Informateur Ronald Plasterk zal maandag zoals gepland zijn tussentijdse verslag uitbrengen over de formatie, maar wilde hier tegenover verslaggevers niet veel over loslaten. Het weglopen van NSC-leider Pieter Omtzigt „legt beperkingen op, binnen die beperking zal ik doen wat ik kan en de Kamer informeren”, aldus Plasterk. Vrijdag vinden er nog wel gesprekken plaats tussen de PVV, VVD en BBB. Omtzigt is daar ook voor uitgenodigd, maar heeft al laten weten niet aanwezig te zijn.
Plasterk wilde niet ingaan op vragen over de inhoud van het verslag en over hoe hij zich voelde bij het afhaken van Omtzigt. Wel noemde hij het vertrek van de NSC-leider „niet het ideale verloop.” Persoonlijk raakt het Plasterk naar eigen zeggen niet, maar „dit raakt het instituut informateur wel.” Hij wilde donderdag nog niet zeggen of hij een advies zal uitbrengen op basis van drie of vier partijen.
Dinsdag liet Omtzigt weten niet meer bij het formatieoverleg te zullen aanschuiven, vanwege zorgen over financiële tegenvallers en risico’s. Hij zegt het tussentijds verslag van Plasterk maandag af te wachten en beslist op basis daarvan of hij nog een rol wil spelen in de formatie.
Eerder op donderdag werd bekend dat acht niet-formerende partijen een lijst vragen naar Plasterk hebben gestuurd over hoe het nou verder moet met de formatie. Desgevraagd zei Plasterk „geen lijst gekregen” te hebben. „Er dreigt nu iets van government by Twitter”, zei de informateur zonder dit begrip verder toe te lichten.
Lees ook Nieuwe gespreksronde tussen PVV, VVD en BBB – zonder Omtzigt – afgelopen, vrijdag nieuw overleg
Was Ronald Plasterk, oud-minister en oud-informateur, de meest geschikte kandidaat voor het premierschap? Maandag maakte hij zelf in elk geval de afweging „niet langer beschikbaar” te zijn om het nieuwe kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB te leiden.
Zijn keuze. En die van de PVV, die als grootste partij een kandidaat mag voordragen. De noviteit zit hem erin dat sinds de jaren tachtig de vraag wie premier werd eigenlijk nooit een vraag was. De formateur, traditiegetrouw de leider van de grootste fractie, werd minister-president. Maar de vier partijleiders hebben, omdat er bij hen te veel bezwaren waren bij een premier Wilders, ervoor gekozen in de Tweede Kamer te blijven zitten.
Omdat de PVV nu eenmaal een partij is met één lid en zonder uitgebreid netwerk van bestuurders, is de vraag wie Wilders voordraagt relevant. En zoals hij zelf tijdens de campagne van alweer zeven maanden geleden zei toen hij NSC-leider Pieter Omtzigt uitdaagde om aan te geven wie diens premierskandidaat was: „Het maakt nogal wat uit.”
De PVV-leider droeg Plasterk voor. Een kandidaat die betrokken is bij een onderzoek van het Amsterdam UMC naar hoe hoogleraar Plasterk het alleenrecht kreeg op een te patenteren kankertherapie en of dat terecht is. Want de wetenschapper en microbioloog Plasterk claimt dat hij de enige uitvinder is van een methode om kankertherapieën te maken. De methode werd echter ontwikkeld door dataspecialist Jan Koster van het Amsterdam UMC, met wie Plasterk samenwerkte.
Plasterk zegt dat het basisidee van hem is. Alleen zou een andere kankeronderzoeker van het Amsterdam UMC al maanden met precies hetzelfde idee aan het werk zijn geweest en liet de oud-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zich daarover inlichten. Hij eigende zich met publiek geld gefinancierde wetenschappelijke kennis toe, kennis die de basis legde voor een start-upbedrijf dat vervolgens voor 32 miljoen euro door Plasterk en zijn zakenpartners werd verkocht. Het Amsterdam UMC en Koster profiteerden niet mee.
Lees ook het NRC-onderzoek naar de patentenkwestie
Nádat NRCeind maart – twee maanden geleden – hierover publiceerde, en nádat het Amsterdam UMC begin mei aankondigde een octrooi-jurist te hebben ingeschakeld, is Plasterk gepolst als kandidaat-premier. De keuze van de PVV. De keuze van de andere drie partijen vervolgens om hem wel of niet geschikt te achten.
Dat Omtzigt moeite heeft met Plasterk werd al in een vorige formatiefase duidelijk – een ingezonden briefje in de Telegraaf vrijdag met ‘sorry Pieter’ had die moeten wegnemen. Maar ook duidelijk is dat Omtzigt grote waarde hecht aan integriteit. Niet voor niets kwam er in het eindverslag dat informateur Plasterk in februari schreef: „Voor democratie zijn hoge integriteitsnormen en transparantie bij politici belangrijk om vertrouwen te winnen en te behouden. Bewindspersonen en Kamerleden vervullen een voorbeeldfunctie door integriteitsnormen ten volle na te leven.”
De verklaring van Plasterk – de beschuldigingen zijn „in essentie onwaar en voor het overige futiel” – noch zijn sorry-briefje lijken op ruiterlijke erkenningen dat hij iets fout heeft gedaan. Heeft hij zich dan gedragen naar die afspraak uit de eerste formatieronde?
Plasterk zou „een uitstekende minister-president zijn geweest”, schreef Wilders maandag op X (voorheen Twitter). Dat maakt vooral duidelijk dat de PVV-leider na maanden onderhandelen nog altijd niet voelt wat er bij zijn toekomstige coalitiegenoten leeft. Of wel – en dat negeert.
