Prominente Britse Tory maakt gehakt van politieke cultuur in nieuw boek

Posted on March 3, 2024 by admin

Er zijn allerlei problemen waar ex-Lagerhuislid Rory Stewart van wakker ligt, zegt hij, „internationaal en nationaal”. „Maar van al die zorgen staat islamitisch extremisme vrij laag op de lijst.” Toch draait de politieke rel van de afgelopen week in het Verenigd Koninkrijk daar wel om. De voorzitter van de Conservatieve Partij Lee Anderson zei dat de Britse hoofdstad is „overgenomen door islamisten”. Hij doelde op de pro-Palestijnse demonstraties die bijna wekelijks in Londen gehouden worden, uit protest tegen het geweld van Israël in de Gazastrook.

Lees ook
Ex-spindoctor Alastair Campbell: ‘Ons land zit vast en is beschadigd door Brexit en slechte premiers’

Volgens Anderson is de burgemeester van Londen, Sadiq Khan, ingepakt door islamisten en heeft hij „de hoofdstad weggegeven aan zijn maten”. Als oppositiepartij Labour de macht krijgt, zei Anderson ook, „kun je verwachten dat onze steden door die idioten worden overgenomen”. Hij kreeg veel kritiek, maar weigerde zijn woorden terug te nemen en uiteindelijk zette premier en partijleider Rishi Sunak hem uit de partij.

Tijdens dit gesprek was het nog niet zo ver – later, als het onderwerp aan bod komt in zijn wekelijkse podcast, zegt Stewart dat die schorsing het enige juiste besluit was. „Het was afschuwelijk geweest als ze het níet gedaan hadden.” Zijn duiding is verder precies hetzelfde, op het woord af. „Op rechts bestaat in het VK en de rest van Europa een kleine groep geobsedeerd door de islam, zij zien een soort unieke, gevaarlijke religie die een bedreiging vormt voor de maatschappij”, zegt Stewart. „Ze zijn geobsedeerd door de bedreiging die immigratie vormt. Maar dit zijn geen normale zorgen over migratie, dit zijn heel vreemde theorieën over de islam.”

Rory Stewart zat van 2010 tot 2019 in het Britse Lagerhuis voor de Conservatieve Partij en was staatssecretaris en minister op vier verschillende posten. Hij was een gematigde Tory en zat daarmee aan de kant die de laatste jaren niet meer bon ton is. Hij schreef er een boek over, de Nederlandse vertaling – Op het scherpst van de snede, politiek van binnenuit – is deze maand verschenen. Zijn memoires lezen als verslag van de neergang van de Conservatieve Partij en als aanklacht tegen Britse politici die in zijn ogen vooral met zichzelf en hun carrière bezig zijn.

Het gesprek vindt plaats in een pand van muziekdienst Spotify, middenin Londen. Stewart komt net de opnamestudio uit. Hij gaat zitten en als lunch eet hij drie mueslirepen achter elkaar.

Het was therapeutisch om te schrijven over zijn tijd als Lagerhuislid en zijn ministerschappen, zegt Stewart. „Ik ben heel blij dat ik er geen onderdeel meer van ben.” In plaats daarvan begon Stewart een podcast met Alastair Campbell, de woordvoerder van Tony Blair (Labour) in zijn tijd als premier. In The Rest is Politics bespreken de twee elke week de politieke ontwikkelingen in het VK en daarbuiten.

Stewart voorspelt in die podcast bijna elke week dat Labour de verkiezingen later dit jaar wint en dat partijleider Keir Starmer premier wordt. Geen al te riskante prognose, gezien de consequente voorsprong van Labour in de meeste peilingen. Een meerderheid van 61 procent van de Britten vindt de huidige Conservatieve regering incompetent.

Toch klampen de Conservatieven zich vast aan de macht, na ruim dertien jaar in het zadel. Premier Sunak houdt vol dat het land beter af is onder nog een ronde Conservatief leiderschap.

