken, voor de legalisering van soft drugs en voor de terugkeer van buurtagenten. Het zijn ideeën die hij waar hij maar kan deelt in de media en nu ook in de politiek wil gaan uitdragen: hij staat op de lijst van de groene partij EELV voor de Europese Verkiezingen van juni dit jaar.

Want drugscriminaliteit is voor veel inwoners van kwetsbare wijken niet het grootste probleem, zegt Kessaci. „Het zijn plekken waar alle ellende samenkomt. Waar ik opgroeide werkte de lift vrijwel nooit – ik herinner me dat mijn moeder haar boodschappentassen altijd twee etages omhoog moest slepen. We hadden geen nooduitgang. We hadden in de buurt een openbaar zwembad, maar dat was niet toegankelijk voor de inwoners van de cité. En er waren geen winkels.” En hoewel Kessaci’s cité een metrostation heeft, is dat meestal niet het geval. „Dat maakt dat mensen echt vastzitten.”

Ook Duport schetst dit beeld. „Het is vervelend dat je dealpunten passeert als je boodschappen gaat doen, maar grotere zorgen zijn de flagrante armoede, gezondheidsproblemen, de slechte staat van de meeste woningen, de gebrekkige toegang tot recht, tot zorg, tot de arbeidsmarkt”, somt ze op. Voor vrouwen komt daar in veel gevallen fysiek of mentaal geweld bij, voegt Buresi toe. „Er wonen hier veel migrantes die geen door Frankrijk erkende diploma’s hebben en soms de taal niet spreken. Zij kennen vaak alleen hun cité en zijn volledig overgeleverd aan de grillen van hun echtgenoot.” Deze vrouwen biedt Buresi’s organisatie Schebba onder meer taallessen en mentale steun.

Vanuit de bus op weg naar La Busserine.

En zo gaat het leven in La Busserine door. Tussen de flats waar vaak fletse gordijnen uitwapperen, het rondzwervende afval, de brandplekken op het asfalt en de altaartjes voor omgekomen inwoners, rennen kinderen achter een voetbal aan, brengen ouders hun kroost naar school, worden religieuze feesten als de ramadan samen gevierd. Kessaci: „Er is veel ellende, maar het zijn ook wijken waar mensen sámen leven. We zetten buiten tafels neer om samen taart te eten, we dansen en zingen samen.” En ze rouwen samen.

Kessaci zelf gaat door met zijn verhaal delen, in de media en in de politiek. Hij doet dat meestal rustig, bedachtzaam, met zachte stem. Maar soms komt het vuur naar boven, bijvoorbeeld als gevraagd wordt waarom híj de politiek in moet. „Vaak zijn de mensen die over deze problemen praten, niet de mensen die ze echt kennen”, zegt hij met een ernstige blik. „Echte experts zijn geen sociologen, geen psychologen, geen agenten. Wij zijn de experts, de families die zitten met onze pijn. Tegen die sociologen zeg ik: houd je bek, het boeit me geen reet hoe lang je hebt gestudeerd. Wij zijn degenen die pijn hebben en de problemen echt begrijpen.”

Fotografie: Nicolas Serve.

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”

Legertop VS gaat weer turbulente tijd tegemoet, met balanceeract om Trump in toom te houden

admin
November 22, 2024
0

Toen Donald Trump vorige week zijn kandidaat-minister van Defensie onthulde, ging op rechtse sociale media al snel een meme rond. Deze collage toonde links een oudere foto van de huidige baas van het departement, topofficier Lloyd Austin, die in coronatijd met mondkapje én spatmasker langs een haag ondergeschikten loopt. En rechts een eveneens wat gedateerde foto van diens door Trump geselecteerde opvolger, Pete Hegseth, in legergroen gevechtstenue en een aanvalswapen losjes in de hand.

De meme moest uitbeelden hoezeer onder Trump op het Pentagon een nieuwe wind zou gaan waaien. Fox News-presentator Hegseth berijdt al jaren het stokpaardje dat de strijdkrachten verzwakt en ‘verwijfd’ zouden zijn. Als bewindsman wil hij de defensiestaf zuiveren van ‘woke’ generaals. Via Hegseth zou Trump zo alsnog de loyale generaals krijgen die hij tijdens zijn eerste termijn (2017-2021) node miste. Bijvoorbeeld om het leger in te zetten tegen de „vijand van binnenuit”, zoals hij politieke tegenstanders tijdens de campagne dreigde. Of om militairen te laten helpen bij het uitzetten van illegale immigranten.

