Kapje op, kapje af? In Washington is de mondkap een symbool van bescherming én van deugen

Posted on March 1, 2024 by admin

Daphna Torbert (23) draagt op een ijskoude februaridag een zomerse witte jurk met slechts een sjaal eroverheen én twee mondkapjes. Eén lichtblauwe, de kleur van haar oogschaduw, die bijna de volle breedte van haar gezicht bedekt. Het dunne soort dat verpleegkundigen, dokters en tandartsen meestal ophebben. Daaroverheen prijkt een zwarte, de kleur van haar haar. Die is dikker en sluit door een metalen beugeltje en een gestikte buitenrand strak af boven de neus onder de kin, maar omhult niet haar wangen.

„De mondkapjes die je gemakkelijk kunt kopen zijn gewoon niet goed genoeg, dus ik draag er altijd twee”, vertelt ze, nadat ze met een bos tulpen in haar armen een Whole Foods-supermarkt in Washington uitloopt. Altijd? „Ik ben student en woon met drie huisgenoten, they don’t mask. Omdat zij weigeren zichzelf te beschermen, draag ik ze thuis ook.”

Maskeren, een bestaand werkwoord dat vermommen of verbergen betekent, is in de VS inmiddels ingeburgerd voor het dragen van mondkapjes. To mask or not to mask is, nu het in 2024 nergens meer verplicht of dringend geadviseerd is, een teken of iemand zich kwetsbaar voelt, specifiek voor het virus, of meer in het algemeen. En het verkondigt, al dan niet bedoeld, dat iemand anderen wil beschermen, ook als die daar niet om vragen. Terwijl mondkapjes in (Noord-)Europa zodra het kon vrijwel volledig uit het straatbeeld verdwenen, worden ze in sommige delen van de Verenigde Staten nog met religieuze toewijding gedragen.

We maken elkaar dood door geen voorzorgsmaatregelen te treffenDaphna Torbert (23)student

Maak Torbert niet wijs dat de coronapandemie achter ons ligt. Dat we door infecties en vaccins voldoende afweer hebben opgebouwd om ongemaskerd over straat te gaan. Dat Covid-19 weliswaar een venijnig en besmettelijk virus blijft – waarvan kwetsbare mensen ernstig ziek kunnen worden en de langetermijneffecten nog niet helemaal overzien worden – maar dat de meeste mensen ermee moeten leren leven zoals met griep.

„De pandemie is niet voorbij. Overal waar we komen, worden we omringd door een lichte nevel van dit dodelijke virus”, zegt ze, op basis van informatie die ze vooral van X haalt. „Ik vind het verdrietig dat niet meer mensen dat beseffen. We maken elkaar dood door geen voorzorgsmaatregelen te treffen. Het is zo gepolitiseerd.”

Lees ook
Er zit een stigma op aandoeningen als long covid – alsof mensen zichzelf ziek denken

Ziek zijn is duur

Linda Woodard (62) is bijna even rigoureus. „Alleen in de afzondering van mijn eigen huis, zet ik ’m af”, zegt zij over haar zwarte, medische kapje. Woodard werkt in de bloemenstal van de Giant-supermarkt. Ze staat in haar pauze, met haar masker op haar kin, een dun sigaretje te roken. De Whole Foods waar Torbert winkelt is een soort Marqt – maar dan succesvol – vol biologische chocola en buitenlandse kazen. Giant is meer een Hoogvliet of Dirk, voor de krappere portemonnee.

Woodard heeft het zwaar gehad tijdens de pandemie. „Ik heb een goede vriendin en een schoonzus verloren. Mijn zus is er bijna aan onderdoor gegaan. In mijn gemeenschap heeft het flink huisgehouden”, zegt ze. Woodard bedoelt de zwarte gemeenschap: een minderheid die over het algemeen minder goede toegang heeft tot de zorg, krapper woont en werk heeft dat niet vanuit huis gedaan kan worden. Onder wie, net als onder latino’s, disproportioneel veel mensen aan corona zijn overleden.

Om zichzelf te beschermen neemt Woodard alle maatregelen die ze kan: vaccinaties, mondkapjes, afstand – voor zover mogelijk. „Ik heb een schildklierkwaal en een hoge bloeddruk, dus ik moet extra voorzichtig zijn.” Ze lacht even. „Ja, ik weet het, roken is ook slecht.”

