Isaac Julien, een van de invloedrijkste kunstenaars ter wereld, verbindt ongelijkheid in verleden en heden: ‘Tijd is geen rechte lijn.’

Posted on March 11, 2024 by admin

„Misschien moet het geluid nog wat harder”, zegt de Britse kunstenaar Sir Isaac Julien (1960) bedachtzaam, terwijl hij nog een inspectieronde doet door de tentoonstelling in het Bonnefanten Museum, daags voor de opening. Vervolgens wijst hij op een bankje, daar moet een tweede bij – in de tint van de zaal, in dit geval zilvergrijs. Het bankje staat bij vijf filmschermen waarop sfeervol zwart-witgeschoten scènes opdoemen van sculpturen, musea en dandyeske personages uit het vroeg 20ste-eeuwse culturele leven van de Harlem Renaissance. De onberispelijk in pak gestoken Julien lijkt daar zelf bij te passen, zijn haar in model gebracht waardoor hij voor dit interview nogal fashionably late kwam. Het bankje wordt geregeld, reageert de opbouwploeg. Op zijn overzichtsexpositie zijn meerdere films te zien, die samen bijna te veel zijn om in één bezoek tot je te nemen.

Julien loopt verder de museumvleugel door tot de slotzaal, die juist geheel donkerrood is. Nauwkeurig bekijkt hij er de opstelling van Lessons of the Hour uit 2019. Met tien schermen is dit een van zijn meeslependste kunstwerken: zo zaalvullend dat je als bezoeker er helemaal in opgenomen wordt. Op die schermen komt een 19de-eeuws personage het beeld in gegaloppeerd. Het is acteur Ray Fearon van het Royal Shakespeare toneelgezelschap die hier Frederick Douglass speelt, de abolitionist van wie Julien drie toespraken verwerkte in deze film. Met zijn beroemde speech What to the Slave is the Fourth of July? legde Douglass in 1852 uit dat juist 4 juli, de Amerikaanse bevrijdingsdag, voor slaafgemaakten een wrede bevestiging was van hun gevangenschap. Julien ontleende de titel Lessons of the Hour aan Douglass’ gelijknamige betoog tegen het gruwelijke lynchen van zwarte Amerikanen in die tijd. „Die geschiedenis trek ik in een volgende scène door naar het heden, door het te koppelen aan de rellen rond de dood van Freddie Gray in 2015. In dit werk, en mijn andere werken, vervaag ik de grenzen tussen heden en verleden.”

De tien schermen van installatieoverzicht **Lessons of the Hour**.

Gray overleed door politiegeweld, de rellen hingen samen met protesten tegen het systemisch racisme waar Douglass destijds al tegen ageerde. „Gray stierf in Baltimore, nota bene de stad waar Douglass een tijd woonde. Zo krijg je parallelle tijden”, legt Julien uit. „Ik maakte dit werk in 2019, aan de vooravond van de Black Lives Matter-beweging. Zo’n vermenging van tijden pas ik toe in meer werken, om te laten zien hoe we in onze daden worden achtervolgd door het verleden en het heden. Daarom moeten we volgens mij terugkeren naar sommige kwesties van vroeger om over na te denken. Kwesties zijn onopgelost en zullen nog wel een tijd onopgelost blijven.”

Rode draad

Die onopgeloste maatschappelijke kwesties die Julien al veertig jaar aankaart, hebben sociale rechtvaardigheid als rode draad. Dat rijgt de werken aaneen in deze overzichtstentoonstelling die eerder te zien was in Londen en Düsseldorf. Het gaat over zwarte en queer identiteiten, in relatie tot klasse, seksualiteit en culturele geschiedenissen zoals de Harlem Renaissance, een culturele bloeitijd van zwarte kunstenaars en denkers begin vorige eeuw in New York.