„Nee zeggen tegen macht is heel onnatuurlijk. Politici doen veel om aan de macht te komen. En het doel heiligt de middelen, het is machiavellistisch. Dus denken ze: ‘Ik ga aan de kant van Donald Trump staan. Ik steun Boris Johnson. Het maakt me niet uit, ik wil mijn salaris houden, ik wil minister blijven.’ En vaak doen ze dat al zo sinds hun tijd als student of als lokaal gemeenteraadslid. Hun principes voorrang geven zou betekenen dat ze de macht moeten opgeven.”

In uw boek noemt u Sunak een machiavellist, als hij als een van de eerste Tories de Brexit steunt. Hoe ziet u dat nu hij premier is?

„Op sommige gebieden vind ik hem een grote verbetering ten opzichte van Boris Johnson of Liz Truss. Zijn collega’s zeggen dat hij een verademing is om mee te werken, dat hij serieus is, luistert, nadenkt en oog heeft voor detail. Maar publiekelijk houdt hij zich met die cultuuroorlogen bezig, over transgenders, over immigratie, en daar begrijp ik niks van. Vorige week nog zei hij dat Keir Starmer niet weet wat een vrouw is. En dan die plannen over Rwanda…”

Sunaks voornemen is nog steeds om asielzoekers uit te zetten naar Rwanda, ook al bepaalde de hoogste rechter vorig jaar dat het daar niet veilig genoeg is om asielzoekers naar toe te sturen. Noodwetgeving om Rwanda toch als veilig te bestempelen ligt nu in het Hogerhuis. Stewart is hier tegen. „Als de peilingdeskundigen je vertellen dat immigratie een belangrijk onderwerp is voor je kiezers, laat je dan niet meeslepen in de retoriek over kuddes. Probeer realistisch te zijn over de problemen en wat je lange-termijnplan is om eruit te komen.”

Lees ook
Met zijn omstreden migratiebeleid zit premier Sunak klem tussen gematigde en radicale partijgenoten

‘Stop the boats’, zou Sunak dan toch antwoorden? Het weren van migranten die in bootjes het Kanaal oversteken is een van zijn speerpunten.

„Maar die bootjes zijn irrelevant. Dat gaat om jaarlijks veertigduizend mensen, terwijl het totaal aantal immigranten dat vorig jaar naar het VK kwam rond de 1,2 miljoen ligt. De onkunde van middenpartijen om rond immigratie een praktisch en relevant verhaal te vertellen is een groot probleem in heel Europa en in toenemende mate in de Verenigde Staten.”

Waarom kiezen de Conservatieven ervoor om zo naar rechts op te schuiven?

„Zo won Boris Johnson bij de laatste verkiezingen in 2019 zijn grote meerderheid, met de belofte weer controle over de eigen grenzen te krijgen en de Brexit te regelen. Hier maak ik me al sinds die jaren zorgen om, dat de partij zich vooral op die antimigratiestem gaat richten. Ze zeggen daarmee gedag tegen de kiezers in steden, tegen de jongeren, tegen de gematigden. En daar een weg terug in vinden is lastig.”

Hoe zou zo’n weg terug eruitzien?

„Ze zullen een vreselijk verlies moeten lijden, waarschijnlijk een paar op een rij. En dan zullen ze eerst méér naar rechts opschuiven, omdat de rechterflank zal vinden dat de oorzaak van die verliezen is dat ze niet rechts genoeg zijn geweest. Tot de erkenning ontstaat dat hun enige kans is om terug naar het midden te bewegen.”

Dit jaar wint Labour volgens alle opiniepeilingen de verkiezingen en daarmee zou het VK een uitzondering zijn in Europa, omdat radicaal-rechts dan níet wint. Was de Brexit het hoogtepunt van het populisme hier?

„We gaan in een relatief non-populistische setting naar de stembus en dat is vrij ongewoon in Europa. Ik denk deels dat dit komt doordat Boris Johnson en Jeremy Corbyn [de Labour-leider tijdens een flink deel van de Brexit-onderhandelingen] zichzelf enorm in diskrediet hebben gebracht in die Brexit-jaren. En dus zitten we nu met Sunak en Starmer als partijleiders, twee vrij gematigde technocratische politici.

„Mijn zorg is dat het Labour niet lukt om in twee, drie jaar tijd de structurele problemen in het land op te lossen, de drijvende krachten achter populisme in andere landen: stagnerende inkomens, een huisvestingscrisis, geen economische zekerheid en de onrust wereldwijd. Dan kan het populisme hard terugkomen.”