Woodard is niet meer zo bang om dood te gaan aan covid als een paar jaar geleden. „Maar ik kan het me niet permitteren om ziek te worden”, zegt ze. Door haar vaste baan bij Giant heeft Woodard wel een „prima” zorgverzekering, maar ze krijgt niet doorbetaald bij ziekte. Nadat ze corona vier jaar had weten te ontlopen, kreeg ze het dit jaar vlak na de Valentijnsdagdrukte toch. „Het viel gelukkig mee hoe beroerd ik was, maar ik moest vakantiedagen opnemen om geen inkomen te verliezen. Ik voel me nog steeds niet top, maar ik kon niet langer wegblijven.”

Democraten vs. Republikeinen

Volgens een peiling van het bureau YouGov, die in september voor het laatst werd gedaan, zegt 6 procent van de Amerikanen altijd een masker te dragen. Nog eens 19 procent zou dit vaak of soms doen. Washington ligt, als overwegend Democratische stad, zeker boven het gemiddelde.

Het dragen van een mondkapje is namelijk niet alleen ter bescherming tegen het virus, maar ook een politieke uiting, zegt politicoloog Shana Gadarian. Zij schreef het boek Pandemic Politics over hoe gepolariseerd en polariserend de Amerikaanse beleving van de pandemie was. „We ontdekten dat bij welke politieke partij iemand hoort een belangrijke, zo niet de belangrijkste, bepalende factor was of iemand de coronamaatregelen omarmde. Republikeinen waren heel sceptisch over mondkapjes en vaccins, zelfs toen die van [toenmalig president Donald] Trump kwamen. Democraten waren veel banger voor het virus zelf. Zij schatten dit veel dodelijker in”, zegt ze over haar onderzoek, dat ze deed aan Syracuse University, in de staat New York. „We zien aan die kant nog steeds meer angst. Voor sommigen is het dragen van een mondkapje bovendien onderdeel van hun politieke identiteit geworden.”

Met een masker kunnen Democraten uitdragen hoe serieus zij besmetting nemen en hoe nobel ze zijn ook anderen daartegen te beschermen. Republikeinen zien het mondkapje daarom als een deugvaandel. Virtue signaling, noemen ze dat.

Een rondgang van twee middagen in Washington leert dat lang niet iedereen gezichtsbescherming draagt uit overtuiging. Sommige mensen hebben ontdekt hebben dat mondkapjes nuttig zijn tegen andere ongemakken. Hooikoorts, bouwstof en kou. Mondkapjes worden ook vaak gedragen bij winkeldiefstallen en tijdens demonstraties, de laatste maanden meestal voor Gaza. Ze hebben de bijkomstigheid mensen onherkenbaar te maken.

Anderen bedekken hun gezicht omdat anderen niet willen aansteken. Op de campus van Georgetown University voelt Max Kurjakovic (20) zich een tikje ongemakkelijk met zijn gele, medische kapje. „Ik draag dit anders nooit meer”, zegt hij. Maar hij heeft griep en toen hij langs de zorgpost van de universiteit ging voor een briefje dat hij niet naar college kan, werd hem daar een masker overhandigd en verteld dat hij dat moet dragen tot hij beter is. Ook al testte hij negatief voor Covid-19.

Tijdens de pandemie, die uitbrak toen hij nog op de middelbare school zat, droeg hij het mondkapje altijd braaf. „Uiteraard, we moesten elkaar beschermen. Het was het juiste om te doen.” Toen hij ging studeren merkte hij dat de sociale druk om ook buiten de klas, waar kapjes destijds verplicht waren, gezichtsbedekking te dragen erg hoog was. „Die is inmiddels wel afgenomen, maar sommigen houden het hardnekkig vol.”

Onverzekerd

Een veel grotere groep maakt zich nog altijd zorgen om het virus zelf, zoals Torbert en Woodard. Vooral onder etnische minderheden lijkt de angst nog groot. Een gemaskerd Chinees stel, dat onvoldoende Engels zegt te spreken, heeft ook hun dochter van een jaar of vier een mondkapje opgedaan. Wanneer zij de Giant uitlopen, ontsmet de vader een knijpfruitzakje voordat zij daaruit mag drinken.

