Van rijk naar berooid: hoe al het geld van de Jonge Socialisten verdween

Het lijken geen wereldschokkende eisen aan de nieuwe penningmeester van de Jonge Socialisten (JS), de politieke jongerenclub van de PvdA. De penningmeester, zo vermeldt het functieprofiel in de laatste congreskrant van de Jonge Socialisten, is „verantwoordelijk voor de schatkist”, „beheert de bezittingen van de JS”, zorgt ervoor „dat facturen en declaraties – denk aan de gebruikelijke biertjes en reiskostenvergoedingen – op tijd worden betaald”.

Maar wie het functieprofiel goed leest, ziet alles voorbijkomen wat er in de afgelopen twee jaar is misgegaan. Financieel wanbeheer, met veel onverklaarbare, soms grote betalingen. Declaraties zijn niet uitbetaald, waardoor sommige leden geld hebben moeten voorschieten voor reiskosten of borrels. JS, dat rond de tweeduizend leden heeft, kreeg in december zijn derde penningmeester in een half jaar. En: het geld is op.

Technisch gezien is de politieke jongerenorganisatie failliet en verkeert in een diepe bestuurscrisis, blijkt uit onderzoek van NRC. De PvdA heeft, onder leiding van partijvoorzitter Esther-Mirjam Sent, in november ingegrepen en de jongerenorganisatie onder curatele gesteld. Er is een betaalpauze van kracht: elke uitgave die JS nog wil doen moet van tevoren worden goedgekeurd door de PvdA.

JS is onder curatele gesteld: elke uitgave moet van tevoren worden goedgekeurd door de PvdA

Het bestuur van de JS heeft, in overleg met de PvdA, een bedrijfsrecherchebureau ingeschakeld. Dat concludeerde in november dat er meerdere kwestieuze betalingen door de laatste twee penningmeesters zijn verricht, met de serieuze verdenking dat zij geld van de JS ten behoeve van zichzelf hebben toegeëigend.

JS probeert over meer dan honderdduizend euro duidelijkheid te krijgen en dat bedrag terug te krijgen van de twee oud-penningmeesters, als de verantwoording niet komt of tekortschiet. Bij M.K., de penningmeester van september 2020 tot juni 2022, gaat het om een bedrag van 67.000 euro. Het huidige bestuur van de JS, dat in september is aangetreden, overweegt aangifte te doen nu hij de deadline om zich te verantwoorden voor zijn boekhouding heeft gemist. Bij B. S., die K. in juli vorig jaar opvolgde, gaat het onder meer om een verdachte betaling van ruim 35.000 euro die hij op zijn allerlaatste dag als penningmeester heeft gedaan. Beiden zijn inmiddels geen lid meer van JS.

Terwijl nog heel veel onduidelijk is over de handelwijze van de twee bevriende oud-penningmeesters en de accountant nog op zoek is naar bonnetjes, heeft het bestuur al wel een beeld van de financiële schade. Sinds boekjaar 2020 is het eigen vermogen van de vereniging verdampt: van ruim twee ton positief, naar 50.000 euro negatief. De PvdA heeft alle schulden overgenomen ter waarde van 60.000 euro.

Gewone leden merken ook dat de vereniging geen geld meer heeft. De afdelingen Rijnmond en Den Haag-Leiden organiseerden afgelopen donderdag een verlaat kerstdiner. „Gezien de financiële toestand van de JS”, stond op de uitnodiging, „is er dit keer gekozen voor een vorm waarbij je je eigen eten en drank meeneemt”.

Mantra: méér uitgeven

In 2019 staat de JS er financieel nog heel goed voor. De vereniging beschikt in die tijd juist over te véél reserves, waardoor de subsidie dreigt te worden verlaagd. Er moet méér worden uitgegeven, vindt de vereniging. De coronacrisis steekt daar een stokje voor: evenementen en campagnes kunnen niet doorgaan.

Dan treedt M.K. aan als penningmeester, in september 2020. „Mijn mantra was: meer uitgeven”, zegt de 23-jarige K. in een toelichting. „Ik heb een wat Zuid-Europese penningmeesterstijl, ben niet van het calvinisme.” Er wordt een nieuwe website ontwikkeld, er komen meer internationale reizen, en – als dat door coronabeperkingen tijdelijk niet kan – krijgen leden pakketten voor ‘digitale reizen’ thuis waarmee ze zelf maaltijden en cocktails kunnen maken.

Uitgeven is K. in twee termijnen goed gelukt. Onder zijn hoede is er vanaf 2020 zo’n 187.000 euro aan liquide middelen opgesoupeerd, op een begroting van nog geen tweeënhalve ton. De JS is volledig door z’n financiële reserves heen. Het nieuwe bestuur mist van 67.000 euro aan verantwoording door K. Er zijn grote twijfels of hij dit geld wel enkel aan verenigingszaken heeft besteed. „We willen hem nog een laatste kans geven duidelijkheid te bieden”, zegt huidig voorzitter Bob den Ouden. Komt die niet, of is zijn verweer onvoldoende dan zal de JS aangifte doen, heeft het bestuur via een advocaat laten weten.

K. moet diep zuchten als hem dit wordt voorgelegd. „Ik had zeker achterstanden, maar weet dat alles rechtmatig was en wil het ook verantwoorden. Maar het bestuur heeft me afgesloten van mijn mail, dus ik kán niet eens meer bij de bonnetjes.” K. erkent dat hij vorig jaar zelf via de bankrekening van de JS betalingen ging doen, in plaats van via de gebruikelijke route van de administratie van de PvdA. Daardoor ontstond, zegt hij, „administratieve rompslomp” en werden facturen en declaraties te laat betaald.

