Politici hekelen Van der Plas om niet veroordelen van dreigende taal vanuit Farmers Defence Force

Transfersommen van tientallen, soms zelfs honderden miljoenen euro’s. Contracten die vrijwel nooit worden uitgediend omdat voetballers zonder contract geen geld opleveren. Clubs, de Nederlandse top-drie voorop, die hun bedrijfsmodel hebben gebouwd op de handel in veelal zelfopgeleide spelers. De economie van het moderne voetbal drijft op één simpele aanname: dat voetballers min of meer eigendom zijn van hun club, en dat ze hun contract niet of nauwelijks kunnen opzeggen. Maar die aanname klopt niet, blijkt nu, en daarmee is een belangrijke pijler onder het internationale transfersysteem (voorlopig) omvergetrokken.

Vrijdag deed het Hof van Justitie uitspraak in een zaak die onder juristen wel ‘Bosman 2.0’ wordt genoemd, een verwijzing naar het beruchte Bosman-arrest uit 1995. In die kwestie bepaalde de hoogste Europese rechter dat clubs geen transfersommen meer mogen vragen voor spelers die aan het einde van hun contract waren gekomen, een beslissing die de positie van profvoetballers tegenover clubs aanzienlijk versterkte.

Nu, bijna dertig jaar later, stond de waarde van het contract zélf ter discussie, dankzij de Franse oud-voetballer Lassana Diarra, die in de zomer van 2014 in conflict kwam met zijn toenmalige werkgever Lokomotiv Moskou. Kort en goed: Diarra werd beschuldigd van contractbreuk en door de FIFA lang geschorst (vijftien maanden) en zwaar beboet (10,5 miljoen euro). Ook vond hij aanvankelijk geen nieuwe club, omdat een nieuwe werkgever volgens FIFA-regels aansprakelijk kon worden gesteld voor de boete die hij moest betalen. Bovendien zou Diarra niet het vereiste certificaat krijgen om een transfer te fiatteren. Zware straffen dus, bedoeld om het spelers vrijwel onmogelijk te maken hun contract op te zeggen.

Diarra vocht de sancties aan bij de Belgische rechter en uiteindelijk belandde de zaak bij het Hof van Justitie in Luxemburg. Dat oordeelde vrijdag dat FIFA-regels rond contractbreuk zijn in strijd met het vrije verkeer van werknemers én de vrije mededinging tussen clubs.

Precieze gevolgen ongewis

Waren de gevolgen van het Bosman-arrest snel duidelijk – het gouden Ajax van de jaren negentig zag onder anderen Edgar Davids, Patrick Kluivert en Winston Bogarde gratis de deur uitlopen omdat hun contracten afliepen, waarna clubs er een gewoonte van maakten hun spelers vóór het laatste contractjaar van de hand te doen – de precieze consequenties van de zaak-Diarra laten zich moeilijker inschatten.

In het meest extreme scenario vervalt de voetbalmarkt in chaos en verliezen clubs de regie over hun spelers. Dan kunnen voetballers in de meeste EU-landen voortaan volgens het daar geldende arbeidsrecht hun verbintenis zonder al te veel problemen opzeggen. Contracten hebben dan weinig waarde meer, veel minder in elk geval dan de transfersommen van soms tientallen miljoenen euro’s die nu worden betaald om voetballers vast te leggen.

Want waarom grote bedragen neerleggen voor een voetballer die vrijwel ongestraft zijn contract kan inleveren? Dit vooruitzicht is het meest bedreigend voor clubs als Ajax, PSV en Feyenoord, die in hoge mate afhankelijk zijn van transferinkomsten uit jonge spelers die ze zelf hebben opgeleid of voor een relatief laag bedrag hebben gekocht.

Maar het lijkt zeer onwaarschijnlijk dat het oordeel van het Hof uiteindelijk zo draconisch uitpakt, denken juristen, clubbestuurders en de internationale spelersvakbond FIFPro, die Diarra steunde in zijn zaak. Want net als in eerdere uitspraken over vergelijkbare onderwerpen, zelfs in het Bosman-arrest, erkenden de Europese rechters vrijdag dat de beoogde doelstellingen van de FIFA-transferregels „in het publieke belang” en „gerechtvaardigd” kunnen zijn.

Denk aan: enige stabiliteit garanderen in de selecties van clubs en daarmee van competities, een prikkel creëren om te investeren in de opleiding van jeugdspelers en voorkomen dat de internationale krachtsverhoudingen al te scheef worden.

Daarmee creëert het Hof ruimte voor sportbonden als UEFA en FIFA om regels op te stellen die afwijken van Europese mededingingsregels die gelden in ‘gewone’ bedrijfstakken. Alleen moeten die maatregelen wel „proportioneel en noodzakelijk” zijn om een uitzonderingspositie te rechtvaardigen. En het huidige transferregime van de FIFA voldoet niet aan die voorwaarden, blijkt uit het Diarra-arrest.

Terug naar de tekentafel

Dat betekent dat FIFA de geldende transferregels kan aanpassen. Om de kans te vergroten dat nieuwe regels wél verenigbaar zijn met het Europese recht, ligt het voor de hand dat de wereldvoetbalbond clubs en spelersvakbonden uitnodigt om gezamenlijk tot een akkoord te komen.