Lawrence Wilkerson vreest dat dit niet alleen maar dreigementen zullen blijken, vertelt de gepensioneerde legerkolonel aan de telefoon uit Virginia. „Ik denk dat een belangrijk deel retoriek is, maar het stemt zeker ongerust dat Trump een deel van de militaire ambtenarij wil vervangen door hielenlikkers. Zelfs als Hegseth uiteindelijk niet [door de Senaat] benoemd wordt – wat ik zeker niet uitsluit – kunnen we iemand anders krijgen die het bevel opvolgt om schoon schip te maken.”

„En zeker wanneer die persoon geen enorme ervaring of politiek aanzien heeft,” voorspelt Wilkerson, „zal hij waarschijnlijk op verzet stuiten van iedereen binnen het Pentagon, met zijn 300.000 medewerkers de grootste non-profitorganisatie ter wereld. Dat zou een blijvende puinhoop aanrichten en de nationale veiligheid van de VS schaden.”

Wilkerson kent het departement en het gremium van de Joints Chiefs of Staff (JCS) van binnenuit. Hij was decennialang de rechterhand van de legendarische viersterrengeneraal Colin Powell, die het in 1989 als eerste afro-Amerikaan tot voorzitter van de verenigde chefs van staven schopte. Trump en Hegseth hebben beiden laten doorschemeren dat ze de huidige (eveneens zwarte) voorzitter, generaal Charles ‘CQ’ Brown jr., willen vervangen, omdat hij ‘woke’ zou zijn.

Lawrence Wilkerson: „Een van de cosmetische dingen die Trump kan doen is Browns termijn niet verlengen of hem simpelweg ontslaan. Maar dat zou niet zo’n big deal zijn.” De voorzitter, legt hij uit, voert over geen enkele militair het bevel, hij is vooral een schakel tussen Witte Huis, de Nationale Veiligheidsraad, het Pentagon en de commandanten van de verschillende onderdelen van de strijdkrachten. „Er loopt vooral veel communicatie via hem.”

Daadwerkelijke militaire macht ligt bij de commandanten die het slagveld moeten aansturen. „De man in Honolulu, de man in Stuttgart [..], de leider van het strategisch commando, die over alle kernwapens gaat.” Zodra Trump ook op zulke posten kritiekloze lakeien gaat benoemen, zou Wilkerson zich echt zorgen maken. „Maar ik denk dat zelfs Trump wel inziet hoe beangstigend en schadelijk dat zou zijn.”

Voorproefje

Het neemt niet weg dat topgeneraals onder Trump (opnieuw) een turbulente tijd tegemoet gaan. Als ze aanblijven kunnen ze met de president meebuigen in de hoop zijn meest autoritaire instincten wat in te tomen. Critici kunnen dit afdoen als ‘anticiperende gehoorzaamheid’, maar het bleek in Trumps eerste termijn wel degelijk erger te voorkomen.

Een voorproefje van een Donald Trump die het leger liefst ook binnenlands zou inzetten, kregen de VS bijvoorbeeld al in de verhitte protestzomer van 2020. Na de geruchtmakende politiemoord op een zwarte man, George Floyd in Minneapolis, braken door het hele land antiracismebetogingen uit, die soms ontspoorden in rellen. Trump begon hierop openlijk te flirten met het idee militairen in te zetten tegen deze Black Lives Matter-beweging.

Op 1 juni 2020 liet hij een protestkamp in Lafayette-park, vlakbij het Witte Huis, door de oproerpolitie schoonvegen met flitsgranaten en traangas. Vervolgens paradeerde hij naar de nabijgelegen St. John’s-kerk waar hij uitgebreid poseerde met een bijbel. In zijn kielzog wandelden Mike Esper en Mark Milley mee, destijds respectievelijk de minister van Defensie en de JCS-voorzitter.

Beiden hadden achteraf grote spijt dat ze meegingen in dit machtsvertoon. Milley schreef zijn ontslagbrief, maar diende die niet in. Wel verzond hij een dag na het incident een communiqué waarin hij de commandanten van alle legeronderdelen erop wees dat „elke Amerikaanse militair trouw heeft gezworen aan de grondwet en de waarden die zij belichaamt”. Die brief zette hij weer een dag later op Twitter, inclusief handgeschreven voetnoot: „We blijven die eed en het Amerikaanse volk trouw.”

Volgens Wilkserson gaf Milley daarmee een „krachtig” antwoord. „Wat hij feitelijk deed, was binnen de rangen zeggen: ik beging een fout, ik had dat niet moeten doen. Vervolgens wees hij iedereen die het maar moest horen op de grondwet. Dat was een lastig pad om te bewandelen, want hij ging hiermee in tegen zijn opperbevelhebber [Trump] door hem in zekere zin te beschamen. Maar Trump ontsloeg hem niet.”

