Toen de Franse actrice Judith Godrèche (51) tijdens de hoogtijdagen van #MeToo in 2017 bekendmaakte dat Hollywood-magnaat Harvey Weinstein ook háár had aangerand, dacht ze er niet aan ook te vertellen wat haar in de Franse filmwereld was overkomen. Het kwam niet eens in haar op, vertelt ze op een regenachtige dag in haar met licht gevulde appartement in Parijs. In een hoek staat een poster van de film Ridicule, waarmee ze in 1996 internationaal doorbrak – een jonge Godrèche kijkt over haar naakte schouder de camera in. „Ik had die gevoelens te ver weggestopt.”
Nu, zeven jaar later, vertelt ze het wel. Begin februari beschuldigde Godrèche de 77-jarige regisseur Benoît Jacquot, bekend van films als La Fille seule (1995) en Les Adieux à la reine (2013), in Le Monde van jarenlang seksueel wangedrag in de jaren tachtig. De twee kregen een relatie toen zij 14 en hij 39 jaar was. Die duurde zes jaar. Jacquot erkent dit maar stelt anders dan Godrèche dat het eerste seksuele contact na haar vijftiende was, de wettelijke ondergrens. Volgens Godrèche was die relatie getekend door een scheve machtsverhouding, geweld, controle en sadistische seksspellen. Dit alles ontkent Jacquot.
De dag van de publicatie deed de actrice aangifte van ‘gewelddadige verkrachtingen van een minderjarige gepleegd door een persoon met gezag’. En een dag later beschuldigde ze ook regisseur Jacques Doillon (La Fille de 15 ans, 1989), die „hetzelfde” als Jacquot zou hebben gewild en Godrèche tijdens een plots door hem verzonnen seksscène langdurig zou hebben bepoteld en haar op een ander moment zou hebben verkracht. Ook tegen Doillon deed ze aangifte. Ook hij ontkent.
Toen bekend werd dat Godrèche eind februari tijdens de uitreiking van de Césars, de belangrijkste filmprijzen van Frankrijk, zou spreken, hield de Franse filmwereld zijn adem in. Die avond bracht ze met haar herkenbare zachte stem haar aanklachten in herinnering, en riep ze haar collega’s op zich uit te spreken.
„Zoveel pijn zou het niet doen”, sprak ze voor een muisstille zaal. „Het is niets vergeleken met een stomp in het gezicht”, zei ze, doelend op de klap die Jacquot haar op haar 16e zou hebben gegeven omdat ze te veel geluid met een drinkrietje maakte. Verwijzend naar de seksscène die Doillon haar zou hebben opgelegd: „Het is niets vergeleken met 45 takes met twee walgelijke handen op mijn 15-jarige borsten.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data112879498-ca8512.jpg|https://images.nrc.nl/yHvVfX1YIWK4wl_XSH-I808d5eA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data112879498-ca8512.jpg|https://images.nrc.nl/EDjcxL5axx7kj6bBvZaQsYCMpYE=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data112879498-ca8512.jpg)
Waarom besloot u alsnog te delen wat u is overkomen?
„Ik heb lang compleet onderdrukt wat er is gebeurd. Je voelt je schuldig over iets wat je hebt meegemaakt als kind, je denkt dat het jouw schuld was. Het besef [dat er sprake was van misbruik] kwam pas toen iemand me het boek van Vanessa Springora stuurde. Ik kon het niet uitlezen, het leek te sterk op wat ik heb meegemaakt.” In Le Consentement vertelt Springora hoe zij als 14-jarige werd misbruikt door de gevierde schrijver Gabriel Matzneff terwijl het literaire establishment wegkeek.
Lees ook
‘Het is onrechtvaardig dat moeders altijd de schuld krijgen’
Hoe voelt u zich sinds u dit proces in gang heeft gezet?
Weifelend: „Ik voel me vooral verantwoordelijk vanwege de verhalen die mensen me sindsdien hebben toevertrouwd, van actrices en technici tot studenten, die zich in mijn verhaal herkennen. Ik had niet verwacht dat het zoveel impact zou hebben, want ik doe niets nieuws. Toen ik de naam van deze persoon voor het eerst op Instagram plaatste” – Godrèche noemt Jacquot in het interview niet bij naam – „onthulde ik iets wat iedereen in de filmwereld al wist. Of tenminste, niet iedereen wist van het geweld. Maar iedereen wist dat ik als kind een relatie had met deze veel oudere man.” Van Jacquot is bekend dat hij ook relaties had met andere minderjarige meisjes. In 2011 zei hij in een interview dat „het maken van films een soort dekmantel biedt, in de zin dat we dekking hebben voor dit of dat illegale verkeer” – woorden waar hij later op terugkwam.
„En ik was niet de eerste die het thema aansneed; dat deden Camille Kouchner en Adèle Haenel al voor mij.”