Uiteindelijk is iederéén gebaat bij een „uniform systeem”, zei hoogleraar sportondernemingsrecht Robby Houben (Universiteit van Antwerpen) eerder deze week tegen NRC, „waarin contractuele stabiliteit nog steeds belangrijk is, maar spelers een redelijke vrijheid genieten om van club te veranderen en waarin ook solidariteit bestaat voor opleidingsclubs”.

Of FIFA daartoe bereid is, is nog maar de vraag. In een summiere reactie op de uitspraak stelt de wereldvoetbalbond dat „slechts twee paragrafen van twee artikelen” van het transferregime „ter discussie” zijn gesteld. „Ze moeten het arrest nog eens goed lezen”, zegt FIFPro-jurist Roy Vermeer daarover. „We zien een uitnodiging van FIFA voor ‘cao-gesprekken’ graag tegemoet.”

Delen

Mail de redactie

De lidstaten van de Europese Unie hebben vrijdag ingestemd met heffingen op de invoer van Chinese elektrisch auto’s. Met het Duitse ‘nee’, dat donderdag onverwacht werd aangekondigd, waren er vijf lidstaten tegen de heffingen, maar dat was zoals verwacht niet genoeg om het voorstel te blokkeren. Daarmee is een handelsoorlog tussen de EU en China een stap dichterbij: het Aziatische land heeft al regelmatig gedreigd met tegenmaatregelen.

De stemming gold overwegend als formaliteit – de heffingen zijn deze zomer al ingevoerd – maar de positie van Duitsland maakte de kwestie toch nog gevoelig. In de Duitse regeringscoalitie bestaat al langer een meningsverschil over de heffingen, waarvan de uitkomst onzeker was. Het leek er lang op dat het land zich zou onthouden van stemming.

Dat het land tegenstemt, is een duidelijk signaal van bondskanselier Olaf Scholz naar China én de Duitse auto-industrie. Scholz, van de sociaal-democratische SPD, is tegen de heffingen: hij vreest tegenmaatregelen richting Duitse autofabrikanten in China, die daar erg veel geld verdienen. De grote namen van de Duitse auto-industrie, zoals BMW en Volkswagen, verkeren in een crisis en zijn tegen de heffingen. Scholz wil net als zij geen risico’s nemen, maar zijn coalitiepartners van de Groenen waren vóór een hardere opstelling richting China.

Scholz maakte donderdagavond laat duidelijk dat hij hen zou overrulen, ofschoon al duidelijk was dat dit weinig effect zou hebben op de uitkomst van de stemming. Hij greep daarvoor naar een weinig gebruikte bevoegdheid die hij als bondskanselier heeft om coalitiepartners bij een besluit buitenspel te zetten.

Op de uiteindelijke stemming had dit weinig effect. Een jaar nadat president van de Europese Commissie Ursula von der Leyen aankondigde een onderzoek te starten naar Chinese staatssteun voor elektrische auto’s, zijn de importtarieven definitief een feit. Ze waren deze zomer al voorlopig ingegaan, maar nu blijven ze in principe de komende vijf jaar van kracht.

Grondslag voor de heffingen, die verschillen per autofabrikant en kunnen oplopen tot bijna vijftig procent, zijn de miljardensubsidies die de Chinese regering de afgelopen decennia heeft verstrekt aan autofabrikanten. Hierdoor zijn de elektrische auto’s van merken als BYD, MG en SAIC relatief goedkoop. Grote delen van de Europese auto-industrie, met name de Franse en Italiaanse, zijn voor de importtarieven. Hun aanwezigheid in China is beperkt, en zij vrezen de oneerlijke concurrentie van de Chinese merken.

Naast Duitsland stemde onder meer Slowakije en Hongarije tegen de heffingen. Spanje onthield zich, net als een aantal andere landen, van stemming: Madrid vreest tegenmaatregelen vanuit China voor Europees varkensvlees. Het land had eerder al opgeroepen tot meer onderhandelingen met China. Nederland stemde voor de heffingen.

Alle ogen gericht op Beijing

Nu de heffingen definitief van kracht worden, zijn alle ogen gericht op Beijing. Formeel gezien lopen er nog gesprekken tussen de EU en China om tot een akkoord te komen, bijvoorbeeld over een minimumprijs voor elektrische auto’s. Maar China heeft tegelijkertijd al een aantal onderzoeken aangekondigd naar dumping van Europese producten in China, zoals varkensvlees.

„Dit kan de eerste stap zijn in een handelsrelatie met veel meer botsingen”, zei econoom François Chimits van denktank MERICS tegen Europese nieuwssite Politico. „De bal ligt nu bij Beijing.”

De powerplay van Scholz binnen de coalitie kan in Duitsland op veel kritiek rekenen – en doet de spanningen in de toch al fragiele regering groeien. Econonomieminister Robert Habeck, van de Groenen, zei direct na bekendmaking van het Duitse standpunt tegen Handelsblatt dat hij zich van stemming zou hebben onthouden. Hij benadrukte dat de EU sterk en verenigd moet handelen. „China snapt duidelijke taal, en zwaktes weet het uit te buiten.”

De krant zelf sprak in een commentaar van een „strategie met immense risico’s”. Duitsland blijft zichzelf voortdurend sterk afhankelijk maken van China, aldus de krant.

Lees ook

‘Duitsland maakt zich veel te afhankelijk van China’

Delen

Mail de redactie