Een auto van glas. Zo transparant mogelijk. Daarmee verbijsterde auto-ontwerper Marcello Gandini de wereld in 1967, toen Lamborghini voorafgaand aan de Grand Prix van Monte Carlo de nieuwe Marzal liet voorrijden bij prins Rainier en zijn vrouw prinses Grace Kelly. Van het model, waarin de stoelen zilveren bekleding hadden en het middenstuk en de deuren volledig van glas waren gemaakt, is uiteindelijk maar één model gemaakt. Eigenaar Ferrucio Lamborghini vond het volgens de mythes van die tijd uit privacy-oogpunt toch niet zo’n goed idee dat vrouwenbenen zo duidelijk zichtbaar waren vanaf de buitenkant.
Van ontwerper Gandini nam Lamborghini allerminst afscheid. Die had een jaar eerder de succesvolle Miura voor het toen nog jonge luxemerk ontworpen, een sportauto die zich onderscheidde door zijn welvende vormen en koplampen met oogwimpers.
In 1973 werd die gevolgd door de Countach, een snelle sportauto die zich juist karakteriseerde door zijn strak gesneden aerodynamische en futuristische wigvorm. Nadat Gardini bij de conceptcar Alfa Romeo Carabo in 1968 had geëxperimenteerd met verticaal openende deuren, werd de Countach de eerste auto die met deze schaardeuren in productie werd genomen. De Countach pronkte op posters in vele jongenskamers in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw, ook bij jongens die later zelf ontwerpers van auto’s werden en dat met zekere trots in interviews aanhaalden.
Lamborghini
Afgelopen weekend overleed Gandini op 85-jarige leeftijd in Rivoli, even buiten Turijn. Dit weekend is zijn uitvaart in Turijn, de stad waar hij zijn meeste ontwerpen maakte. Hij kreeg niet alleen bekendheid door de luxueuze sportauto’s die hij ontwierp, behalve voor Lamborghini ook voor andere Italiaanse merken als Alfa Romeo (Carabo en Montréal), Ferrari (GT4) en Lancia (Stratos). Gardini zat ook achter de eerste versie van de populaire Volkswagen Polo, van de tweede generatie Renault 5 en ontwierp de Citroën BX. Allemaal betaalbare auto’s, die zich onderscheidden door veel ruimte te bieden in kleine oppervlaktes, waarin veel gewone burgers hebben gereden.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data113049600-e2dd3f.jpg|https://images.nrc.nl/BWJBSlL9FYu5ysmTlA6NkZ_ShPw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data113049600-e2dd3f.jpg|https://images.nrc.nl/jJy9Y8F31aFFQg6Il0UrnETnEgc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data113049600-e2dd3f.jpg)
De vader van Gandini had eigenlijk een andere loopbaan in gedachten voor zijn zoon. Zelf was hij dirigent van orkesten, hij wilde dat zijn zoon pianist zou worden. Maar, zoals Marcello Gandini zelf later vertelde, stond zijn vader ook aan de wieg van zijn loopbaan als auto-ontwerper door hem op zijn 5e een doos Mecano cadeau te geven, het metalen speelgoed waarmee kinderen in die tijd auto’s, vliegtuigen en gebouwen in elkaar konden zetten.
Heel kort werkte Gandini als interieur-architect, nadat hij school vroegtijdig had verlaten. Op verzoek van een vriend sleutelde hij aan de motor van diens race-auto, maar besloot ook om de carrosserie aan te passen. Op zijn 20e ontwierp hij al zijn eerste concept-auto. Hij solliciteerde bij de toen al fameuze ontwerpstudio van Bertone, maar werd door toenmalig hoofdontwerper Giorgetto Giugiraro afgewezen. Toen deze een jaar later vertrok, haalde eigenaar Nuccio Bertone de 27-jarige Gandini binnen en benoemde hem al snel tot de ontwerpdirecteur.
Een jaar nadat hij bij Bertone was aangenomen leverde hij met de Lamborghini Miura al zijn eerste visitekaartje af. Al bij de Lamborghini Miura verschoof hij de motor naar een plek midden-achterin de auto, achter de bestuurdersstoel, waarmee hij een nieuwe standaard zette die later door andere fabrikanten van sportauto’s werd gevolgd.
„Pas toen mijn vader de Miura zag, begreep hij dat ik andere noten dan hij kon spelen: de noten van motoren”, zei Gandini drie maanden voor zijn overlijden bij het accepteren van een eredoctoraat aan de technische universiteit van Turijn. „De wortels van mijn opvoeding liggen in een familietraditie die niet veel afwijking toestond: de natuurlijke weg waren humanistische, literaire, klassieke studies. Maar ik rebelleerde en koos mijn eigen weg.”
In dienst bij Bertone ontwikkelde Gandini zo’n honderd auto’s in de veertien jaar dat hij er werkte. Daar zaten veel conceptauto’s bij, maar de vaak als visionair betitelde ontwerper ontwikkelde bij Bertone ook auto’s voor de massamarkt zoals de Volkswagen Polo en de eerste 5-serie van BMW. „Goedkopere auto’s kunnen net zo mooi zijn als hele dure”, zei hij in een van de schaarse interviews met hem. „Voor mijn eigen gebruik geef ik de voorkeur aan hele praktische auto’s.’
Citroën BX
In 1979 ging Gandini weg bij Bertone en begon hij voor zichzelf. Met zijn eigen bureau ontwierp hij auto’s die nog meer voor de massamarkt waren, zoals Renault 5 (tweede generatie) en de Citroën BX. Later hielp hij Maserati ook aan twee versies van de destijds in het luxesegment populaire Quattroporte. Hij beperkte zich niet meer tot auto’s. Uit zijn studio in Turijn kwamen ook ontwerpen voor helicopters, nachtclubs, vrachtwagens en motorfietsen.
Tot op late leeftijd bleef Gandini ontwerpen. In 2017 toonde de Indiase fabrikant Tata Motors op de Autoshow in Geneve de TaMo Racemo sportauto, die Gandini voor het merk had ontworpen.
Met zijn scherpe en futuristische contouren vond hij de Countach van Lamborghini zelf ook op late leeftijd toch de mooiste auto die hij had ontworpen, zei hij in een interview. Toen de allerlaatste van de productielijn rolde kreeg hij hem aangeboden, maar hij sloeg de auto af. Zijn verklaring: „Ik had geen zin om hem almaar te moeten poetsen.”