De legertop zal in Trumps nieuwe termijn weer dit soort evenwichtsoefeningen moeten uitvoeren. Bijvoorbeeld als de president militairen zou willen inzetten bij de door hem beloofde ‘massadeportaties’ van illegale immigranten, zoals hij deze week al suggereerde. Hierbij kunnen de generaals Trump echter een aantrekkelijk alternatief voorleggen, stelt Wilkerson: het federaliseren van de nationale gardes van de vier staten die aan Mexico grenzen. Eerdere presidenten, ook Democratische, zetten deze reservisten al eens in voor het versterken van de zuidgrens.

„Gouverneurs kunnen daartegen protesteren,” zegt Wilkerson, „maar als de president een noodtoestand uitroept, kan hij die gardisten onder federaal gezag plaatsen. Zij zijn daar ook veel beter geschikt voor dan actieve manschappen. Ze kennen hun staten en het terrein veel beter.”

Christen-nationalisme

Veel bevreesder is Wilkerson voor een al langer sluimerende trend binnen het Amerikaanse leger, die onder Trump kan versnellen: de opkomst van christen-nationalisten. Dit zijn niet alleen evangelisch-christenen, maar ook conservatieve katholieken. Uit bijbelse principes streven vooral de evangelicals op het wereldtoneel een zeer hechte band na met Israël en het Joodse volk. En binnenlands streven ze samen met de katholieken, van wie Trump er in zijn eerste termijn al menige benoemde binnen de federale magistratuur, ernaar het christendom tot de nationale religie te maken.

Kandidaat-minister Hegseth is een exponent van deze stroming. De evangelical etaleert graag zijn christen-fundamentalistische tatoeages. Zo draagt hij een groot Jeruzalem-kruis op zijn rechterborst en de tekst Deus Vult (‘God wil het’) op zijn onderarm, respectievelijk het wapenschild en de strijdkreet van de kruisvaarders die vanaf de elfde eeuw het Beloofde Land moesten veroveren op de moslims.

Hoewel Trump zich in de campagne presenteerde als een isolationist die geen nieuwe oorlogen zal beginnen en het Midden-Oosten weer rustig kan krijgen, zouden pro-Israëlische bewindslieden als Hegseth de president die belofte kunnen laten breken, voorziet Wilkerson. „Hij kan naar Trump gaan en zijn best doen hem te overtuigen om ten oorlog te trekken tegen Iran. Want dat is wat [de Israëlische premier] Bibi [Netanyahu] wil.”

Emancipatiemachine

Behalve met christelijk-nationalisme flirt Hegseth ook met wit-superioriteitsdenken. Zo zou de legertop met diversiteitsprogramma’s „Amerika’s witte zoons en dochters bij ons wegjagen”, schreef hij in zijn dit jaar verschenen boek The War on Warriors: Behind the Betrayal of the Men Who Keep Us Free. Wilkerson moet hard lachen als hij die opmerking hoort. „Het spijt me, maar Amerika’s witte zonen en dochters melden zich zelf helemaal niet meer aan.”

Hij wijst op enquêtes die al decennia worden gehouden onder 18- tot 24-jarigen en waarin nu nog maar 9 procent zegt in het leger te willen dienen. „De belangrijkste reden is de economie: ze kunnen elders een betere baan vinden. En de tweede reden is dat ze niet willen omkomen in stupide oorlogen. Als we morgen de dienstplicht weer zouden invoeren, zou ongeveer tweederde van de Amerikaanse jeugd te dom of te dik zijn om te dienen. En het deel dat wel geschikt is, zou naar Mexico of Canada vluchten. We kunnen nooit meer een dienstplicht hebben in dit land.”

Het Amerikaanse leger liep qua emancipatie de afgelopen decennia juist vaak vooruit op de rest van de samenleving. Eerder dan in de burgermaatschappij konden vooral zwarte Amerikanen er opklimmen in de rangen. Wilkersons politieke baas Colin Powell werd hiervan het bekendste voorbeeld. Al lang voor Barack Obama werd hij getipt als eerste potentiële zwarte president van het land – maar zag daar zelf van af.

Trump zou die voortrekkersrol van het leger kunnen aanwenden, vreest Wilkerson. „Hij zou kunnen zeggen: omdat het leger in het verleden eerder een instrument was om sociale verandering op te leggen aan de rest van het land, ga ik nu het christendom tot het nationale geloof maken binnen het militaire apparaat.” Het Congres kan daar nog voor gaan liggen, hoopt hij. „Maar als de president deze knuppel oppakt en het leger ermee gaat slaan, weet ik niet wat er gebeurt.”

