Ook een schildpad maakt geluid. Luister maar


Biologie Van hagedissen en schildpadden werd altijd gedacht dat ze geen geluid maken. Maar dat klopt niet. Wetenschappers namen geluiden op van 53 ‘stille’ diersoorten.

De sieraardschildpad (Rhinoclemmys Pulcherrima), een van de soorten waarvan de onderzoekers geluid hebben opgenomen.
De sieraardschildpad (Rhinoclemmys Pulcherrima), een van de soorten waarvan de onderzoekers geluid hebben opgenomen.

Foto G. Jorgewich-Cohen

Ook schildpadden communiceren met geluid, net als wormsalamanders, brughagedissen en de Zuid-Amerikaanse longvis. Tot nu toe was van deze dieren niet of nauwelijks bekend dat ze akoestische signalen gebruikten om met soortgenoten contact te leggen, maar nu heeft een internationaal team van biologen de vocalisaties opgenomen en waar mogelijk aan gedrag gekoppeld.

In Nature Communications schrijven de onderzoekers deze week hoe hun bevindingen ook nieuw licht werpen op de evolutie van akoestische communicatie bij een grote groep gewervelden: die zou ten minste 407 miljoen jaar geleden zijn ontstaan.

Geluidssignalen dienen binnen het dierenrijk allerlei verschillende doelen: van het versieren van een partner tot het zorgen voor jongen of het wegjagen van een vijand. Van veel gewervelden met longen – ook wel choanata-gewervelden genoemd, naar de achterste neusholte ofwel choana – is bekend dat ze complexe geluiden kunnen produceren. Denk bijvoorbeeld aan veel zoogdieren, vogels, krokodillen en kikkers. Die geluiden ontstaan doordat ze vanuit de longen lucht omhoogduwen langs structuren als het strottenhoofd.

Harmonische keelgeluiden

Maar er zijn ook andere gewervelden mét longen die aanzienlijk stiller zijn, zoals hagedissen, salamanders en schildpadden, en waarvan soms wordt gedacht dat ze überhaupt geen geluid maken of die geluiden alleen inzetten om zich te verdedigen tegen andere diersoorten, niet om te communiceren met soortgenoten.

Van 53 van die ‘stille’ diersoorten (50 schildpadden, 1 longvis, 1 brughagedis en 1 wormsalamander) hebben de onderzoekers nu toch geluidsopnames gemaakt. Daaruit blijkt dat ze wel degelijk harmonische keelgeluiden maken. Ook andere geluiden werden geregistreerd, zoals ratelen met de staart of schuren met het schild, maar om een eerlijk vergelijk te maken met andere gewervelden werden die mechanische geluiden niet gerekend tot communicatie.

Sommige van de bestudeerde schildpadden produceerden wel 15 verschillende roepen, die onder meer duidelijk gekoppeld waren aan zorg voor de jongen. Uit literatuuronderzoek bleek dat ook andere minder luidruchtige soorten, waaronder 29 salamandersoorten, in staat zijn tot het produceren van vocalisaties.

Door data uit het experimentele onderzoek en het literatuuronderzoek te combineren met gegevens over de meer ‘luidruchtige’ soorten (waaronder dus de vogels en de kikkers) kwamen de biologen tot een overzicht van meer dan 1.800 geluidproducerende choata-dieren. Ze vermoeden dat het vermogen tot akoestische communicatie al bestond in de laatste gemeenschappelijke voorouder van al die gewervelden. Die leefde zo’n 407 miljoen jaar geleden.

Of, zo speculeren ze, misschien heeft de choata-communicatie zelfs een gemeenschappelijke oorsprong met de geluidssignalen die vissen met hun zwemblazen maken, en ontstond het gebruik van akoestische communicatie nóg vroeger in de evolutie, rond 550 miljoen jaar geleden.