Waarom werd de bloedige aanslag in Moskou niet verijdeld? Verklaringen van Kremlin wekken scepsis

Met een zee van waxinelichtjes en knuffels betoonden Moskovieten afgelopen dagen hun medeleven met de slachtoffers van de terroristische aanslag, afgelopen vrijdagavond in de Crocus City Hall in de Moskouse voorstad Krasnogorsk. Bij de schietpartij tijdens een concert van de populaire Russische rockband Piknik kwamen zeker 137 mensen om het leven door kogels of door rookvergiftiging, veroorzaakt door een grote brand die het enorme zalencomplex in de as legde.

De aanslag werd door de Afghaanse tak van terreurgroep Islamitische Staat opgeëist via Telegram-kanaal Amaq, dat zaterdag ook beelden deelde die gemaakt zouden zijn door de aanslagplegers. Daarop was te zien hoe zij het vuur openden op bezoekers van een concert en zeker een van hen de keel doorsneden. De vermeende daders ontkwamen, maar werden zaterdag door de Russische diensten aangehouden in het zuiden van Rusland. Amerikaanse inlichtingendiensten bevestigden de claim dat IS achter de aanslag zou zitten.

Zondag werd een dag van nationale rouw afgekondigd en stroomden condoleances vanuit de hele wereld binnen. President Vladimir Poetin, die zich nog geen week geleden via frauduleuze verkiezingen verzekerde van een vijfde termijn, hield zich echter stil en betuigde pas zaterdag na 19.00 uur via een tv-toespraak zijn medeleven met de slachtoffers van de „bloedige en barbaarse daad.” In plaats van te verwijzen naar de claim van Islamitische Staat, richtte Poetin zijn pijlen op Oekraïne, dat de daders volgens hem een veilig heenkomen had willen bieden. Hij sprak van een „precies voorbereide en cynische daad.” De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zei dat zijn land niets met de aanslag te maken heeft en Moskou Oekraïne tot zondebok wil maken bij een zelf gecreëerd probleem.

Poetins late en kille reactie op de aanslag leidde tot veel kritiek, en wekte bij velen in Rusland herinneringen aan eerdere rampen en terreuraanslagen, als de aanslag in het Moskouse Doebrovkatheater (2002), de gijzeling van Beslan (2004) en het zinken van de onderzeeër Koersk (2000), waarbij Poetin niet of laat reageerde en waarbij rampzalig optreden van de veiligheidsdiensten onnodig veel slachtoffers veroorzaakte. „Poetin weet al te goed dat zijn mandaat niet van de bevolking komt, maar van de veiligheidsdiensten en de kiescommissie. Anders zou hij zich niet zo gedragen”, haalde de Russische oppositiepoliticus in ballingschap, Michaïl Chodorkovski, de ochtend na de aanslag uit op X.

De Russische president staat erom bekend in crisissituaties ruim de tijd te nemen om achter de schermen ruggespraak te houden met vertrouwelingen en publieke reacties tot het laatst uitstelt. Bovendien bracht het feit dat de VS verklaarden Moskou al begin deze maand op de hoogte te hebben gebracht van een mogelijke aanslag, de Russische president in een zeer ongemakkelijke situatie. Waarom werd de bloedige aanslag niet verijdeld? Deskundigen wijzen al dagen op de vele inconsistenties in het Kremlin-relaas.

Zwaarbewaakte hoofdstad

Belangrijkste vraag is hoe de terroristen hun aanslag buiten het zicht van de overactieve Russische veiligheidsdientsen konden plannen en uitvoeren, hoe zij hun wapens langs de beveiliging van het gebouw kregen, en hoe de grote brand kon ontstaan, die het dak zelfs deed instorten. Mogelijk speelt mee dat het uitgaanscomplex gelegen is in het voorstadje Krasnogorsk, net over de districtsgrens van de zwaarbewaakte hoofdstad. Maar volgens oud-medewerkers zou de ultramoderne Crocus City Hall, eigendom van de Azerbeidzjaanse miljardair Aras Agalarov, beschikken over een uitstekend brandbeveiligingssysteem.

Poetins late en kille reactie op de aanslag wekte bij velen in Rusland herinneringen aan eerdere rampen en terreuraanslagen

Tweede grote vraag is waarom de veiligheidsdiensten, de Nationale Garde en de speciale eenheden OMON en SOBR pas na anderhalf uur ter plaatse waren, terwijl regime-critici in Rusland bij de geringste kritiek direct in de boeien worden geslagen. Op 7 maart, ruim een week voor de Russische presidentsverkiezingen, meldde de FSB nog dat een aanslag op een synagoge in Moskou was verijdeld. Die zou eveneens beraamd zijn door IS-K, die ook achter de aanslag van vrijdag zou zitten. Westerse ambassades riepen burgers al voor de verkiezingen op alert te zijn.