Kandidaat-minister Pete Hegseth in een anti-communistisch T-shirt.

Foto James Devaney/GC Images

Beoogd defensieminister Benoeming Pete Hegseth onzeker

Donald Trumps voordracht van Fox News-presentator Pete Hegseth als nieuwe minister van Defensie wordt in ieder geval geen hamerstuk in de Senaatscommissie voor de Strijdkrachten die uiteindelijk gaat over zijn benoeming. Donderdag trok een andere omstreden kandidaat, beoogd justitieminister Matt Gaetz, zich al terug toen bleek dat hij in de Senaat onvoldoende steun zou genieten. Trump heeft inmiddels al een andere potentiële Attorney General voorgedragen: Pam Bondi. Zij vervulde dezelfde functie in Florida eerder op staatsniveau, waarmee ze betere kaarten lijkt te hebben dan de juridisch zeer onervaren Gaetz..

Door het sneuvelen van Gaetz’ kandidatuur kan de aandacht verschuiven naar Hegseth, speculeren Amerikaanse media. Zonder enige politieke ervaring moet de 44-jarige veteraan en tv-persoonlijkheid de machtigste militaire bureaucratie ter wereld gaan leiden: het Pentagon met zijn jaarbegroting van 850 miljard dollar. Mocht die bestuurlijke onervarenheid al geen aanleiding zijn voor scepsis, dan kunnen kritische leden Hegseth confronteren met een lange lijst omstreden uitspraken, controverses en een aanrandingsaantijging.

Trump lijkt de presentator van ochtendbabbelprogramma Fox & Friends vooral geselecteerd te hebben wegens zijn veelvuldig uitgevente stelling dat de strijdkrachten te ‘woke’ zijn geworden. Hegseth wijst dan vooral op de toegenomen aandacht voor ‘diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit’ (DEI) en het toelaten van transgenders. Ook meent hij dat de legertop te ver ging bij het opleggen van coronamaatregelen tijdens de pandemie.

Hegseth kan ook kritisch ondervraagd worden over zijn opvatting dat vrouwelijke militairen niet geschikt zijn voor gevechtsrollen, of dat hij zijn handen al tien jaar niet wast omdat hij niet in bacteriën gelooft. Of over zijn vele tatoeages, waarvan sommige uitingen zouden zijn van christen-fundamentalisme en wit-superioriteitsdenken. En dan kwam vorige week ook naar buiten dat hij enkele jaren geleden een vrouw afkocht, die hem beschuldigd had van aanranding.

Militaire ervaring heeft Hegseth wel. Als twintiger en dertiger kreeg hij begin deze eeuw een eersterangs inkijkje in de Amerikaanse ‘War on Terror’. Zo werd hij als lid van de Nationale Garde van de midwestelijke staat Minnesota meermaals overzees uitgezonden, naar zowel het omstreden Amerikaanse detentiekamp op marinebasis Guantánamo Bay in Cuba, als naar Irak en Afghanistan.

‘Het Parijsakkoord is een van de grootste succesverhalen van het multilateralisme’

admin
November 21, 2024
0

Internationale klimaatonderhandelingen hebben een soort Veiligheidsraad nodig. Dat vindt André Nollkaemper, hoogleraar internationaal recht en duurzaamheid aan de Universiteit van Amsterdam.

„We beschouwen veiligheid als een ultiem belang van de internationale gemeenschap. Institutioneel komt dat tot uiting in de Veiligheidsraad”, zegt Nollkaemper op een donkerhouten zolderkamer in het Institute for Advanced Studies aan de Oude Turfmarkt in Amsterdam. „Zo zou je ook moeten erkennen dat het beschermen van het klimaat, of breder van de planetaire grenzen, van vitaal belang is voor de internationale gemeenschap. Dus heb je op een hoog niveau binnen de VN, vergelijkbaar met de Veiligheidsraad, een instelling nodig die meer regie kan voeren.”

Dit is een goed moment om over die regie na te denken. In de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe wordt nog volop onderhandeld over de verantwoordelijkheid van met name de rijke landen voor het mondiale klimaatbeleid. Anderhalve week geleden wees het gerechtshof in Den Haag de eis van Milieudefensie af dat Shell zijn klimaatvervuilende activiteiten fors moet reduceren. En volgende week buigt het Internationaal Gerechtshof in Den Haag zich over de verplichtingen van wereldgemeenschap tegenover kwetsbare landen, zoals het eilandstaatje Vanuatu dat door de oceaan verzwolgen dreigt te worden. Drie gebeurtenissen die zowel de kracht als de zwakte van de internationale rechtsorde in de strijd tegen klimaatverandering laten zien.