Elders staat Gilbert Montan (72) uit Bolivia op de bus te wachten. Hij gaat terug naar zijn huis, een kamer eigenlijk, buiten de stad, nadat hij in de sjieke wijk Georgetown zocht naar werk in een restaurant. Na zestien jaar in de VS praat hij liever Spaans en legt uit dat hij het onzichtbare virus nog altijd griezelig vindt en niet helemaal begrijpt hoe het wordt overgebracht. „In de lucht, toch?” Een verzekering heeft hij niet. Voor zorg is hij afhankelijk van de gratis kliniek voor de allerarmsten. „Ik ben voorzichtig, dus ik draag het kapje altijd. Het is een gewoonte geworden. Ik voel het niet eens meer.” Ook niet dat het steeds van zijn neus zakt.

Volgens politicoloog Gadarian is het logisch dat mensen die medisch en sociaal-economisch kwetsbaar zijn, zeker in een land zonder collectieve gezondheidszorg, niet vertrouwen dat de overheid het beste met hen voor heeft. „Die trekken zich terug in hun gemeenschap en als de norm daar is om een mondkapje te dragen, zullen ze dat blijven doen.”

Bloemenverkoper Linda Woodard zegt dat ze zich „niet kan voorstellen” dat ze ooit afscheid neemt van haar mondkapje. „Waarom zou ik: het kost me vrijwel niks om dit te dragen. Beter voorkomen dan genezen.”

Uitgeput en paranoïde

In de dure Whole Foods-supermarkt denkt Erin (34) – liever geen achternaam – er hetzelfde over. Ze voelt zich nog steeds „uitgeput en paranoïde” van de pandemie. „We zijn er allemaal door getraumatiseerd.” In haar progressieve sociale omgeving draagt iedereen nog bijna altijd een mondkapje. Ze werken zoveel mogelijk thuis, gaan weinig uit. Ze heeft vrienden die zeker twee jaar niet eens naar de supermarkt gingen. Uit angst, maar ook omdat ze de luxe hadden dat ze alles konden laten bezorgen. De scheidslijnen die corona trok zijn diep. De psychische gevolgen ook. Erin is in therapie.

Net toen de groepsvrees een beetje afnam, kreeg een van haar huisgenoten long covid, ernstige vermoeidheid na een coronabesmetting. „Het kost mij geen moeite, dus waarom zou ik het niet doen. Al is het voor altijd”, zegt Erin. „Ik had ook een sterk moreel oordeel over mensen zonder mondkapje, maar ik probeer daar empathischer over te zijn. Het is doodvermoeiend om je zo te bekommeren.”

Buiten de bubbel van DC is er juist sociale druk om géén mondkapje te dragen, ook op mensen die dat vanwege een zwakke gezondheid doen, merkt Daphna Torbert als ze bij haar familie in Texas is. Zij probeert niet boos te zijn op mensen die zich minder beschermen dan zij. „Ik vind het teleurstellend, maar ik neem het mijzelf kwalijk dat ik blijkbaar niet genoeg doe om ze voor te lichten.”

Uitstoot hier, effecten elders – zijn landen verplicht rekening te houden met de rest van de wereld?

admin
November 24, 2024
0

In Den Haag kan het mondiale klimaatbeleid de komende tijd een impuls krijgen die het sinds het Klimaatakkoord van Parijs (2015) niet meer heeft gehad. Twee weken lang luisteren de rechters van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) naar tientallen vertegenwoordigers van landen en internationale organisaties, met als doel een oordeel te vellen over de verplichtingen van staten om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen.

1. Wat staat er in deze zaak op het spel?

Op initiatief van Vanuatu, een kleine eilandengroep in de Stille Oceaan ten oosten van Australië, buigen de rechters zich over twee fundamentele vragen. De belangrijkste luidt, simpel gezegd: welke verplichtingen hebben staten volgens het internationaal recht om het klimaatsysteem en het milieu te beschermen, ten behoeve van (andere) staten en toekomstige generaties?

De tweede vraag gaat over de juridische consequenties van eventuele verplichtingen voor landen die ernstige schade hebben veroorzaakt, door de uitstoot van broeikasgassen en door het nalaten die uitstoot te reduceren. Daarbij gaat het speciaal over de gevolgen van de opwarming voor kwetsbare landen, zoals kleine eilandstaatjes. Er is ook expliciet gevraagd naar verplichtingen van landen jegens bevolkingsgroepen en individuen, nu en in de toekomst.

Het antwoord van het ICJ is een advies, het heeft geen bindende werking. Maar volgens de meeste rechtsgeleerden zal een uitspraak van het hoogste juridische orgaan van de Verenigde Naties doorwerken in landen, in onderhandelingen over mondiaal klimaatbeleid, en in de vele rechtszaken van individuen en organisaties die schade lijden door de opwarming van de planeet.

