N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/01/data95839015-751bdc.jpg)
Foto Alexandru Dobre / AP
Grote kans dat u tot voor kort niet wist wie Andrew Tate was, tenzij u een jonge man bent die gevoelig is voor de stoere praatjes over vrouwen slaan en geld verdienen waar de Britse influencer miljarden views mee scoorde op TikTok. Niettemin is Tate de meest gegooglede naam van 2022, heeft hij miljoenen fans over de hele wereld en zijn er ook in ons land talloze puberjongens die dromen van een leven als Tate – een leven dat zich voornamelijk afspeelt in miljoenenvilla’s en op jachten, met knappe vrouwen en dure auto’s. Ach, zullen ouders van veel van die jongens zeggen, zo zijn pubers, ze staren zich blind op de Lamborghini’s en zijn sowieso vooral met zichzelf bezig, dat gaat wel weer over. Maar de vraag is of Tates populariteit wel zo onschuldig is.
De vraag stellen is hem beantwoorden met een andere vraag: waarom is deze man zo populair? Tates eigen antwoord hierop, in een interview met Piers Morgan op de Britse televisie, is dat hij mannen bereikt die zich machteloos voelen, niet gehoord en niet gezien in het huidige systeem en dat hij hen inspireert omdat hij dingen zegt die ze zelf niet durven zeggen, maar wel denken. Die dingen zijn in Tates eigen woorden ‘the truth’, maar volgens de sociale media waar hij ze op uitte dermate misogyn en homofoob dat ze sommige van zijn uitspraken verwijderden en hem uiteindelijk van hun kanalen hebben verbannen. Zo beweert Tate dat je als man vrouwen mag slaan als ze je beschuldigen van vreemdgaan. Hij zegt dat vrouwen het bezit zijn van mannen en dat als vrouwen verkracht worden, ze hier zelf medeverantwoordelijk voor zijn. Vrouwen zijn volgens hem egoïstisch als ze geen kinderen willen en mannen zijn zwak als ze zoiets als liefde ontwikkelen voor een vrouw. En echte mannen zijn beslist geen homo in de wereld van Tate. Mocht hij ooit een zoon krijgen die gay is, verklaarde hij, dan zal hij hem uitdagen in een gevecht op leven en dood.
Naast hetero behoort een man sterk te zijn en machtig, wat in zijn optiek betekent dat hij geen emoties behoort te hebben. „How I feel has no bearing on how I live my life”, schreef Tate op 19 januari op Twitter, het enige medium waar hij weer welkom is sinds Elon Musk er de baas werd en het vrije woord verkondigde. Een van zijn eerste tweets na zijn terugkeer zegt misschien nog wel het meest over zijn populariteit: „I am the last superhero of masculinity.”
Mannencultus
In de kern gaat Andrew Tates roem niet over Lamborghini’s, niet over geld, maar over mannelijkheid. Dit duidt op een probleem dat groter is dan hijzelf. Hij mag zichzelf zien als de laatste superheld, hij is beslist niet de enige die onder jonge mannen een grote aanhang vergaart met een vlammende retoriek over wat het betekent om een ‘echte’ man te zijn. Een paar jaar geleden was het de Canadese psychotherapeut Jordan Peterson die vanuit het niets opkwam als mannenfluisteraar. In YouTube-filmpjes en een handboek ontpopte hij zich als mentor voor een schare dolende mannen die hij vertelde dat ze zich niet hoeven te schamen als ze terug verlangen naar de jaren vijftig, toen de samenleving nog ordelijk was en de rol van mannen en vrouwen duidelijk. De moderne samenleving, hield hij ze voor, is verwarrend voor jongens en mannen. De verhoudingen tussen beide seksen zijn onderuit gehaald door feministen en andere progressieve postmodernisten die geloven dat gender een sociaal construct is. Dat is het niet, zegt Peterson, die gelooft dat de patriarchale orde een natuurlijke sociale orde is die voortkomt uit biologische verschillen. Ontken je deze door te streven naar gelijkheid, dan ontneem je jongens en mannen de mogelijkheid zich te ontwikkelen tot ‘echte’ mannen. Zoals hij aan The New York Times vertelde: „De mannelijke spirit ligt onder vuur.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data25711958-eceae6.jpg)
Lees ook deze recensie over Jordan Petersons ‘12 Rules for Life’: Handboek voor de gemankeerde man
Er zijn wezenlijke verschillen tussen Tate en Peterson. Zo is de laatste een wetenschapper en de eerste een voormalig kickbokser, en heeft Peterson oog voor depressie onder mannen terwijl Tate beweert dat depressie niet bestaat als je er niet in gelooft. Ook begint een beetje mannelijkheid bij Tate pas als je vier vrouwen hebt en twaalf kinderen, terwijl Peterson mannen juist aanspoort om betere echtgenoten te zijn en goede vaders. Maar de gedachte dat mannelijkheid lijdt onder de moderne maatschappij hebben ze gemeen. Niet alleen met elkaar, maar ook met een groeiende groep mannelijke rolmodellen. Zo is er online een zogenoemde manosphere waarin influencers tips geven over daten, geld, fitness en relaties, maar waarin ook een anti-feministische ideologie heeft postgevat die stoelt op de overtuiging dat mannen van nature superieur zijn aan vrouwen. Deze gedachte vindt steeds meer ingang in de mainstreamcultuur. Mannen die zich gefrustreerd voelen onder het opkomend feminisme vinden elkaar ook in offline communities en ‘nieuw-rechtse’ politieke partijen, zoals in ons land van Thierry Baudet.