**Isaac Julien**, *Pas de Deux with Roses* (*Looking for Langston Vintage Series*), (1989/2016), 58,1 x 74,5 cm.

Sir Julien – sir, want twee jaar geleden geridderd door de Britse koningin – stond volgens het blad Art Review vorig jaar op nummer vijf van de meest invloedrijke personen in de kunstwereld. Er is dus veel veranderd sinds hij in de jaren tachtig in Londen pionierde in zwarte queer cinema, waar nul ruimte voor was in de grimmige Thatcher-jaren en in 1988 zelfs een verbod kwam op het tonen van homoseksualiteit. Die wet, Sectie 28, werd pas in 2003 opgeheven. „O jazeker!” roept hij uit op de vraag of de wereld er beter uitziet dan toen. „Behalve politiek gezien dan”, voegt hij toe.

Onrecht en systemische ongelijkheid zijn nog steeds onopgelost. Is dat waarom u vindt dat we worden achtervolgd door heden en verleden?

„Ja, want onrecht blijft bestaan. Vaak wordt dat politiek benaderd terwijl je je ook kunt afvragen: waar is de poëzie? Ook daarmee kun je onderwerpen uitdrukken, recht doen. Kunst maakt onderwerpen op een andere manier toegankelijk. Toen ik Lessons of the Hour maakte, raakte ik geïnspireerd om mijn eigen archief in te duiken. Daar ontdekte ik foto’s die ik had gemaakt in 1983 van de familie van Colin Roach en de protesten tegen de dood van hun zoon. Hij was overleden in een politiebureau in Noord-Londen en ze wilden weten wat er met hem gebeurd was.

„Mijn film Who Killed Colin Roach? uit 1983 laat de protestmars zien die door de straten trok en hoe aan het eind de demonstranten ‘We Shall Overcome One Day’ zingen. Dat lied gaat over de zoektocht naar vrijheid en waarheid, thema’s die terugkeren in later werk zoals Lessons of the Hour. Frederick Douglass voerde campagne voor de vrijheid van zwarte mensen in die tijd. Die behoefte is er nog steeds.”

Wat gebeurt er als je een gebeurtenis zoals de dood van Colin Roach of Freddie Gray combineert met Frederick Douglass?

„Het heeft te maken met gelijkheid, rechtvaardigheid, en vrijheid. Dat is de achtergrond van de titel van deze tentoonstelling, What Freedom is to me, een uitspraak van Nina Simone. Zij zei dat vrijheid voor haar betekende om vrij van angst te zijn. Toch bestaat die angst nog steeds, de vraag is hoe we die overwinnen. Deze tentoonstelling gaat daarover via het idee van verlangen. Mijn werken zijn als gedichten, liederen en ik denk dat dat je kan brengen naar een ander niveau van identificatie. Hopelijk biedt dat iets wat mensen raakt als ze mijn tentoonstelling bezoeken.”

Lees ook
In de beeldende kunst wint het verhaal het steeds meer van de abstractie

Pianoklanken

Om die mensen te raken is de tentoonstelling ingericht door architect Sir David Adjaye, in een parcours waar je als bezoeker lopend door de ruimtes wordt omringd door steeds weer andere pianoklanken, stemmen en gezang dat net zo warm aanvoelt als het tapijt in de filmzalen. Zoekend naar een rustige plek zijn we even buiten de tentoonstelling gaan zitten, voorbij een gang waar enkele van zijn vroegste filmexperimenten op te zien zijn – wel nog op één ouderwetse monitor. Dat is heel anders dan het sensuele en groots opgezette Once Again… (Statues Never Die) uit 2022, maar ook dat werk is niet kritiekloos. Once Again… gaat zowel over de Harlem Renaissance als over de in Engeland fel bediscussieerde Benin bronzen: een groep van duizenden beelden in het British Museum, eind 19de eeuw geroofd van het koninklijk paleis van Benin in Nigeria.

Er is veel discussie over het teruggeven ervan, maar u trekt het breder.