Voor Vanuatu, dat nauwelijks een meter boven de zeespiegel uitkomt en zich heel moeilijk kan beschermen tegen de stijging ervan, is dit van existentieel belang. Het eilandstaatje heeft nauwelijks bijgedragen aan de opwarming, maar voelt wel als een van de eerste landen de verregaande gevolgen.

2. Waarom buigt het Internationaal Gerechtshof zich nu over deze kwestie?

In 2019 begon een groep rechtenstudenten van de University of the South Pacific een campagne om „het grootste mondiale probleem, klimaatverandering, voor het hoogste rechtsorgaan van de wereld te brengen”. De regering van Vanuatu sloot zich aan bij dit initiatief en diende in 2021 een resolutie in bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarin om een antwoord van het ICJ op de twee bovengenoemde kwesties werd gevraagd.

Vanuatu wist steun voor de resolutie te krijgen van uiteindelijk 132 landen. Daarnaast spraken wereldwijd zo’n 1.500 organisaties zich uit voor de rechtszaak. Volgens internationaal jurist Margaretha Wewerinke-Singh, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Fiji, toont de enorme steun voor de zaak „de collectieve wens om [klimaatverandering] aan te pakken in overeenstemming met de vastgestelde juridische normen en principes van rechtvaardigheid”. Daarnaast laat het zien dat er grote behoefte is aan meer juridische onderbouwing van internationaal klimaatbeleid.

Op 29 maart vorig jaar werd de resolutie unaniem aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN en is het hof begonnen met de voorbereiding. De belangstelling voor de hoorzittingen, die maandag beginnen, blijkt heel groot. Maar liefst 98 landen en twaalf internationale organisaties kunnen hun verhaal doen gedurende tien zittingsdagen. Op de laatste twee dagen is tijd gereserveerd voor organisaties uiteenlopend van het Pacific Islands Forum Fisheries Agency tot de organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) en de Wereldgezondheidsorganisatie.

Vanuatu hoopt dat de rechters van het ICJ in de loop van volgend jaar met hun oordeel komen.

3. Wat kan de uitspraak betekenen voor de verantwoordelijkheid voor klimaatschade?

Volgens Wewerinke-Singh, die deel uitmaakt van het adviesteam van Vanuatu, kan de uitspraak „een keerpunt in de mondiale strijd voor klimaatrechtvaardigheid” zijn.

Joie Chowdhury, advocaat bij het Amerikaanse Center for International Environmental Law (CIEL), zegt dat de uitspraak, „een steviger basis” kan leggen „onder multilaterale oplossingen” (lees: de druk opvoeren bij klimaatonderhandelingen). In een webinar zei zij deze zomer dat hiermee „landen in het mondiale Zuiden, kleine eilandstaten en kwetsbare ontwikkelingslanden extra juridische instrumenten krijgen om hun onderhandelingspositie te versterken”.

Hoogleraar internationaal recht André Nollkaemper noemde vorige week in NRC een oordeel „heel belangrijk”. Landen hebben weliswaar allerlei beloftes gedaan om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren, en ze geven vaak ook financiële steun aan kwetsbare landen, maar in feite ontbreekt een internationaal rechterlijke onderbouwing.

4. Welke politieke gevolgen kan de uitspraak hebben?

Volgens Nollkaemper kan het bijna niet anders dan dat de rechters zullen concluderen dat landen alles in het werk moeten stellen om schade in andere landen te voorkomen. En dat landen die in het verleden veel broeikasgassen hebben uitgestoten en dat nog steeds doen – dat wil zeggen: rijke, geïndustrialiseerde landen – „verplicht zijn bij te dragen aan rechtsherstel” en aan het herstellen van de schade die andere landen lijden – in de praktijk: vooral ontwikkelingslanden.

Voor kleine eilandstaten gaat het bij de vragen die in Den Haag voorliggen uiteindelijk om hun voortbestaan. Vanuatu’s minister van Klimaatverandering, Ralph Regenvanu, hoopt dat het vonnis de stemmen van de meest kwetsbare groepen zal versterken. Op de speciale website van Vanuatu over de zaak staat: „Zonder snelle en verstrekkende maatregelen zullen laaggelegen atolstaten zoals Vanuatu naar verwachting halverwege de eeuw onbewoonbaar worden, waardoor het voortbestaan van hun cultuur, hun staat en hun soevereiniteit in gevaar komt.”