Dat wordt dus flink lastig voor Labour?

„Het is een onmogelijke taak. Ik zie bijvoorbeeld niet hoe ze de wachtlijsten bij de gezondheidsdienst NHS kunnen wegwerken zonder gigantische extra financiering. En ze kunnen moeilijk gaan bezuinigen in andere delen van de publieke sector. De vakbonden vormen de basis van hun achterban. Het zal duidelijk worden dat niet álles aan die akelige Tory-regering ligt, een makkelijk verwijt na dertien jaar.”

Lees ook
Hip Labour kan bij congres in Liverpool de macht bijna ruiken

Uw boek leest wel een beetje zo, als tragisch verhaal over de gesteldheid van de Britse politiek en de Conservatieven. Hoe voelt u zich daarover?

„Ik ben er verdrietig over. Ik heb geprobeerd de politiek als een soort antropologisch fenomeen te beschrijven. Het belang van loyaliteit en partijdiscipline voor je carrière leidt tot bizar gedrag van individuen. Alsof je kijkt naar het verschil tussen het gedrag van chimpansees in de dierentuin en die in het wild. Net als chimpansees in een dierentuin gaan politici in een kooi zich heel vreemd gedragen. Er zit zoiets geks en ongelukkigs in dit hele systeem. De manier waarop de media verslag doen van politiek, de verwachtingen van kiezers, de status van een politicus, wat de partij van hen vraagt… Niemand luistert in het Lagerhuis naar hun toespraken. De pretentie is dat hun speeches iets uitmaken, maar het is een poppenkast.”

Ik moet me wel zorgen maken over de bruggen die ik heb verbrand

In zijn boek beschrijft Stewart hoe een minister hem, als pas aangetreden Lagerhuislid, voor een belangrijke stemming voorhoudt dat hij vijf jaar lang géén promotie zal krijgen als hij tegen het wetsvoorstel stemt. Stewart stemt toch tegen – en zit inderdaad vijf jaar op de backbenches. Een andere keer verstopt hij zich op het toilet om niet tegen zijn principes te hoeven stemmen.

Wat zou een oplossing voor die ‘poppenkast’ zijn?

„Ik vind het principe van een burgerberaad inspirerend. Het is veel eerlijker om een willekeurige groep burgers over beleid te laten discussiëren en tot besluiten te laten komen. De grote belemmering om dit te regelen zijn de gekozen politici. Zij zien zoiets als bedreiging. ‘Heb je ooit een kiezer ontmoet’, zullen ze zeggen. ‘Ze zijn echt achterlijk. Hoe kun je beslissingen aan hén overlaten?’ ”

Hoe reageerden uw oud-collega’s op uw boek?

„Ik kreeg veel warme reacties van Lagerhuisleden die ook ongelukkig waren. Vanuit de anderen bleef het stil. Eén iemand was beledigd omdat ik volgens diegene de vertrouwelijkheid had geschaad. Ik heb niemand vooraf om toestemming gevraagd en ik vind dat geoorloofd, omdat politiek zo centraal staat in onze democratie dat Lagerhuisleden daardoor niet helemaal dezelfde rechten op privacy hebben als ieder ander. Al ben ik wel voorzichtig met lagere ambtenaren en jonge politici, ik noem alleen de ervaren, vooraanstaande politici bij naam. Ik vond dat ik de plicht had om zo eerlijk mogelijk te zijn.”

Was dat een makkelijk besluit om te nemen?

„Het was moeilijk, emotioneel gezien. In mijn dromen probeer ik vaak terug in het Lagerhuis te komen, word ik buitengesloten, of probeer ik opnieuw vrienden te worden met de Lagerhuisleden. Dus onbewust moet ik me wel zorgen maken over de bruggen die ik heb verbrand, en de mensen die ik heb beledigd of gekwetst.”

In The Rest is Politics zijn jullie vaak erg kritisch over de politiek en het Lagerhuis. Denken jullie na over het effect daarvan op luisteraars en bespreken jullie welke toon goed is?