„Restitutie is zeer terecht, ze zijn geroofd onder vreselijke, vreselijke omstandigheden. Dat vereist verzoening en reparatie. Maar die roof is ook gaan na-ijlen op andere manieren, in de moderne kunst die toen ontstond. Dat is iets waar we over moeten nadenken. Het modernisme ontstond met verwijzingen naar Afrikaanse kunst, zoals door Picasso en Modigliani. Maar ook door Richmond Barthé, een zwarte queer beeldhouwer die deel uitmaakte van de Harlem Renaissance. Hij is in zekere zin vergeten geraakt. Mijn vraag is: waarom? Natuurlijk was Picasso briljant, maar waarom is er geen erkenning voor de zwarte kunstenaars van toen? Ik was vorige week in New York in het Metropolitan Museum bij een geweldige tentoonstelling over de Harlem Renaissance. Het is pas sinds kort, dat Amerika werkelijk interesse krijgt in de Black Arts Movement uit de begintijd van het modernisme. Dat levert dialogen op die nog niet klaar zijn. Once Again… gaat daarover, net als mijn eerdere film Looking for Langston.”

De titel van ‘ Once Again…’ ontleende u aan ‘ Statues Also Die’, een film van Chris Marker uit 1953. Hij verweet het westen dat het Afrikaanse kunst reduceert tot kijkobject, waardoor de oorspronkelijke rol ervan verdwijnt, sterft. U draait de titel om, is dat omdat beeldhouwkunst nog altijd springlevend is?

„Once Again… zit vol verwijzingen naar beeldhouwkunst uit de kunstgeschiedenis. Je ziet een personage lopen door een gang vol beeldhouwwerken uit de Griekse en Romeinse oudheid. Dat alles is een spel in dit werk. Het sluit aan bij wat ik poëtische restitutie noemt: de Beninbronzen onderdeel maken van een cultureel verhaal, opvoeren in de kunstgeschiedschrijving. Ik vind het interessant om na te denken over het verbeelden van kwesties en geschiedenissen die zo onzichtbaar zijn. Dat gold ook voor Looking for Langston, mijn film over de Harlem Renaissance die in de geschiedschrijving opzettelijk onzichtbaar gemaakt is.”

Die film uit 1989, ook te zien in Maastricht, gaat zowel over de dichter Langston Hughes als over hoe zwarte mannenlichamen vaak gereduceerd zijn tot homo-erotische objecten. Delen ervan citeert hij in Once Again…, zodat de blik op lichamen wordt vergeleken met de westerse kijk op Afrikaanse kunst – als kijkobject.

**Isaac Julien**, *After George Platt Lynes* (*Looking for Langston Vintage Series*), (1989/2017), 180 x 260 cm.

Anders dan in de Londen, in de Tate Britain, geeft Julien in het Bonnefanten Museum nog een draai aan dit spel: binnen de tentoonstelling staat een extra tentoonstelling, met beeldhouwkunst. Afrikaanse sculpturen staan opgesteld naast beeldhouwwerk van Barthé en de eigentijdse kunstenaar Matthew Angelo Harrison die een Afrikaanse speer in perspex vatte – noem het een objet trouvé. „Zo heb ik een eeuw beeldhouwkunst in deze presentatie opgenomen”, aldus Julien.

Die sculpturen vergezellen de vijf grote videoschermen van Once Again… waar acteurs in filmscènes kijken naar sculpturen in glazen vitrines. Bovendien hangen in deze zilvergrijze zaal spiegelende panelen, zodat je als museumbezoeker jezelf ziet kijken, en je je wat ongemakkelijk afvraagt of je nu niet precies hetzelfde staat te doen, namelijk postkoloniaal kunstwerken reduceren tot kijkobjecten.

**Isaac Julien**, *The Lady of the Lake (Lessons of the Hour),* (2019), 160 x 213,3 cm.

Voorbij die zaal brengen andere films weer andere onderbelichte geschiedenissen in beeld. Zoals de dood van 21 Chinese immigranten, kokkelplukkers, bij de Britse kust in 2004. Voor Julien, zelf een zoon van immigranten uit Saint Lucia, is hun verhaal een gevolg van migratie en kapitalisme, een systeem dat zelf moeilijk te verbeelden is. Hij vertelt in Ten Thousand Waves over de tragedie van de kokkelplukkers vanuit het gezichtspunt van Mazu, tot wie Chinezen in de Ming-periode baden voor een veilige terugkeer van zee.