K. vindt de juridische strijd waarin hij met het huidige bestuur is verwikkeld vermoeiend en niet terecht. „Het is een persoonlijke afrekening van mensen die er een andere manier van besturen op nahouden. Er moet iemand boeten.”

Op het zomercongres in juni vorig jaar in Utrecht kreeg K. veel lastige vragen over zijn gedrag als penningmeester. Provinciale afdelingen beschikten maandenlang niet over een pinpas of kregen geen geld meer. Individuele leden hebben soms voor honderden euro’s bedragen voorgeschoten, kwamen privé in het rood te staan omdat K. hun declaraties maar niet uitbetaalde. K. besloot nog tijdens het congres terug te treden als penningmeester.

Poging tot geweld

Toch wilde de hij door als bestuurder, in de functie van internationaal secretaris. „Ik geloof in derde kansen”, zei hij op het podium. Aan het eind van het congres liep het buiten uit de hand. Een kritisch lid kondigde aan met een motie van wantrouwen tegen zijn kandidatuur te komen. Hierop ontstond een woordenwisseling en K. zou, volgens meerdere ooggetuigen, hebben geprobeerd uit te halen, staat in een vertrouwelijk rapport over het incident. De vertrouwenspersoon die het incident heeft onderzocht adviseerde in juli om K. wegens een poging tot geweld te royeren.

Het toenmalige bestuur, met daarin een aantal vertrouwelingen van K., nam dit advies niet over. Het nieuwe bestuur, vanaf september in functie, liet de zaak opnieuw onderzoeken. Kort voor het bestuur hem alsnog wilde royeren, schreef hij zich uit als lid. K. noemt de zaak achteraf „een politiek spelletje om mij weg te krijgen”. Hij ontkent dat hij fysiek dreigend is geweest.

Ik heb een wat Zuid-Europese penning-meesterstijl

K. (23) oud-penningmeester Jonge Socialisten

Kort na het incident op het zomercongres trok K. zich alsnog terug als kandidaat-bestuurder. Hij verklaarde thuis in Limburg te zijn bedreigd. Een foto van een steen die tegen zijn voorruit was gegooid met een begeleidend briefje daarbij voerde hij op als bewijs met de tekst ‘Optiefen jij. Niemand in de vereniging wil je’. K. schreef in een mail aan partijgenoten: „Geen enkele vereniging is het waard om op deze manier voor te leven. Ik zal nooit zwichten voor terreur, maar dit kan ik mijn familie niet uitleggen.”

Er zijn verenigingsleden die betwijfelen of het incident echt heeft plaatsgevonden. K. zegt aangifte te hebben gedaan. Een woordvoerder van de Limburgse politie laat weten melding van het incident te hebben gekregen maar „geen aanknopingspunten” heeft om onderzoek te kunnen doen.

Alle beschuldigingen over en weer zijn niet zonder gevolgen: met hulp van de PvdA heeft een speciale ‘commissie verenigingscultuur’ aanbevelingen gedaan hoe de interne sfeer en omgangsvormen kunnen worden verbeterd.

Verdachte betaling

K. werd in juni vorig jaar als penningmeester opgevolgd door B.S., een goede vriend van hem die hij al jaren kent van de JS-afdeling in Brabant. Aan S. (22) de taak om financieel orde op zaken te stellen. Medebestuursleden merken al snel dat de situatie niet veel beter wordt. Ze krijgen moeilijk contact met S. en hij blijkt zijn werk niet goed te doen. De accountant krijgt in het najaar niet genoeg informatie van hem om de jaarrekening van 2022 te kunnen beoordelen.

Half november vorig jaar wordt S. op non-actief gezet wegens vermoedens van financieel wanbeheer. Op die 14e november, de laatste dag dat S. bij de rekening van JS kan, maakt hij nog een bedrag over van ongeveer 35.000 euro aan een reclamebedrijf. Het zou een achterstallige betaling zijn van een postercampagne in bushokjes van maanden terug. Het bestuur is onaangenaam verrast: niemand wist dat deze rekening nog open stond en het bedrijf is onbekend. De betaling wordt ook gewantrouwd omdat het om een bedrijf gaat in de buurt van de woonplaats van K. Het bestuur heeft S. afgelopen week nogmaals gevraagd verantwoording af te leggen over zijn korte periode als penningmeester. Doet hij dat niet, dan neemt JS juridische stappen. De precieze termijn is niet bekend.

In een reactie zegt S. dat hij op eigen initiatief is vertrokken is vanwege wat hij noemt, de „uitermate giftige sfeer in de vereniging en bij het bestuur”. Hij beweert dat alle gevraagde documenten „inmiddels in handen zijn van de JS en de PvdA”.

Op maandag 19 december plaatsen S. en K. een vrolijk plaatje op Instagram. Ze vieren samen een paar dagen vakantie opMalta. Vanuit fort Sint-Elmo in Valletta sturen ze een foto de wereld in waarop ze gehuld in zomers pak, door hun zonnebrillen lachend uitkijken over het water van de Middellandse Zee. „Te veel is te veel”, schrijft K. erbij, „maar veel te veel is precies genoeg.”

Een maand later erkent het in ongenade geraakte oud-bestuurslid dat deze post „een beetje een fuck you” was, en kwaad bloed kan zetten bij boze JS-leden die nog altijd benieuwd zijn naar de bestemming van al het verdwenen geld. K.: „Die foto is inderdaad niet erg verbindend. Maar die vakantie hebben we zelf betaald.”