Hij is even stil. „Het staat vast dat onze democratieën achteruit gaan, dat we het slechter hebben ten opzichte van de jaren negentig en de jaren nul. Maar we moeten ook bedenken dat het in het verleden veel slechter is geweest dan nu. We leven niet in de jaren veertig, dat is belangrijk om te begrijpen. Zelfs Poetin is geen Stalin. Xi Jinping is geen Mao. En Donald Trump is geen Hitler.”

„We passen onze opnames amper aan, misschien heel soms als er een foutje in zit. We korten ze niet in of zo, dus wat je hoort is wat we hebben gezegd. We hebben het vooraf wel over welke onderwerpen aan bod moeten komen, maar daarna gaan we gewoon zitten en beginnen we.”

CV Podcaster en ex-MP

Rory Stewart (51) zat van 2010 tot 2019 in het Britse Lagerhuis voor de Conservatieve Partij. Daarvoor werkte hij als diplomaat voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in onder meer Irak en Indonesië. In Afghanistan leidde hij een non-gouvernementele organisatie.

In maart 2022 begon hij met ex-spindoctor Alastair Campbell de inmiddels zeer succesvolle podcast The Rest is Politics. Officiële luistercijfers zijn niet bekend, maar de podcast staat standaard in de toptien van Apples best beluisterde podcasts. Volgens schattingen hebben ze elke week meer dan 200.000 luisteraars en verdienen de twee elk zo’n 70.000 pond (bijna 82.000 euro) per maand aan de reclames rond de opnames.

In januari is Stewart benoemd tot hoogleraar aan de Amerikaanse universiteit Yale, bij het instituut dat vooral over internationale betrekkingen gaat. Hij woont in Londen met zijn vrouw en twee kinderen.

Uitstoot hier, effecten elders – zijn landen verplicht rekening te houden met de rest van de wereld?

admin
November 24, 2024
0

In Den Haag kan het mondiale klimaatbeleid de komende tijd een impuls krijgen die het sinds het Klimaatakkoord van Parijs (2015) niet meer heeft gehad. Twee weken lang luisteren de rechters van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) naar tientallen vertegenwoordigers van landen en internationale organisaties, met als doel een oordeel te vellen over de verplichtingen van staten om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen.

1. Wat staat er in deze zaak op het spel?

Op initiatief van Vanuatu, een kleine eilandengroep in de Stille Oceaan ten oosten van Australië, buigen de rechters zich over twee fundamentele vragen. De belangrijkste luidt, simpel gezegd: welke verplichtingen hebben staten volgens het internationaal recht om het klimaatsysteem en het milieu te beschermen, ten behoeve van (andere) staten en toekomstige generaties?

De tweede vraag gaat over de juridische consequenties van eventuele verplichtingen voor landen die ernstige schade hebben veroorzaakt, door de uitstoot van broeikasgassen en door het nalaten die uitstoot te reduceren. Daarbij gaat het speciaal over de gevolgen van de opwarming voor kwetsbare landen, zoals kleine eilandstaatjes. Er is ook expliciet gevraagd naar verplichtingen van landen jegens bevolkingsgroepen en individuen, nu en in de toekomst.

Het antwoord van het ICJ is een advies, het heeft geen bindende werking. Maar volgens de meeste rechtsgeleerden zal een uitspraak van het hoogste juridische orgaan van de Verenigde Naties doorwerken in landen, in onderhandelingen over mondiaal klimaatbeleid, en in de vele rechtszaken van individuen en organisaties die schade lijden door de opwarming van de planeet.

Voor Vanuatu, dat nauwelijks een meter boven de zeespiegel uitkomt en zich heel moeilijk kan beschermen tegen de stijging ervan, is dit van existentieel belang. Het eilandstaatje heeft nauwelijks bijgedragen aan de opwarming, maar voelt wel als een van de eerste landen de verregaande gevolgen.

2. Waarom buigt het Internationaal Gerechtshof zich nu over deze kwestie?

In 2019 begon een groep rechtenstudenten van de University of the South Pacific een campagne om „het grootste mondiale probleem, klimaatverandering, voor het hoogste rechtsorgaan van de wereld te brengen”. De regering van Vanuatu sloot zich aan bij dit initiatief en diende in 2021 een resolutie in bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarin om een antwoord van het ICJ op de twee bovengenoemde kwesties werd gevraagd.