‘Ik dacht dat ze seks wilde’, is geen excuus meer in Zuid-Afrika, dat een ‘pandemie’ van seksueel geweld kent

admin
November 24, 2024
0

Een jonge vrouw gehuld in een sober roze shirt en met een kort kapsel, steekt haar stevig gespalkte onderarm uit. S. zit op haar kamer in een opvang voor mishandelde vrouwen van de Nationale Opvang Beweging (NSMSA) in de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng. „Doet het nog pijn?”, vraagt Lisha Stevens, het hoofd van NSMSA aan de 27-jarige vrouw uit Soweto. „Bij sommige bewegingen wel, bijvoorbeeld als ik mijn baby optil”, vertrouwt S. haar toe.

Twee maanden geleden is ze door haar vriend met een ijzeren staaf geslagen, waardoor haar ellepijp is gebroken. Haar vriend misbruikte S. stelselmatig. Maar de laatste keer was de afranseling door haar partner, een evenementenopbouwer die met een alcoholverslaving kampt, wreder dan ooit tevoren, vertelt ze. „Hij heeft me ontzettend hard geslagen, eerst met een stoel en daarna met die ijzeren staaf. Toen heeft hij me zo lang gewurgd dat ik bijna bewusteloos raakte. Ik dacht dat hij me zou vermoorden,” zegt S. Haar naam wordt hier uit veiligheidsoverwegingen niet genoemd.

Sinds ze uit het ziekenhuis is ontslagen, zit ze samen met haar acht maanden oude zoontje ondergedoken in deze opvang in een buitenwijk van Soweto, met zo’n 1,3 miljoen inwoners de grootste township van Zuid-Afrika. Alleen haar zus, die haar hier naartoe gebracht heeft, weet dat ze hier woont.

Straffeloosheid

Deze maandag is het Internationale dag voor de beëindiging van geweld tegen vrouwen, de aftrap van een campagne, die belangrijk is voor zowel de regering als maatschappelijke organisaties om de acceptatie van seksueel geweld te doorbreken.

Zuid-Afrika kent een van de hoogste cijfers van seksueel geweld tegen vrouwen ter wereld. Verkrachting, huiselijk geweld en femicide zijn een plaag voor de samenleving, waar ook president Cyril Ramaphosa aan refereerde in zijn laatste State of the Union, zijn belangrijkste jaarlijkse toespraak. Het staatshoofd noemde daarin seksueel geweld in Zuid-Afrika een „pandemie” en beloofde 20 miljard rand (omgerekend zo’n 1 miljard euro) voor de bestrijding ervan.

Eerdere pogingen om via overheidsbeleid iets aan het seksueel geweld te doen – zoals een nationaal plan in 2020 – zijn nog niet succesvol gebleken.

S. met haar zoontje in de gemeenschappelijke ruimte van een opvang voor mishandelde vrouwen in Gauteng.

Eén op de zestien vrouwen heeft in 2022 fysiek en seksueel geweld ondervonden, zo blijkt uit een vorige week verschenen studie van onderzoeksinstituut Human Sciences Research Council (HSRC). 36 procent van de volwassen vrouwen in Zuid-Afrika is op enig moment in hun leven slachtoffer geweest van fysiek en seksueel geweld. Bijna een kwart van de vrouwen is in hun leven fysiek mishandeld door hun partner.

Bovendien ontkomen daders van seksuele misdrijven in verreweg de meeste gevallen aan een veroordeling. De politie registreerde tussen 2022 en 2023 meer dan 43.000 verkrachtingszaken. In diezelfde twaalf maanden werden slechts 519 verdachten voor verkrachting veroordeeld.

Baanbrekende uitspraak

Maar er gloort een sprankje hoop. ‘The Embrace Project’, een maatschappelijke organisatie die seksueel geweld bestrijdt, heeft samen met een slachtoffer van seksueel geweld een belangrijke rechtszaak gewonnen. Eind september van dit jaar oordeelde het hooggerechtshof van Johannesburg dat verdachten „subjectieve instemming” niet meer als geldige verdediging kunnen gebruiken, omdat dit in strijd is met de grondwet. Volgens het hof schendt dit het recht van het slachtoffer op onder andere gelijkheid, menselijke waardigheid, privacy en lichamelijke integriteit.

