„Een sympathieke, goedbedoelende, oudere man met een slecht geheugen.” Die even subtiele als vernietigende persoonsbeschrijving van Joe Biden (81), gemaakt in een rapport over hoe hij is omgegaan met staatsgeheime documenten, heeft de sluimerende onrust over de mentale capaciteiten van de Amerikaanse president doen oplaaien tot een uitslaande brand. Zorgen over Joe Bidens leeftijd, geruchten over zijn geestelijke aftakeling en de vraag of hij nog een verkiezingscampagne aankan – laat staan nog vier jaar als president en wereldleider – hebben zich van kroegen, keukentafels en de rechtse krochten van het internet verplaatst naar voorpagina’s en openbare heibel in de Democratische Partij.
Donderdag publiceerde het ministerie van Justitie het rapport van Robert Hur, een Republikeinse jurist die een jaar geleden door de Democratische minister was aangewezen om te onderzoeken of Biden vervolgd zou moeten worden voor het bezit van staatsgeheime stukken. Kort daarvoor waren in Bidens garage en een kantoor een twintigtal documenten gevonden uit zijn tijd als vicepresident (2008-2016) die hij niet in zijn bezit had mogen hebben. De vondst kreeg veel aandacht, mede omdat oud-president Donald Trump (2016-2020) honderden stukken meenam uit het Witte Huis en inmiddels aangeklaagd wordt voor het achterhouden daarvan.
Inhoudelijk is het rapport goed nieuws voor Biden: onderzoeker Hur raadt vervolging in zijn geval af. Bidens bezit van persoonlijke aantekeningen over Afghanistan verhoudt zich niet tot kernwapengegevens die Trump deelde met gasten in zijn Mar-a-Lago-resort en waar hij tegen de FBI over loog. Maar Bidens vrijpleiting wordt volledig overschaduwd door de wijze waarop Hur het nodig vindt de president te karakteriseren. Biden heeft, schrijft hij, „verminderde vermogens en een haperend geheugen” en „kon zich niet herinneren (…) wanneer zijn zoon Beau was overleden”, in 2015 aan kanker.
Kwetsbaarheid
In een ad hoc bijeengeroepen persconferentie reageerde Biden geagiteerd op de „ongepaste” omschrijvingen in het rapport. „Hoe durft hij dat in godsnaam ter sprake te brengen”, zei de president over Hurs opmerking over de sterfdag van zijn zoon. Een dag waar „niemand mij aan hoeft te helpen herinneren”. Biden noemde zijn geheugen „prima” en zichzelf „de meest gekwalificeerde persoon om dit land te leiden en af te maken waar ik aan begonnen ben”. Vervolgens verwarde hij Abdel Fatah al-Sisi, de president Egypte, met die van Mexico.
Uit peilingen blijkt al langer wat Bidens voornaamste kwetsbaarheid is: zijn leeftijd en de gebreken die daarbij horen. Meer nog dan wat betreft Israël, migratie of de economie wantrouwen zeven op de tien kiezers een president die aan het einde van zijn tweede termijn 86 jaar zal zijn, of tussentijds moet worden opgevolgd door vicepresident Kamala Harris.
In 2020 suggereerde Biden dat hij een tussenpaus zou zijn: een president die in één termijn de democratische orde in het land zou herstellen en vervolgens plaats zou maken voor jong talent. Maar inmiddels stevent hij zonder noemenswaardige tegenkandidaten af op een nieuwe nominatie namens de Democratische Partij en neemt hij het in november wederom op tegen de even onvermijdelijke Republikeinse kandidaat Trump (77). Wie er ook wint, zal de oudste president in de VS ooit zijn. Een record dat Biden nu al heeft.
Interne Democratische onvrede daarover wordt ook na de publicatie van het 345-pagina lange Hur-rapport gesust. Bidens medestanders buitelen over elkaar heen om de president te verdedigen als „volledig in controle”, „de meest geschikte kandidaat” en de redder van de Verenigde Staten. Kamala Harris noemde het rapport onjuist en „politiek gemotiveerd”. Robert Hur was eerder door Trump benoemd tot openbaar aanklager in de staat Maryland. Andere Democraten suggereerden dat Hur onder druk stond en Republikeinse kritiek op zijn juridische conclusie wilde vermijden met door de bijzaak van Bidens leeftijd te misbruiken.
De kwestie wordt vergeleken met wijze waarop toenmalig FBI-baas James Comey daags voor de verkiezingen in 2016 bekend maakte dat presidentskandidaat Hillary Clinton niet vervolgd zou moeten worden voor het feit dat ze als minister van Buitenlandse zaken mails had verstuurd via een onbeveiligde privéserver, maar haar wel „extreem onzorgvuldig noemde”. Volgens sommigen mede de reden dat ze de verkiezingen verloor.
Matige campagne
Er zijn echter ook Democraten die Bidens fragiliteit erkennen en omfloerst pleiten voor een alternatief. David Axelrod, Barack Obama’s campagnestrateeg en criticaster van Biden, zei dat de president in zijn persconferentie „de meme versterkt dat hij te oud is”. Volgens hem is „de geest uit de fles” na het rapport van Hur. De discussie over Bidens mentale aftakeling is nu niet meer tegen te houden.
Binnen de partij leven niet alleen zorgen over Bidens leeftijd, maar ook over de aanpak van de verkiezingscampagne. Tijdens de coronapandemie in 2020 hoefde Biden weinig op pad om kiezers te ontmoeten of zijn impopulaire rivaal te bestrijden. De strategie lijkt ook in 2024 te zijn om Trump de campagne te laten domineren. Zo herinnert de viermalig vervolgde Republikein kiezers er zelf wel aan hoe vreselijk hij is, lijkt de redenatie vanuit Bidens campagneteam.
Biden zoekt weinig aandacht en weigerde bijvoorbeeld een aanbod om deze zondag op televisie geïnterviewd te worden voorafgaand aan de Super Bowl, de belangrijkste en meest bekeken footballwedstrijd van het jaar. De officiële reden is dat in plaats van een volledig interview slechts een paar citaten zouden worden uitgezonden. Maar feit is dat Biden zich tijdens recente campagneverplichtingen die hij wel aanging, voornamelijk fondsenwervingsbijeenkomsten om de Democratische campagnekas te spekken, regelmatig vergiste. In Nevada verwarde hij de Franse president Emmanuel Macron met zijn verre voorganger François Mitterrand, die al bijna dertig jaar dood is. In New York haalde hij oud- bondskanselier Angela Merkel en Helmut Kohl door de war. Een dergelijke verspreking in een interview zou zich viraal verspreiden.
Ook Trump vergist zich regelmatig. Zo verwarde hij in een recente toespraak zijn Republikeinse uitdager Nikki Haley met de voormalige Democratische Huisvoorzitter Nancy Pelosi. Maar dergelijke blunders raken de feitenvrije Trump minder dan zijn tegenstander.
Vier jaar geleden kozen Amerikanen een sympathieke, goedbedoelende, oudere man die in zijn jeugd geplaagd was door stotteren. De vraag is of ze hem dit jaar een slecht geheugen kunnen vergeven.