Een glanzend portret van de machteloze godin, niet in staat de kokkelplukkers te beschermen, hangt in een witte gang, hoofdader in de museumvleugel. Die leidt tot de filmzalen – elf films in totaal – in Adjaye’s tentoonstellingsontwerp. Daarin valt het herschrijven van de geschiedenis samen met onverwachte volgordes en wendingen, waarmee Julien de bezoeker hoopt te verrassen. Bij een eerdere expositie werd hem gevraagd of het geluid zachter kon maar hij wilde een kakofonie, de ruimtes overnemend voor een echt meeslepende ervaring.

Is dat waarom u nu ook het geluid harder wilt?

„A little bit, yeah”, lacht hij. „Ik wil het gegeven van een tentoonstelling op een andere manier benaderen. De tentoonstelling duurt tot half augustus, een lange tijd. Dat geeft mensen de kans om meermaals terug te gaan, dat deden ze ook in Londen en Düsseldorf. Vergelijk het met de bioscoop, daar ga je ook af en toe heen, en telkens kies je een andere film.”

En waarom is het parcours niet chronologisch?

„De lineaire tijd is een westerse vinding zegt ook architect Lina Bo Bardi, een van mijn heldinnen. Over haar maakte ik het werk A Marvellous Entanglement, een hommage. Tijd is geen rechte lijn, je kunt altijd opnieuw uit de geschiedenis putten, nieuwe beginmomenten zoeken, andere verhalen schrijven, telkens weer.”

De tentoonstelling What Freedom Is To Me van Isaac Julien is t/m 18/8 te zin in het Bonnefanten Museum, Maastricht. Info: bonnefanten.nl

Lotte Geeven nam de hartslag van Oekraïense militairen op : ‘In de armen van zijn moeder, roffelde zijn hart in een hoog tempo’

admin
November 25, 2024
0

Aan het front in Oekraïne loopt de 48-jarige priester Sergiy rond om een luisterend oor te bieden aan Oekraïense militairen. Hij straalt kalmte uit, maar diep van binnen gaat zijn hart tekeer. Dit weet Lotte Geeven (44), want ze heeft zijn hartslag opgenomen.

Geeven maakt multimediakunst. Ze werkte eerder als emergency evacuator in conflictgebieden. In 2022, het eerste jaar van de Russisch-Oekraïense oorlog, was ze in die hoedanigheid in Oekraïne en reisde er drie weken lang met een Oekraïense vertaler langs de frontlinie. Naast haar werk als hulpverlener nam Geeven aan het front de hartslagen op van 150 Oekraïense militairen, door een stethoscoop-microfoon op hun borst te houden. Van de hartslagen en veldopnames maakte de Oekraïense elektronische artiest Koloah een muziekstuk.

Geeven en de vertaler begonnen hun bijna duizend kilometer omspannende tocht in een dorp in de zuidelijke regio Cherson. Vanaf daar reisden ze verder in de richting van de oostelijke regio Charkiv. Aan het front ontmoette Geeven militairen met allerlei soorten achtergronden. „Er was een masseur bij, een boer, botanicus, bodybuilder, meubelmaker, monnik, blockchain developer, slotenmaker”, zegt Geeven. „Ze waren allemaal tot de tanden toe bewapend en strak ingesnoerd in een scherfvest.”

Stethoscoop-microfoon

De 19-jarige Nikolai, een icoonschilder, stond op het punt om in zijn vers gestreken uniform afscheid te nemen van zijn moeder. „In de armen van zijn moeder roffelde zijn hart in een hoog tempo”, zegt Geeven. Zijn hartslag was te horen via een ingebouwde microfoon in de stethoscoop. De microfoon heeft ze samen met technici in Amsterdam ontwikkeld.

Het raakt Geeven dat mensen snel moe worden van oorlogsbeelden. Ze merkt dat doordat mensen zich afvragen waarom er „überhaupt” nog gefilmd wordt aan de frontlinie, omdat volgens hen alle beelden er hetzelfde uitzien. „Met de audio-opnamen van de hartslagen hoop ik de weerslag van de oorlog op de mens op een intieme manier toch weer dichtbij het publiek te brengen.”