Vanuatu wist steun voor de resolutie te krijgen van uiteindelijk 132 landen. Daarnaast spraken wereldwijd zo’n 1.500 organisaties zich uit voor de rechtszaak. Volgens internationaal jurist Margaretha Wewerinke-Singh, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Fiji, toont de enorme steun voor de zaak „de collectieve wens om [klimaatverandering] aan te pakken in overeenstemming met de vastgestelde juridische normen en principes van rechtvaardigheid”. Daarnaast laat het zien dat er grote behoefte is aan meer juridische onderbouwing van internationaal klimaatbeleid.

Op 29 maart vorig jaar werd de resolutie unaniem aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN en is het hof begonnen met de voorbereiding. De belangstelling voor de hoorzittingen, die maandag beginnen, blijkt heel groot. Maar liefst 98 landen en twaalf internationale organisaties kunnen hun verhaal doen gedurende tien zittingsdagen. Op de laatste twee dagen is tijd gereserveerd voor organisaties uiteenlopend van het Pacific Islands Forum Fisheries Agency tot de organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) en de Wereldgezondheidsorganisatie.

Vanuatu hoopt dat de rechters van het ICJ in de loop van volgend jaar met hun oordeel komen.

3. Wat kan de uitspraak betekenen voor de verantwoordelijkheid voor klimaatschade?

Volgens Wewerinke-Singh, die deel uitmaakt van het adviesteam van Vanuatu, kan de uitspraak „een keerpunt in de mondiale strijd voor klimaatrechtvaardigheid” zijn.

Joie Chowdhury, advocaat bij het Amerikaanse Center for International Environmental Law (CIEL), zegt dat de uitspraak, „een steviger basis” kan leggen „onder multilaterale oplossingen” (lees: de druk opvoeren bij klimaatonderhandelingen). In een webinar zei zij deze zomer dat hiermee „landen in het mondiale Zuiden, kleine eilandstaten en kwetsbare ontwikkelingslanden extra juridische instrumenten krijgen om hun onderhandelingspositie te versterken”.

Hoogleraar internationaal recht André Nollkaemper noemde vorige week in NRC een oordeel „heel belangrijk”. Landen hebben weliswaar allerlei beloftes gedaan om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren, en ze geven vaak ook financiële steun aan kwetsbare landen, maar in feite ontbreekt een internationaal rechterlijke onderbouwing.

4. Welke politieke gevolgen kan de uitspraak hebben?

Volgens Nollkaemper kan het bijna niet anders dan dat de rechters zullen concluderen dat landen alles in het werk moeten stellen om schade in andere landen te voorkomen. En dat landen die in het verleden veel broeikasgassen hebben uitgestoten en dat nog steeds doen – dat wil zeggen: rijke, geïndustrialiseerde landen – „verplicht zijn bij te dragen aan rechtsherstel” en aan het herstellen van de schade die andere landen lijden – in de praktijk: vooral ontwikkelingslanden.

Voor kleine eilandstaten gaat het bij de vragen die in Den Haag voorliggen uiteindelijk om hun voortbestaan. Vanuatu’s minister van Klimaatverandering, Ralph Regenvanu, hoopt dat het vonnis de stemmen van de meest kwetsbare groepen zal versterken. Op de speciale website van Vanuatu over de zaak staat: „Zonder snelle en verstrekkende maatregelen zullen laaggelegen atolstaten zoals Vanuatu naar verwachting halverwege de eeuw onbewoonbaar worden, waardoor het voortbestaan van hun cultuur, hun staat en hun soevereiniteit in gevaar komt.”

‘Ik dacht dat ze seks wilde’, is geen excuus meer in Zuid-Afrika, dat een ‘pandemie’ van seksueel geweld kent

admin
November 24, 2024
0

Een jonge vrouw gehuld in een sober roze shirt en met een kort kapsel, steekt haar stevig gespalkte onderarm uit. S. zit op haar kamer in een opvang voor mishandelde vrouwen van de Nationale Opvang Beweging (NSMSA) in de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng. „Doet het nog pijn?”, vraagt Lisha Stevens, het hoofd van NSMSA aan de 27-jarige vrouw uit Soweto. „Bij sommige bewegingen wel, bijvoorbeeld als ik mijn baby optil”, vertrouwt S. haar toe.

