N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95737488-339cb2.jpg)
Foto Remko de Waal
Een paar maanden geleden concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving dat Nederland zijn klimaatdoelen van 2030 niet zal halen. Dit is volgens ons het gevolg van de huidige ongelimiteerde consumptiedrift. De daaruit voortvloeiende klimaatopwarming zal leiden tot een stijgende zeespiegel, tot hittegolven, droogtes, watertekorten, bosbranden en overstromingen. Terecht stelde Petra de Koning in december in een column dat geen enkele VVD’er spreekt over vliegvakanties.
De vleesetende en vlieglustige rechterflank van de VVD, die zichzelf ‘Klassiek Liberaal’ noemt, beschouwt deze problematiek nog steeds als een ver-van-mijn-opritprobleem. Ze stellen dat de partij moet zorgen dat het klimaatbeleid haalbaar en betaalbaar moet blijven en we gewoon ons eigen leven moeten kunnen blijven leiden. Dat terwijl ambitieus klimaatbeleid juíst klassiek-liberaal is.
In de discussie rondom het coronavirus, wat in tegenstelling tot het klimaatprobleem een bedreiging was voor de oudere generatie, speelde de ambitie om ‘gewoon ons eigen leven te kunnen blijven leiden’ overigens cynisch genoeg helemaal geen rol. Vanuit hun liberale ideologie zouden klassiek liberalen juist vooruit moeten lopen in het klimaatbeleid. Anders dan Klassiek Liberaal ons wil doen laten geloven is het klassiek liberalisme namelijk iets fundamenteels anders dan geïsoleerd eigenbelang.
Liberale beleidswinst
Een vleesetende BMW-bezitter die vier keer per jaar het vliegtuig neemt schaadt met dat gedrag de vrijheid van de ander en zal daarin actief beperkt moeten worden. Dit is niet links, maar een snoeihard principe van een van de grondleggers van het klassiek liberalisme, John Locke. De grondslag van het liberalisme is namelijk dat de vrijheid van de één stopt waar de vrijheid van een ander begint. Als het huis van iemand overstroomt of een watertekort ontstaat, wordt iemands vrijheid fundamenteel beperkt. Het is wetenschappelijk aangetoond dat overstromingen en watertekorten gevolgen zijn van overmatige broeikasuitstoot. Een klassiek liberaal zou de vrijheid van de één om te leven zonder overstromingen en watertekorten moeten beschermen tegenover de ander die met vlees, vliegtuig of zescilinder ongelimiteerd broeikasgassen uitstoot.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/10/data92373419-758bfd.jpg)
De Verlichtingsfilosoof Immanuel Kant stelde al dat de grondslag voor beleid moet zijn dat het handelen op individueel niveau louter rechtvaardig is als het individu ook kan willen dat haar eigen individuele handelen een algemene wet wordt op macroniveau. Als veel vlees eten, veel vliegen, veel plastic verbruiken en veel vervuilende brandstoffen uitstoten een algemene wet wordt hebben we een vergane planeet. De groep Klassiek Liberaal, die met zijn claim op het klassiek liberalisme ook zijn metafysische oorsprong zou moeten vinden in de Verlichtingsidealen, moet in het klimaatdebat maar eens laten zien aan welke kant van de geschiedenis hij staat.
Zoals gezegd is klassiek liberalisme iets fundamenteel anders dan gewoon maar doen waar je zin in hebt. Modern politiek theoreticus Isaiah Berlin maakte al een mooi onderscheid tussen negatieve en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid is de vrijheid om niet in je handelen beperkt te worden en positieve vrijheid is de mogelijkheid om meester over jezelf te zijn. Een liberaal kan wel de negatieve vrijheid beschermen om niet beperkt te worden in zijn keuze voor vervoersmiddel en voedsel, maar als men hierdoor de mogelijkheid om nog langer op een schone en veilige planeet te leven verspeelt, wordt er geen liberale beleidswinst geboekt. Of zou die hamburger toch wel lekker smaken op de jaarlijkse VVD-barbecue in overstroomd Den Haag?
Duurzame alternatieven
Er is geen reden voor politiek pessimisme. De JOVD juicht de bouw van nieuwe kerncentrales toe: een schoon en betrouwbaar alternatief voor fossiele energie. Maar de VVD moet meer doen. De negatieve effecten op klimaat en omgeving moeten worden geïndexeerd in de prijs, middels hogere heffingen. Het is van belang dat de opbrengsten hiervan worden geïnvesteerd in duurzame alternatieven. Er zal ook internationale samenwerking moeten worden gezocht. Nederland moet pleiten voor een Europese belasting op kerosine en vrijgekomen budgetten kunnen naar de aanleg van een Europees treinennetwerk. We zijn verheugd dat deze ideeën weerklank vinden binnen een andere groepering binnen de VVD, Liberaal Groen.
Kortom, vanuit een beroep op klassiek liberaal gedachtegoed zou Klassiek Liberaal juist ambitieus klimaatbeleid moeten aanhangen. Vrijheid is niets waard als je de gevolgen van je eigen handelen niet onder ogen kan zien. Binnen de VVD bevinden de ware klassiek liberalen zich bij Liberaal Groen. Het liberalisme interpreteren als bouwsteen en legitimatie voor ongelimiteerd en geïsoleerd eigenbelang is niet klassiek liberaal, maar juist klassiek conservatief.