„Dit betekent dat de verdachte in een verkrachtingszaak moet bewijzen dat de vrouw instemde met seks om zich vrij te pleiten en niet langer simpelweg kan zeggen: ‘ik dacht dat ze seks wilde’,” verduidelijkt Lee-Anne Germanos Manuel, jurist en mede-oprichter van The Embrace Project.

Voordat het zover is, moet het Constitutionele Hof, de hoogste rechtbank in Zuid-Afrika, er nog over beslissen. Indien dat hof de uitspraak van het hooggerechtshof in stand houdt, zal dat enorme impact hebben, verwacht Germanos Manuel. „De verdediging van ‘subjectieve instemming’ door verdachten is één van de belangrijkste redenen waarom het ons justitieapparaat nauwelijks lukt om daders te veroordelen.”

„Kijk naar de zaak van het slachtoffer dat samen met ons deze zaak heeft aangespannen. De rechter heeft vastgesteld dat er geen instemming was voor seks en geloofde niet dat de verdachte daadwerkelijk dacht dat het slachtoffer instemming had gegeven. Toch heeft de rechter hem vrijgesproken, omdat er onvoldoende bewijs was om de claim van de verdachte te weerleggen.”

Genormaliseerd

Vlak na de uitspraak snijdt de populaire televisiesoap Skeem Saam het onderwerp van seksuele instemming aan. Een rechtbank veroordeelt een van de hoofdpersonages, Toby, voor de verkrachting van een vrouw, met wie hij eerst innig gezoend heeft. Hij zegt dat hij instemming had voor de seks, zij ontkent.

Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort

Lisha Stevens
Opvang Beweging

De uitzending veroorzaakte een storm van reacties op sociale media. Sommige berichten juichen de keuze van de Skeem Saam-makers toe, maar de meerderheid – nagenoeg allemaal mannen – reageert als door een wesp gestoken. Opmerkingen als „ze wilde juist dat hij haar verkrachtte”, „als een vrouw een valse verkrachtingsbeschuldiging doet, is de man nu de klos” en „vrouwen zullen mannen massaal afpersen” gonsden rond op X.

Lisha Stevens, provinciaal hoofd van de Nationale Opvangbeweging in Gauteng, inspecteert de spalk aan de onderarm van S.

Een groot probleem volgens onderzoeksinstituut HSRC is de houding van mannen. Zo zou 85 procent vinden dat vrouwen te gemakkelijk een aanklacht van mishandeling door een man kunnen indienen. Bijna 10 procent van de mannen schuift de schuld op de vrouw af wanneer een man haar verkracht.

Doordat seksueel geweld volledig genormaliseerd is in de Zuid-Afrikaanse samenleving is het moeilijk te bestrijden, legt Lisha Stevens van NSMSA uit. „In deze cultuur wordt het van mannen verwacht dat ze dominant zijn. Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort.”

Kennisplatform Safer Spaces plaatst dit macho-gedrag in de sociale context. Hoge werkloosheid en inkomensongelijkheid zouden toxische mannelijkheid versterken. Daarnaast liet de gewelddadige geschiedenis van kolonialisme en het apartheidsverleden veel huishoudens achter zonder vaderfiguren, waardoor het risico op agressie en emotionele instabiliteit groter werd. Ook onderwijs, media en sociale druk versterken traditionele rolpatronen, aldus het platform.

Volgens Stevens praten familieleden vaak op het slachtoffer in om geen aangifte te doen en bij haar gewelddadige partner te blijven. „Daarnaast zijn veel slachtoffers van huiselijk geweld financieel afhankelijk van de dader, wat deze enorme macht geeft.”

Laksheid politie

Stevens zie hoe de aanpak van daders en bescherming van slachtoffers ook bij de politie ondermaats is. Onderzoek van het Civiele Secretariaat voor de Politiedienst (CSPS) onderschrijft dit probleem. Het overheidsorgaan, dat toezicht houdt op de politie, rapporteerde vorige maand aan het parlement dat in 2023 geen enkel politiebureau in het land voldoet aan de standaarden die in de Wet op huiselijk geweld zijn beschreven. Agenten weigeren onder andere aanklachten te registreren, zijn laks in de uitvoering van gebiedsverboden en lopen hopeloos achter met de afhandeling van zaken. Bovendien stelt CSPS vast dat agenten vaak zelf overtreders zijn. In de onderzoeksperiode van vijf maanden werden 232 agenten beschuldigd van huiselijk geweld.

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”