Twee maanden geleden is ze door haar vriend met een ijzeren staaf geslagen, waardoor haar ellepijp is gebroken. Haar vriend misbruikte S. stelselmatig. Maar de laatste keer was de afranseling door haar partner, een evenementenopbouwer die met een alcoholverslaving kampt, wreder dan ooit tevoren, vertelt ze. „Hij heeft me ontzettend hard geslagen, eerst met een stoel en daarna met die ijzeren staaf. Toen heeft hij me zo lang gewurgd dat ik bijna bewusteloos raakte. Ik dacht dat hij me zou vermoorden,” zegt S. Haar naam wordt hier uit veiligheidsoverwegingen niet genoemd.

Sinds ze uit het ziekenhuis is ontslagen, zit ze samen met haar acht maanden oude zoontje ondergedoken in deze opvang in een buitenwijk van Soweto, met zo’n 1,3 miljoen inwoners de grootste township van Zuid-Afrika. Alleen haar zus, die haar hier naartoe gebracht heeft, weet dat ze hier woont.

Straffeloosheid

Deze maandag is het Internationale dag voor de beëindiging van geweld tegen vrouwen, de aftrap van een campagne, die belangrijk is voor zowel de regering als maatschappelijke organisaties om de acceptatie van seksueel geweld te doorbreken.

Zuid-Afrika kent een van de hoogste cijfers van seksueel geweld tegen vrouwen ter wereld. Verkrachting, huiselijk geweld en femicide zijn een plaag voor de samenleving, waar ook president Cyril Ramaphosa aan refereerde in zijn laatste State of the Union, zijn belangrijkste jaarlijkse toespraak. Het staatshoofd noemde daarin seksueel geweld in Zuid-Afrika een „pandemie” en beloofde 20 miljard rand (omgerekend zo’n 1 miljard euro) voor de bestrijding ervan.

Eerdere pogingen om via overheidsbeleid iets aan het seksueel geweld te doen – zoals een nationaal plan in 2020 – zijn nog niet succesvol gebleken.

S. met haar zoontje in de gemeenschappelijke ruimte van een opvang voor mishandelde vrouwen in Gauteng.

Eén op de zestien vrouwen heeft in 2022 fysiek en seksueel geweld ondervonden, zo blijkt uit een vorige week verschenen studie van onderzoeksinstituut Human Sciences Research Council (HSRC). 36 procent van de volwassen vrouwen in Zuid-Afrika is op enig moment in hun leven slachtoffer geweest van fysiek en seksueel geweld. Bijna een kwart van de vrouwen is in hun leven fysiek mishandeld door hun partner.

Bovendien ontkomen daders van seksuele misdrijven in verreweg de meeste gevallen aan een veroordeling. De politie registreerde tussen 2022 en 2023 meer dan 43.000 verkrachtingszaken. In diezelfde twaalf maanden werden slechts 519 verdachten voor verkrachting veroordeeld.

Baanbrekende uitspraak

Maar er gloort een sprankje hoop. ‘The Embrace Project’, een maatschappelijke organisatie die seksueel geweld bestrijdt, heeft samen met een slachtoffer van seksueel geweld een belangrijke rechtszaak gewonnen. Eind september van dit jaar oordeelde het hooggerechtshof van Johannesburg dat verdachten „subjectieve instemming” niet meer als geldige verdediging kunnen gebruiken, omdat dit in strijd is met de grondwet. Volgens het hof schendt dit het recht van het slachtoffer op onder andere gelijkheid, menselijke waardigheid, privacy en lichamelijke integriteit.

„Dit betekent dat de verdachte in een verkrachtingszaak moet bewijzen dat de vrouw instemde met seks om zich vrij te pleiten en niet langer simpelweg kan zeggen: ‘ik dacht dat ze seks wilde’,” verduidelijkt Lee-Anne Germanos Manuel, jurist en mede-oprichter van The Embrace Project.