Geeven ontwikkelde in 2013 met hulp van wetenschappers al eens een microfoon om te luisteren naar hoe het diepste gat van de aarde klinkt. „Het leek doodstil, maar aangesloten op een grote speaker klonk het als ver verwijderd onweer.” Ook deed ze in 2020 en 2021 forensisch audio-onderzoek naar hoe vogels protestleuzen overnemen. „Het bleek dat spotvogels de kreten van menigten overnemen in hun zang.” Volgens Geeven zeggen de geluiden die zij opneemt iets over de staat van de wereld.

Het muziekstuk genaamd TILO (lichaam in het Oekraïens) en de rauwe opnames van de harten zijn vastgelegd op één grammofoonplaat. De veldopnames en de hartslagen zijn door artiest Koloah gemengd met elektronische muziek in een hoog tempo. Geeven: „Volgens Koloah is het aantal bpm (beats per minute) in de elektronische muziek momenteel wereldwijd ontzettend hoog en laat de razendsnelle muziek op de dansvloer horen hoe slecht het met de wereld gaat.”

Lichaamsdelen verzamelen

Tijdens hun reis sliepen Geeven en de vertaler bij vrienden van vrienden of in verwoeste hotels. Of ze zich onveilig voelden? „Ik weet hoe ik moet handelen in gevaarlijke situaties, omdat ik daarin ben getraind.” Zo was ze online betrokken bij de evacuaties tijdens de val van de Afghaanse hoofdstad Kabul. Zowel Geeven als de militairen waren gewend geraakt aan gevaar.

Onderweg ontmoette ze de 38-jarige Daniel, een Oekraïense presentator en acteur, die „doodsbang” is geworden voor stilte. „Hij kan alleen in slaap vallen met het geluid van oorlogsfilms op zijn koptelefoon.” Later kwam ze Irina tegen, een sluipschutter die haar lange blonde haren had afgeknipt en nu kort stekelig haar heeft. „Ze kon haar haren niet wassen omdat er op haar dienstplek amper water is.” Door het „eenzame beroep” als sluipschutter, leidt ze aan een klinische depressie, vertelde Irina aan Geeven. Van beide militairen heeft ze de hartslagen opgenomen.

Hoe verder Geeven reisde, hoe meer stress ze via de stethoscoop-microfoon beluisterde in de lichamen van de militairen. Een van hen vertelde haar dat hij op al zijn lichaamsdelen met een waterdichte stift zijn naam heeft geschreven, „voor het geval hij zou overlijden, dan zouden de restanten van zijn lichaam gemakkelijker geïdentificeerd kunnen worden”.

Tegen het einde van haar tocht kwam Geeven een jonge Zuid-Koreaanse monnik tegen. Hij had een gitaar van een overleden militair bij zich. De gitaar was van een Spaanse jongeman genaamd Angel, die net als de monnik uit het Oekraïense vreemdelingenlegioen kwam. „De gitaar moet ik naar de moeder van Angel brengen”, zei de monnik tegen Geeven. Ook zijn hart is te „voelen” via de opnames. Vanaf begin volgend jaar komt de muziekplaat in het War Museum in de Oekraïense hoofdstad Kyiv te staan.

De preview van TILO is op 29 november bij West in Den Haag te zien en te horen. Info: westdenhaag.nl

De weelde van drie iconische kunstenaars die in 1504 elkaar de hand konden schudden

admin
November 25, 2024
0

De Britse koning Charles III bezit een wereldvermaarde kunstcollectie, die gedeeltelijk voortkomt uit de verzameling van zijn 17de-eeuwse voorganger en naamgenoot Charles II (1630-1685). In die tijd kende Engeland, anders dan bijvoorbeeld de Nederlandse Republiek of Italië, geen bijzonder grote traditie van lokale kunstproductie. Dus moesten ze het doen met kunstenaars van het Europese vasteland die ze bewonderden. De Royal Collection bulkt zelfs van bladen door Italiaanse renaissancekunstenaars van topkwaliteit. De King’s Gallery in Buckingham Palace toont nu een selectie van zo’n 150 tekeningen van kunstenaars als Fra Angelico, Leonardo da Vinci, Correggio en Carracci.

