Guatemala en Colombia botsen na aanval op bekende anticorruptiestrijder

Latijns-Amerika Guatemala ontmantelt de anticorruptiebestrijding die de internationale gemeenschap er met moeite opzette. Met de aanval op een oud-VN-aanklager die nu minister is in Colombia, ontketent het een diplomatieke rel.

In Guatemala bestreed de Colombiaanse jurist Iván Velasquez namens een VN-commissie corruptie en straffeloosheid. Tegenwoordig is hij minister van Defensie in Colombia en sinds deze week spil in een diplomatieke rel.
In Guatemala bestreed de Colombiaanse jurist Iván Velasquez namens een VN-commissie corruptie en straffeloosheid. Tegenwoordig is hij minister van Defensie in Colombia en sinds deze week spil in een diplomatieke rel.

Foto Sebastian Barros/NurPhoto

Guatemala heeft zich de kritiek van Colombia, de Verenigde Naties, ngo’s en Washington op de hals gehaald door te insinueren dat het de Colombiaanse minister van Defensie Iván Velásquez juridisch onderzoekt. Velásquez leidde tussen 2013 en 2019 de gerespecteerde VN-commissie tegen Straffeloosheid en Corruptie (CICIG) in het Midden-Amerikaanse land. CICIG schraagde de wankele Guatemalteekse rechtsstaat maar maakte ook veel machtige vijanden, die nu op wraak zinnen door Velásquez aan te pakken.

De diplomatieke rel ontstond maandag, toen de Guatemalteekse speciale aanklager Rafael Curruchiche meldde dat zijn eenheid arrestatiebevelen uitvaardigde tegen zeven personen die betrokken waren bij onderzoek naar de Braziliaanse bouwreus Odebrecht. Een enorm smeergeldschandaal rond Odebrecht bracht de afgelopen jaren al vele ministers en presidenten in verscheidene Latijns-Amerikaanse landen in opspraak. Ook in Guatemala werden hoge politici veroordeeld.

Maar volgens aanklager Curruchiche zou in deze Odebrecht-zaken van alles mis zijn gegaan. Zijn eenheid eist daarom arrestatie van onder anderen Thelma Aldana, een prominente ex-magistraat die zelf jarenlang de CICIG leidde tot ze het land uitgejaagd werd. Ook tegen Velasquez zou ‘juridische actie’ kunnen worden ondernomen, insinueerde hij. De Colombiaan zou zich moeten verantwoorden voor „verboden, arbitraire en grievende daden” als CICIG-voorman.

De linkse Colombiaanse president Gustavo Petro reageerde scherp op de aantijgingen jegens zijn defensieminister. Zijn regering, zei Petro in de marge van zijn bezoek aan Davos, zal „geen arrestatiebevel accepteren”.

De rechtse Guatemalteekse president Alejandro Giammattei suste hierop dat Velásquez ‘slechts’ onderzocht wordt. „Dat is heel iets anders dan een strafrechtelijk proces”, zei hij tegen persbureau EFE. „Het zou fijn zijn als iemand meneer Petro het verschil kan uitleggen.” Ook werd de Colombiaanse ambassadeur in Guatemala-Stad op het matje geroepen.

Corruptiebestrijding gesaboteerd

De VN-commissie wist een ex-president succesvol te vervolgen en toen ze ook een zittende president op de korrel nam, pestte die haar in 2019 uiteindelijk definitief het land uit. Sinds zijn aantreden, begin 2020, probeert Giammattei de corruptiebestrijding verder te ontmantelen. Zo werden vorige week twee in de Odebrecht-zaak veroordeelde politici, onder wie een ook in de VS voor witwassen veroordeelde ex-presidentskandidaat, uit de cel gelaten.

Het jarenlange werk van CICIG wordt zo gestaag tenietgedaan. De speciale aanklager Curruchiche speelt daarbij een hoofdrol en werd door de VS in juni 2022 al op een zwarte lijst gezet wegens „het saboteren van corruptieonderzoek”. Dinsdag stelde de Amerikaanse onderminister voor het Westelijk Halfrond „verontrust” te zijn over de jongste ontwikkelingen in Guatemala. Tegelijkertijd rekent Washington op de regering-Giammattei bij het afremmen van de migratie uit Midden-Amerikaanse landen richting de Amerikaanse zuidgrens.