Voordat het zover is, moet het Constitutionele Hof, de hoogste rechtbank in Zuid-Afrika, er nog over beslissen. Indien dat hof de uitspraak van het hooggerechtshof in stand houdt, zal dat enorme impact hebben, verwacht Germanos Manuel. „De verdediging van ‘subjectieve instemming’ door verdachten is één van de belangrijkste redenen waarom het ons justitieapparaat nauwelijks lukt om daders te veroordelen.”

„Kijk naar de zaak van het slachtoffer dat samen met ons deze zaak heeft aangespannen. De rechter heeft vastgesteld dat er geen instemming was voor seks en geloofde niet dat de verdachte daadwerkelijk dacht dat het slachtoffer instemming had gegeven. Toch heeft de rechter hem vrijgesproken, omdat er onvoldoende bewijs was om de claim van de verdachte te weerleggen.”

Genormaliseerd

Vlak na de uitspraak snijdt de populaire televisiesoap Skeem Saam het onderwerp van seksuele instemming aan. Een rechtbank veroordeelt een van de hoofdpersonages, Toby, voor de verkrachting van een vrouw, met wie hij eerst innig gezoend heeft. Hij zegt dat hij instemming had voor de seks, zij ontkent.

Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort

Lisha Stevens
Opvang Beweging

De uitzending veroorzaakte een storm van reacties op sociale media. Sommige berichten juichen de keuze van de Skeem Saam-makers toe, maar de meerderheid – nagenoeg allemaal mannen – reageert als door een wesp gestoken. Opmerkingen als „ze wilde juist dat hij haar verkrachtte”, „als een vrouw een valse verkrachtingsbeschuldiging doet, is de man nu de klos” en „vrouwen zullen mannen massaal afpersen” gonsden rond op X.

Lisha Stevens, provinciaal hoofd van de Nationale Opvangbeweging in Gauteng, inspecteert de spalk aan de onderarm van S.

Een groot probleem volgens onderzoeksinstituut HSRC is de houding van mannen. Zo zou 85 procent vinden dat vrouwen te gemakkelijk een aanklacht van mishandeling door een man kunnen indienen. Bijna 10 procent van de mannen schuift de schuld op de vrouw af wanneer een man haar verkracht.

Doordat seksueel geweld volledig genormaliseerd is in de Zuid-Afrikaanse samenleving is het moeilijk te bestrijden, legt Lisha Stevens van NSMSA uit. „In deze cultuur wordt het van mannen verwacht dat ze dominant zijn. Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort.”

Kennisplatform Safer Spaces plaatst dit macho-gedrag in de sociale context. Hoge werkloosheid en inkomensongelijkheid zouden toxische mannelijkheid versterken. Daarnaast liet de gewelddadige geschiedenis van kolonialisme en het apartheidsverleden veel huishoudens achter zonder vaderfiguren, waardoor het risico op agressie en emotionele instabiliteit groter werd. Ook onderwijs, media en sociale druk versterken traditionele rolpatronen, aldus het platform.

Volgens Stevens praten familieleden vaak op het slachtoffer in om geen aangifte te doen en bij haar gewelddadige partner te blijven. „Daarnaast zijn veel slachtoffers van huiselijk geweld financieel afhankelijk van de dader, wat deze enorme macht geeft.”

Laksheid politie

Stevens zie hoe de aanpak van daders en bescherming van slachtoffers ook bij de politie ondermaats is. Onderzoek van het Civiele Secretariaat voor de Politiedienst (CSPS) onderschrijft dit probleem. Het overheidsorgaan, dat toezicht houdt op de politie, rapporteerde vorige maand aan het parlement dat in 2023 geen enkel politiebureau in het land voldoet aan de standaarden die in de Wet op huiselijk geweld zijn beschreven. Agenten weigeren onder andere aanklachten te registreren, zijn laks in de uitvoering van gebiedsverboden en lopen hopeloos achter met de afhandeling van zaken. Bovendien stelt CSPS vast dat agenten vaak zelf overtreders zijn. In de onderzoeksperiode van vijf maanden werden 232 agenten beschuldigd van huiselijk geweld.

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”

Related Posts