Raphael, **De Drie Gratiën**, ca.1517–18. (te zien in King’s Gallery)

Giovanni Bellini, Het hoofd van een oude man, c. 1460–7. (te zien in King’s Gallery) en Bernardino Campi, De Maagd en het Kind, ca. 1570–80. (te zien in King’s Gallery)

Foto’s Royal Collection Trust

De expositie – met secties als ‘figuren’, ‘koppen’, ‘studies voor paleisdecoraties’ – laat zien dat tekeningen in de 15de en 16de eeuw meestal niet bedoeld waren als zelfstandige kunstwerken. Vaak zijn figuren, motieven of composities getekend ter voorbereiding van een schilderij of fresco. Illustratief is een studie in rood krijt waarin de befaamde schilder Rafael de figurenrijke compositie van een groot tapijtontwerp voor de bijbelscène van de Sleuteloverdracht van Christus aan de apostel Petrus (ca 1514) uitprobeert in de vorm van een groep mannen die poseren in hun alledaagse kleren.

Bij de ‘studies naar de natuur’ zijn schetsen van landschappen, paarden en poezen, maar ook een opvallende houtskooltekening toegeschreven aan de Venetiaan Titiaan, met een natuurgetrouwe weergave van de exotische struisvogel (ca. 1550). Het lichtblauwe blad is voorzien van een raster dat erop duidt dat het motief bedoeld was om te worden overgezet naar een schilderij, maar dat werk is niet meer bekend.

De presentatie van werk van de ene briljante tekenaar na de andere, geeft daarmee een overvol maar ook adembenemend fraai overzicht van renaissance-tekeningen en hun functies, uit artistieke centra vooral in de noordelijke helft van het huidige Italië. De nadruk die daar destijds werd gelegd op het belang van het maken van tekeningen in het artistieke proces, en de grote aandacht die kunstenaars er daarom ook aan besteedden, verklaren de uitzonderlijke kwaliteit van de tekeningenproductie die deze expositie weerspiegelt.

Verbeten expressie

Van meer studieuze aard is een tweede tentoonstelling in Londen, in de Royal Academy, over Italiaanse renaissance-kunst, met 45 bruiklenen uit collecties in het Verenigd Koninkrijk en elders in Europa. Hier geen overdonderend aantal kunstenaars en tekeningen, maar juist een relatief klein aantal goedgekozen werken, uit een tijdsspanne van slechts enkele jaren, en gemaakt door drie iconische kunstenaars. In 1504 konden ze elkaar in Florence de hand schudden: Leonardo da Vinci (1452-1519) en Michelangelo (1475-1564), beiden uit de omgeving afkomstig, hadden elders gewerkt en waren in de eerste jaren van de 16de eeuw kortstondig terug in Florence. De jonge Rafael (1483-1520) uit Urbino, verbleef in dat jaar in de stad om te leren van de werken van de buitengewone kunstenaars van die tijd.

Foto Royal Academy of Arts, Londen. / Prudence Cuming

Leonardo da Vinci, De Maagd en het Kind met Sint Anna en de jonge Johannes de Doper (‘The Burlington House Cartoon’), ca. 1506-08. Houtskool met wit krijt op papier, gemonteerd op doek, 141,5 x 104,6 cm, te zien in Royal Academy) en Toegeschreven aan Pietro Faccini, Het hoofd van een jongeling, ca.1590.

