Het lijkt een grootscheepse verandering van de Israëlische strategie. Tot nu toe stond Israël op het standpunt dat het de stad Rafah, in het zuiden van de Gazastrook, moet binnenvallen om Hamas-leiders Yahya Sinwar en Mohammed Deif te doden. Zonder zo’n inval kon Israël de oorlog niet winnen, aldus premier Benjamin Netanyahu.
Maar in de nacht van zondag op maandag werd de aangekondigde invasie van Rafah ineens voorwaardelijk gemaakt. Benny Gantz, oppositieleider en lid van het oorlogskabinet, riep Hamas op om voor het begin van de ramadan, rond 11 maart, de ongeveer honderd resterende gegijzelden vrij te laten. Als het dat niet doet, dán valt Israël Rafah binnen.
Verwarring alom: komt er nou hoe dan ook een invasie, of kan dat nog worden afgewend? Het antwoord op die vraag is van levensbelang voor vele honderdduizenden mensen. Na voortdurende Israëlische aanvallen in de rest van de Gazastrook hebben zich in Rafah, een stad ter grootte van Eindhoven, naar schatting 1,4 miljoen Palestijnse ontheemden verzameld; het wordt ook wel het dichtstbevolkte stukje wereld van het moment genoemd. Internationale organisaties en ook bondgenoten van Israël hebben een grondinvasie afgelopen week massaal als rampzalig bestempeld.
Of de woorden van Gantz nou echt op een strategiewijziging duiden, dat zou de Amerikaans-Israëlische analist Mairav Zonszein van de in Brussel gevestigde denktank International Crisis Group niet willen beweren. „Dat zou namelijk betekenen dat Israël überhaupt een strategie heeft. Daar ben ik niet zo zeker van. Er is veel chaos in de Israëlische regering, veel verschillende inzichten. En er is algehele argwaan over de motieven van Netanyahu.”
Maar Gantz zegt dit toch niet zomaar?
„Wat mij waarschijnlijker lijkt, is dat er achter dit ultimatum aan Hamas iets anders dan een strategiewijziging zit. Kijk, de grondinvasie van Rafah kan nooit binnen een paar weken plaatsvinden. Want Israël moet toch op de een of andere manier zorgen dat die ruim anderhalf miljoen mensen die zich nu in Rafah bevinden de kans krijgen om te evacueren. Dat zal misschien geen geweldige evacuatie worden, maar dan kan Israël in elk geval zeggen dat het zijn best gedaan heeft. Bovendien moeten er nog tal van reservisten worden opgetrommeld om de invasie te kunnen uitvoeren.”
Dus Israël koopt met dit ultimatum vooral tijd?
„Klopt. Dreigen met de invasie betekent dat je de druk op de onderhandelingen over een staakt-het-vuren houdt. En het ultimatum stelt Netanyahu in staat om de schuld bij Hamas te leggen als ze niet over de brug komen.”
Speelt ook mee dat de Israëlische samenleving veel druk op de regering uitoefent om de gegijzelden vrij te krijgen?
„Het is inderdaad zo dat de families van de gegijzelden druk uitoefenen, en dat de campagne voor vrijlating in het publieke discours en in de media vrij intens is. Daar houdt Netanyahu natuurlijk rekening mee. Anderzijds is er gigantische steun in de Israëlische samenleving voor het compleet verslaan van Hamas. Uit opiniepeilingen blijkt dat een meerderheid van de Israëliërs vindt dat de overwinning op Hamas belangrijker is dan het lot van de gegijzelden. Maar omdat die totale overwinning jaren kan duren, kan de regering in de tussentijd natuurlijk blijven aansturen op een kortetermijnoverwinning: de vrijlating van gegijzelden.”
Acht u het waarschijnlijk dat Hamas zich aan het ultimatum zal houden?
„Nee. Ik vrees dat het Israëlische publiek eraan zal moeten wennen dat de gegijzelden niet meer terug komen.”
Lees ook
deze podcast over het dreigende offensief in Rafah
Intussen heeft premier Netanyahu ingestemd met een voorstel van de ultrarechtse minister Itamar Ben-Gvir (Nationale Veiligheid) om het aantal Palestijnen te beperken dat tijdens de ramadan toegelaten wordt de Al-Aqsa-moskee op de Tempelberg/Haram al-Sharif in bezet Oost-Jeruzalem. En dat terwijl Hamas zijn aanval van 7 oktober ‘Al-Aqsa-storm’ genoemd heeft – een aanval uit woede om Israëlische inmenging in hun religieuze zaken. Wat voor ramadan verwacht u?
„In andere jaren is de ramadan in Israël en Palestina al een gespannen situatie. Tijdens de ramadan van vorig jaar, dus nog ruim voor de oorlog, vonden er al verscheidene gewelddadige confrontaties plaats tussen de Israëlische autoriteiten en Palestijnen op de Tempelberg, die ook voor gelovige joden heilig is. Ik vrees dat Israël dit jaar de ramadan zal gebruiken om te escaleren. Dit soort restricties tot heilige plaatsen gooien olie op het vuur.”
Kunnen de bondgenoten van Israël nog iets doen om de gemoederen tot bedaren te brengen?
„Tot nu toe houden de Verenigde Staten het bij retoriek, zonder serieuze druk op Israël uit te oefenen. De VS zijn ook niet tegen een inval in Rafah, ze verbinden er alleen humanitaire voorwaarden aan. Dat biedt Israël behoorlijk wat beleidsruimte. En dat zie je ook gebeuren: Netanyahu kondigt dan bijvoorbeeld aan dat hij wat hulpgoederen en brandstof Gaza binnenlaat. Als het nodig is, weet hij de Amerikaanse eisen optisch in te willigen. Ik zeg optisch, omdat het nooit genoeg is om de humanitaire nood echt te lenigen.”
Denkt u al met al dat Israël uiteindelijk alsnog Rafah zal binnenvallen?
„Dat lijkt me onvermijdelijk. Israël zal de oorlog niet beëindigen zonder de inname van Rafah. De hele benadering is gericht op de vernietiging van Hamas, het uitschakelen van het leiderschap, het slopen van de infrastructuur. Tenzij er ineens iets heel groots verandert, bijvoorbeeld dat Hamas ineens wel alle gegijzelden zou vrijlaten, zie ik geen scenario voor me waarin Rafah gespaard blijft.”
Lees ook
deze fotoserie over de noodtoestand in Rafah