Ook de snelheid en de wijze waarop de FSB zaterdag de daders wist te grijpen, deed vragen rijzen. FSB-directeur Aleksandr Bortnikov liet weten dat elf personen, geen van hen Russisch, waren aangehouden. Twee daders zouden zijn gedood: één in Moskou tijdens de aanslag en één op de vlucht. Drie nog levende aanslagplegers, allen Tadzjiekse burgers, ontkwamen in een Renault en werden gepakt in een bos nabij de Russische stad Brjansk, op 140 kilometer van de Oekraïense grens en 20 kilometer van de Wit-Russische.

Vermeende daders

Zaterdag verspreidden de veiligheidsdiensten heftige video’s waarop de aanhouding en ondervraging van de drie was vastgelegd. Te zien is hoe mannen in camouflagepakken de 30-jarige Radzjab Alizade een stuk oor afsnijden, in zijn mond stoppen en de hevig bloedende man ondervragen. Een tweede video toont de 25-jarige Fariddoen Sjamsoetdin, die sidderend van angst verklaarde dat onbekenden hem 1 miljoen roebel (10.000 euro) hadden geboden in ruil voor deelname aan de aanslag. Opmerkelijk genoeg zou de deal per Telegram zijn gesloten en zou hij de helft al per banktransfer hebben ontvangen.

Een derde video toont de 19-jarige Muhammadsobir Fajzov, die zwaargewond in een ziekenhuis wordt ondervraagd. De jongen spreekt geen Russisch en mompelt moeizaam via een tolk dat hij de wapens bij de concertzaal zou hebben gekregen, in ruil voor Russische verblijfsdocumenten. De doodsangst en schijnbare onprofessionaliteit van de moordzuchtige daders roept in Rusland grote vragen op over hun werkelijke betrokkenheid. Na de terreuraanslag in de Sint-Petersburgse metro, in 2017, stelden advocaten van de (in Rusland verboden) mensenrechtenorganisatie Memorial vast dat negen van de elf, allen uit Centraal-Azië afkomstige, veroordeelden onschuldig waren. In geruchtmakende terreurzaken die Poetins reputatie vestigden als keiharde terroristenjager, bleken de veiligheidsdiensten betrokken.

Mensen rouwen zondag bij een gedenkplaats voor de slachtoffers van de terreuraanslag op het zalencomplex Crocus City Hall in Krasnogorsk, een voorstad van Moskou.

De Russische inlichtingenexpert Kirill Titajev zei zaterdag tegen nieuwssite Meduza dat het heel moeilijk zal zijn vast te stellen „of de vermeende daders deze verschrikkelijke misdaad daadwerkelijk hebben gepleegd, of dat zij [slechts] door de diensten zijn aangewezen als uitvoerders.” De officiële berichten zijn schaars en tegenstrijdig, de Russische justitie functioneert niet onafhankelijk, advocaten kunnen nauwelijks hun werk doen. Bovendien worden terrorisme- en extremismezaken, waarvan sinds de oorlog de meeste tegen regime-critici en lhbti’ers worden gevoerd, in Rusland achter gesloten deuren gehouden.

Nieuwe mobilisatie

Velen in Rusland en het Westen gaan ervan uit dat het Kremlin het bloedbad in Moskou zal aanwenden om de oorlog tegen Oekraïne een nieuwe impuls te geven en de duimschroeven binnenlands nog verder aan te draaien. Russische burgers vrezen al weken dat na de verkiezingen een nieuwe mobilisatie zal worden aangekondigd. Die vrees werd afgelopen week al werkelijkheid toen Moskovieten massaal (elektronische) dienstoproepen ontvingen voor het leger. Vorige week kondigde Defensieminister Sergej Sjoigoe de vorming aan van twee nieuwe grondlegers aan, waarvoor zo”n 300.000 extra soldaten nodig zijn.

Ook circuleerden verontrustende berichten over een mogelijke herinvoering van de doodstraf. Daarop rust in Rusland sinds 1996 een moratorium, maar sinds de oorlog tegen Oekraïne wordt door radicale Russische stemmen, onder wie Dmitri Medvedev, steeds vaker opgeroepen tot herinvoering. Na de aanslag beloofde fractievoorzitter Vladimir Vasiljev van Poetin-partij Verenigd Rusland de doodstraf in geval van terrorisme mogelijk te maken.

De Russische politicoloog Jekaterina Schulman zei tegen de Russische zender Dozjd niet zoveel waarde te hechten aan de geruchten. Volgens haar zijn de Oekraïense aanvallen op grensregio Belgorod voldoende aanleiding om een mobilisatie te rechtvaardigen. „De meest voor de hand liggende verklaring is meteen de plausibelste. De Russische diensten zitten niet achter de aanslag, maar hebben die niet kunnen voorkomen, omdat ze te druk waren met het bestrijden van ‘terrorisme’ van de zogenaamde ‘lhbti-beweging’ en al hun middelen inzetten om onschuldige mensen te vervolgen, in plaats van personen die met automatische geweren burgers komen neerknallen.”

Delen





Mail de redactie