Niet alleen vrouwen maar ook mannen hebben last van sociale stereotypes
Deze mannencultus wordt door de feministische filosoof Kate Manne toegeschreven aan de onmiskenbare toename in kansen voor bevolkinsgroepen die van oudsher ondervertegenwoordigd waren in gebieden waar macht en geld te verdelen zijn. Deze leidt volgens haar tot meer competitie in deze gebieden waar „mannen vaak verwachten te domineren en zich hier soms ook gerechtigd toe voelen”, zo vertelde ze aan de Amerikaanse nieuws- en opiniewebsite Vox. Maar het lijkt te makkelijk de frustratie van deze mannen toe te schrijven aan toegenomen competitie alleen. Als je het mij vraagt, speelt hier ook een verwarring rondom identiteit die we in alle progressie weleens lijken te vergeten.
Sociale stereotypes
Boeken vol zijn er geschreven over hoe genderspecifiek onze samenleving is, en hoezeer dit vrouwen onderdrukt. Ondanks de gelijkheid voor de wet zouden vrouwen nog altijd lijden onder sociale stereotypes die hen klein houden en afleren om ten volle zichzelf te zijn. Maar mannen hebben ook een gender, en ook voor hen gelden sociale stereotypes die hen leren dat ze stoer moeten zijn en sterk, onafhankelijk en vooral, volgens het adagium van Tate, ongevoelig. De mannelijke stereotypes zijn bovendien sterk gelieerd aan vrouwen, en wel in superieure zin: mannen zijn pas echte mannen als ze domineren over vrouwen. Ga je morrelen aan de verhoudingen, zoals het feminisme terecht nastreeft, ga je ook morrelen aan de identiteit van mannen. Dat lijkt me niet meer dan wenselijk, ook voor mannen. Zoals Robert Augustus Masters schrijft in To Be a Man (2015) raken jongens emotioneel afgestompt door de heersende opvattingen over mannelijkheid en daardoor vervreemd van zichzelf, wat ze vatbaarder maakt voor machtsmisbruik en ander schadelijk gedrag. Maar je kunt niet morrelen aan de verhoudingen zonder ook de norm te veranderen.
Nu groeien mannen op in een wereld waarin progressieven hun vertellen dat ze gevoelig moeten zijn, open over angsten en onzekerheden en niet meer boven op de apenrots mogen zitten, terwijl succes in onze samenleving nog altijd wordt bereikt door precies die waarden die we masculien noemen en in ons woordenboek nog altijd staat dat ballen hebben betekent dat je moed hebt. Zo drijf je jonge mannen regelrecht in de armen van populisten die duidelijkheid scheppen in de verwarring, zoals Jordan Peterson zelf al voorspelde: als de progressieve bewegingen geen oog hebben voor de veranderende verhoudingen tussen mannen en vrouwen, zullen ze de westerse samenleving die ze zo graag willen verbeteren, uiteindelijk vernietigen. Nu denk ik dat de vernietiging van de westerse samenleving ver van het bed van de puberjongen is. Maar als ouder zou ik me toch zorgen maken over die verwarring en afstomping. Als samenleving zeker.
Praat mee over dit onderwerp en stuur een brief!
Wilt u reageren op een artikel? Stuur via dit formulier een brief (maximaal 250 woorden) naar de opinieredactie van NRC.