Foto’s The National Gallery, Foto Royal Collection Trust

Op even ingenieuze als instructieve wijze toont de expositie de artistieke verhoudingen tussen de drie kunstenaars. Zo maakte Rafael schetsen naar een cirkelvormig, tachtig centimeter hoog, marmer-reliëf door Michelangelo, bijgenaamd ‘Taddei tondo’ naar opdrachtgever Taddeo Taddei (1504-1507). Het stelt de Maagd Maria voor met half liggend in haar armen het Christuskind. Hij lijkt weg te duiken voor een vleugelklapperend vogeltje (een distelvink, symbool van Christus’ latere lijdensweg) in de handen van de jonge Johannes de Doper. Rafaels tekening staat in de expositie op een sokkel precies halverwege de afstand tussen Michelangelo’s reliëf en een schilderij van Maria met kind (‘Bridgewater Madonna’, 1507), waarin Rafael een vergelijkbare compositie heeft toegepast.

Raphael, **De Maagd Maria met het Kind en de jonge Johannes de Doper (‘De Esterhazy Madonna’)**, c. 1508. Tempera en olieverf op paneel, 28,5 x 21,5 centimeter, te zien in Royal Academy)

Even doordacht is de plaatsing, pal tegenover Michelangelo’s tondo, van een tweede uitzonderlijk bruikleen: Leonardo da Vinci’s enorme houtskooltekening van de bijna levensgrote Maria zittend op schoot bij haar moeder Anna. Ook hier heeft het Christuskind een liggende pose en ook nu staat Johannes ernaast. Mogelijk, zoals in deze expositie en de bijbehorende catalogus voor het eerst wordt geopperd, was deze tekening bedoeld als ontwerp voor een nooit voltooid altaarstuk voor de grote zaal van het Florentijnse stadsbestuur in het Palazzo della Signoria.

Voor diezelfde zaal maakten Michelangelo en Leonardo tussen 1503 en 1506 ontwerpen voor frescoschilderingen van veldslagen waarin de stadstaat Florence in het verleden verwikkeld was geweest. Ook deze projecten zijn nooit voltooid, maar in een reeks tekeningen laat zich in de expositie prachtig volgen hoe de kunstenaars op papier hun schilderingen voorbereidden: Leonardo in de Slag bij Anghiari met aandacht voor verbeten expressie in de hoofden van mensen en paarden, Michelangelo geconcentreerd op de anatomie van naakte mannen die zich klaarmaken voor de Slag bij Cascina. En in een pentekening (1505), losjes geïnspireerd op Michelangelo’s fresco-ontwerp, maar dan met een zodanig gedraaid perspectief op twee naakte mannen dat het lijkt alsof de tekenaar zelf deel is geworden van het groepje, openbaart zich het compositorische genie van Rafael.

Tentoonstelling Renaissancekunst uit Boijmans in Parijs

Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam bezit een van de belangrijkste verzamelingen van Italiaanse renaissancetekeningen in Nederland. Een selectie van 122 bladen uit die collectie wordt nu getoond in de Fondation Custodia in Parijs. Naast al vaker beschreven en geëxposeerde bladen uit de periode 1400-1600, van de hand van onder anderen Pisanello, Jacopo Tintoretto, Paolo Veronese, en een bijzondere groep tekeningen door Fra Bartolommeo, worden ook nieuwe vondsten en toeschrijvingen gepresenteerd. Zo is uit recent onderzoek, gefinancierd door de Getty Foundation, gebleken dat een Engel van de Annunciatie (ca. 1514) in rood krijt moet worden toegeschreven aan de Florentijnse schilder Jacopo Pontormo, en een indrukwekkende zwartkrijttekening van de Bijbelse Jozef van Arimathea met het lichaam van de gestorven Christus (1590-1610), aan Aurelio Lomi uit Pisa.

Naissance et Renaissance du dessin italien: Italiaanse renaissancetekeningen uit Museum Boijmans Van Beuningen. T/m 12/1. Fondation Custodia, Parijs. Info: fondationcustodia.fr.

Michelangelo Buonarroti, **Studies van mannelijke hoofden, helmen voor soldaten en gezichtskenmerken**, c.1504. (pen, bruine inkt, en zwart krijt op papier, 20,5 x 25,3 cm, te zien in Royal Academy).

Michelangelo Buonarroti, Mannelijk naakt, c. 1505-06. (Zwart krijt op papier, 40,4 x 22,5 cm, te zien in Royal Academy) en Raphael, naar Michelangelo Buonarroti, David, c. 1505-08. (pen en bruine inkt op papier, 39,6 x 21,9 centimeter, te zien in Royal Academy).

