N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Onderzoek Meer dan een miljoen mensen zijn lid van een voetbalvereniging. Vaak wordt gedacht dat voetbal een verbindende factor vormt in de samenleving, maar uit een promotieonderzoek blijkt dat dit niet per se het geval is.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95747582-6e145e.jpg)
Foto Dieuwertje Bravenboer
Amateurvoetballers hebben een sterke voorkeur voor clubs waar mensen spelen die dezelfde etnische achtergrond hebben als zijzelf. Clubs met een meer divers ledenbestand zien vaker voetballers stoppen dan etnisch homogene verenigingen.
Dit blijkt uit promotieonderzoek van Arend van Haaften van de Universiteit Utrecht, hij bestudeerde de gegevens over het lidmaatschap van voetbalverenigingen over een periode van tien jaar. De ontwikkeling kan zorgwekkende gevolgen hebben, schrijft Van Haaften: „Etnisch diverse clubs zullen meer moeite hebben om een voldoende stabiele ledenbasis te verwerven, wat de continuïteit van de clubs in gevaar kan brengen.”
Circa 1,2 miljoen mensen zijn lid van een voetbalvereniging – het is de grootste georganiseerde sport in Nederland. Onder hen zijn circa 35.000 mensen van Marokkaanse komaf, ruim 30.000 mensen met een Turkse achtergrond en meer dan 20.000 mensen hebben een Surinaamse achtergrond – de aantallen fluctueren wat door de jaren heen. Het is hoe dan ook een sport die mensen met zeer verschillende achtergronden aanspreekt, zowel sociaal-economisch als etnisch. Daarbij wordt vaak aangenomen, zo schrijft Van Haaften, dat voetbal een verbindende factor vormt in de samenleving. Dat de sport probleemloos ingezet kan worden „om de sociale banden tussen burgers met verschillende etnische achtergronden te versterken”.
‘Substantiële etnische segregatie’
Van Haaften wilde onderzoeken of dat inderdaad het geval is. Het blijkt niet helemaal zo. Er is sprake van „substantiële etnische segregatie” tussen verenigingen. Mensen met verschillende etnische achtergronden ontmoeten elkaar wel, maar voor een belangrijk deel als hun clubs tegen elkaar spelen, schrijft Van Haaften. Wel worden clubs steeds diverser, voor een belangrijk deel door afname van het aantal verenigingen. De groeiende ledenpopulatie moet worden verdeeld over minder clubs.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/03/data83119274-45755d.jpg)
De toegenomen diversiteit zorgt ervoor, en dat is volgens Van Haaften problematisch, dat meer leden stoppen met voetballen. Veel sociale verschillen kunnen zorgen voor minder binding met de club en minder gevoel van eenheid. Leden met een migratieachtergrond blijken zich (veel) vaker uit te schrijven dan leden met een Nederlandse achtergrond, gemiddeld 23 procent tegen 13 procent.
Leden met een Nederlandse achtergrond hebben, zo blijkt uit het onderzoek, in feite dezelfde kans om uit te stromen, maar doen dat minder vaak omdat de etnische samenstelling van de club nu eenmaal beter bij hen past. Zij vinden volgens Van Haaften meer herkenning en saamhorigheidsgevoel, omdat mensen vaker op hen lijken.
„Een groot aantal etnische verschillen kan ingewikkeld zijn binnen een vereniging, omdat het meer energie en aanpassingsvermogen kost in het contact tussen mensen”, vertelt Van Haaften in een toelichting. Ook vermoedt hij dat mensen in ‘homogene verenigingen’ elkaar ook buiten de voetbalclub om vaker zien: op scholen, het werk of bij andere sociale gelegenheden. Van Haaften: „De onderlinge banden zijn dan sterker waardoor het lidmaatschap langer standhoudt. Sociale controle en het uitoefenen van sociale druk zijn dan eenvoudiger. Dat hoeft niet altijd prettig te zijn, maar kan wel zorgen voor minder verloop.”
Tradities, gebruiken en symbolen
Het zou voetbalverenigingen volgens Van Haaften helpen als zij hulp zouden krijgen bij het inrichten van de club, zodat mensen van diverse achtergronden zich er thuis voelen. Zijn tradities, gebruiken en symbolen (nog) geschikt om leden van verschillende achtergronden aan te spreken? Van Haaften: „Als je het verloop wil beperken, zal je ook daar energie in moeten steken, maar verenigingen komen daar niet zomaar aan toe en hebben ook niet altijd de kennis en ervaring in huis om ermee aan de slag te gaan.”
Van Haaften wil met zijn onderzoek niet per se zeggen dat het amateurvoetbal zorgt voor scherpere sociale scheidslijnen in de samenleving. Ondanks het feit dat meer leden stoppen in verenigingen die etnisch zeer divers zijn, blijft het amateurvoetbal een sport waar veel mensen met verschillende achtergronden samenkomen. Van Haaften: „Ook als verenigingen relatief homogeen zijn, blijft er natuurlijk veel uitwisseling doordat ze bij elkaar over de vloer komen. Daarnaast neemt de totale diversiteit van verenigingen gestaag toe.”