Advocaat Kouchner beschuldigde haar stiefvader, politicoloog Olivier Duhamel, in 2021 van jarenlang misbruik van haar broer, actrice Haenel beschuldigde in 2019 regisseur Christophe Ruggia van seksueel wangedrag toen zij kind-actrice was en verliet in 2020 met veel kabaal de César-uitreiking toen de van verkrachting beschuldigde regisseur Roman Polanski er in het zonnetje werd gezet. „Steeds weer stapt iemand naar voren, vertelt een verhaal en zegt dat er een probleem is. Maar daar blijft het bij. Hoeveel mensen moeten dit doen voordat er echt iets verandert?”
Hoe verklaart u dit?
„Ik heb bijna tien jaar in de VS gewoond en ben vorig jaar teruggekomen, dus ik bekijk Frankrijk met nieuwe ogen, als een soort toerist. En ik zie dat we heel erg achterlopen. In de VS zette #MeToo een proces in gang: TimesUp ontstond [de beweging die oproept tot aanpassing van omgangsvormen en wetten om een veilige werkomgeving te scheppen zonder genderdiscriminatie] en er werden gesprekken geopend over thema’s als de salariskloof.
„Daar bestaat een vorm van bewustwording waarvan in Frankrijk geen sprake is. Ik denk dat het komt doordat we hier een soort feodaal, aristocratisch systeem hebben. De macht laat zich niet bevragen, machtige mensen hebben altijd het laatste woord. De cultuurwereld draait om mannen die we bewonderen, sacraliseren. De manier waarop zij zich gedragen, vinden we onbelangrijk.”
Waaraan is dat te zien?
„Je ziet het in de relatie met de Franse filmpers. Er zijn journalisten die deze mannen al jaren interviewen, boeken over hen schrijven, maar nooit de juiste vragen stellen. Het is alsof je naar een serie kijkt waar in elke aflevering een clue wordt gegeven, een puzzelstukje. Deze journalisten zagen alle afleveringen, maar hebben nooit de hele puzzel gelegd. Waarom vragen ze niet waarom een regisseur verkrachting en incest verheerlijkt, waarom diens films gaan over relaties tussen oude mannen en jonge meisjes?
„Ik denk dat als in de VS de voorzitter van het Nationale Centrum voor Cinematografie beschuldigd zou worden van incest, it would not have looked good”, zegt ze in het Engels, doelend op beschuldigingen aan het adres van CNC-voorzitter Dominique Boutonnat door zijn peetzoon. „Ik kan me ook niet voorstellen dat daar de president over een van misbruik beschuldigde acteur kan zeggen dat die ‘het land trots maakt’ ’’, zegt ze verwijzend naar de opmerking van president Emmanuel Macron over de meermaals van seksueel misbruik beschuldigde acteur Gérard Depardieu. „Er is een bepaalde straffeloosheid en deze mannen voelen zich daardoor beschermd.
„Ik weet dat Amerikanen erg politiek correct kunnen zijn. Mensen in Frankrijk zeggen dan: hier doen we niet aan dat woke-gedoe. Maar ik vind dat we hier wel erg in onze oude schoenen vastzitten.”
Lees ook
‘Cultuur van verkrachting is in Frankrijk levend en wel’
Wat doet Hollywood wat de Franse cinema niet doet om jonge vrouwen en kind-acteurs te beschermen?
„In de VS wordt alles contractueel vastgelegd. Als er naakt in de film zit, wordt vooraf met de productie en de advocaat van de actrice besproken welke delen van het lichaam getoond worden. Dat betekent dat ze je niet ineens op een ochtend kunnen vragen je onderbroek uit te trekken.
„Hier in Frankrijk bestaat niets daarvan. Vooral voor kinderen vind ik dat er te weinig regels zijn, terwijl de filmwereld een van de weinige sectoren is waarin kinderen werken. Als een volwassene alleen is met een kind, is er per definitie een gevaar. Kijk maar naar het aantal gevallen van incest in Frankrijk [volgens onderzoek is één op de tien Franse kinderen daar slachtoffer van]. Waarom is het dan mogelijk dat een volwassene alleen in één ruimte kan zijn met een kind?”
Een aantal mensen uit de filmwereld heeft u bijgevallen sinds u uw verhaal heeft gedeeld, maar niet veel. Sturen zij u wel steunberichten of overheerst stilte?
„Dat klopt, het zijn er niet veel. Ik denk dat er misschien mensen zijn die hun eigen ervaringen nog onder ogen moeten komen. Die pas toen ze mij hoorden praten zijn gaan nadenken over wat hen is overkomen. Ik verwacht ook niet dat ik ineens steunberichten krijg, of berichten van herkenning. Dat is niet waarom ik mijn verhaal vertel.”
Wat wilt u concreet dat er verandert?
„Ik wil dat de regering een formeel onderzoek instelt naar seksueel wangedrag in de filmwereld, zoals dat ook is uitgevoerd in de sportwereld. Ik kan er niet in mijn eentje voor zorgen dat alles bekend wordt waarvan ik weet dat het waar is. Als er een onderzoek wordt gepubliceerd, zal men zien waarover ik het heb. En er moeten meer regels komen om acteurs en technici te beschermen, want de Franse cinema is geen werkplek waar je je veilig voelt.”