Foto’s Teylers Museum, Haarlem en British Museum

Expres niet zoals Charles Dickens het bedoelde, maar wel vrolijk en lekker suikerzoet

admin
November 24, 2024
0

Zul je net zien: Kerst staat voor de deur – een afschuwelijke feestdag voor afschuwelijke mensen – en dan klieft je domme zusje ook nog eens haar hoofd in tweeën op de rand van haar badkuip. Het overkomt Carola (Nandi van Beurden), eigenaar van Carola’s Christmas Shop, voorheen Carels Christmas Shop. Rechtstreeks naar de hemel kan zusje Christel (Suzan Seegers) niet: ze moet zich eerst nog een laatste keer tegen Carola aan bemoeien.

Op Kerstavond meldt Christels spook zich daarom bij haar grote zus in huis om daar te verkondigen dat Carola bezocht zal worden door drie geesten. Die ervaring zal haar ervan moeten overtuigen haar leven te beteren. Daar zal wel een hoop overtuigingskracht voor nodig zijn, want Carola lijkt niet meteen onder de indruk van Christels spookverschijning. Al zal ze haar zusje (tevens haar werknemer) wel missen in de winkel. Carola: „Niemand maakt zo’n goede cappuccino als jij.”

In kerstmusical A XXXmas Carola is Carola een botte, gierige, ijskoude zakenvrouw met een hekel aan Kerst. Dat maakt haar de vrouwelijke tegenhanger van Ebenezer Scrooge, de hoofdpersoon van Charles Dickens’ A Christmas Carol, het verhaal waar A XXXmas Carola op is geïnspireerd. Wel kreeg de musical de ondertitel Precies zoals Dickens het nooit bedoeld heeft mee, dus verwacht geen adaptatie die al te loyaal blijft aan het bronmateriaal.

Sterrencast

Wat je wél van A XXXmas Carola kunt verwachten is een vijfkoppige sterrencast (naast Van Beurden en Seegers zijn ook Jeremy Baker, Thomas Cammaert en Luuk Haaze van de partij) die uitblinkt in vrolijke, meerstemmige nummers, waaronder veel bewerkingen van bekende kerstliedjes. Zowel de nummers als de grapjes volgen elkaar in rap tempo op in het script van Allard Blom. In de eerste scènes is het wel even wennen aan de dik aangezette humor, met een hoofdpersoon die veel weg heeft van een snauwerige Disneyfilm-slechterik. Carola lijkt zelfs te zijn vormgegeven als Cruella de Vil, geheel in het zwart-wit, terwijl de overige personages zich hullen in rood-groene sjaals en truien.

Naarmate Carola’s voorgeschiedenis wordt onthuld, wordt het personage minder eendimensionaal. Dat wil niet zeggen dat A XXXmas Carola een bijzonder gelaagd geheel is – qua plot en sentimentaliteitsgehalte komt het verhaal vrij dicht in de buurt van de Hallmark-films die deze maanden iedere avond op ‘Christmas Channel’ RTL8 te zien zijn. Al Carola’s herinneringen, trauma’s en dromen draaien om mannen. Maar op vrijwel alle andere vlakken dan het plot is de musical origineel en creatief; van de bij vlagen harde humor tot de catchy liedteksten. Ook naar de muziek van Sam Verhoeven kun je blijven luisteren. Vooral de kerstrevue, een jaarlijkse traditie van Carola’s vader, zit zo goed in elkaar dat het jammer is dat hij maar een paar minuten duurt. Het decor – dat bestaat uit huisjes op kniehoogte die regelmatig van plaats wisselen of eventjes in de lucht zweven – zorgt intussen voor een sprookjesachtige sfeer.

Het maakt dat je je gewillig overgeeft aan het suikerzoete einde waar A XXXmas Carola onvermijdelijk op afstevent. Zo’n suikerzoet einde is ook best lekker. Af en toe. Met Kerst, bijvoorbeeld.