Miljoenen subsidie vervlogen in een groen luchtkasteel

Aan het terrein zie je het niet af – zand, wat onkruid, afgebakend met een kaarsrechte sloot – maar dit onooglijk stuk grond in Delfzijl is de bestemming van ruim een half miljard euro aan belastinggeld. In 2020 en 2021 zegde de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) in totaal 535 miljoen subsidie toe voor een vergassingsfabriek. Geen ander initiatief kreeg in die periode zoveel duurzaamheidssubsidie toegezegd.

Hier beloofde het bedrijf Biofuel Groningen vanaf 2023 afval om te zetten in groen gas, ter vervanging van aardgas. Maar tot nu toe bestaat de Groningse fabriek alleen op papier en is de groene belofte onvervuld gebleven. Van de CO₂-besparing die het project nu al had moeten opleveren, is nog niets gerealiseerd. Alleen: het kabinet rekent ondertussen wel op de beloofde klimaatwinst. Op papier is Nederland met het Groningse project een flinke stap dichter bij de internationaal afgesproken klimaatdoelen van 2030. In werkelijkheid is er nog niets; geen fabriek en geen klimaatwinst.

De braakliggende kavel in Noordoost-Groningen, de niet-bestaande fabriek en de miljoenensubsidie zijn allemaal verbonden aan een groepje ondernemers rond Floris Geeris, voor wie Biofuel Groningen het derde groene project in een paar jaar tijd is. Ook voor die andere projecten zijn miljoenen euro’s subsidie toegezegd en deels daadwerkelijk uitbetaald. Maar ook daar is in het eerste geval niets en bij het tweede project nauwelijks iets van de beloofde groene energie geleverd.

Op dit kavel wil Biofuel Groningen een vergassingsinstallatie bouwen.

NRC onderzocht de miljardensubsidies waarmee Nederland de energietransitie financiert. Hoe bepaalt de overheid welke ondernemers met belastinggeld gesteund moeten worden? En waarom blijven bedrijven subsidie ontvangen terwijl ze nauwelijks duurzame energie produceren?

Bin2Barrel

Tien jaar geleden ontdekte Floris Geeris (47), die daarvoor een eigen lijn van maatkleding bestierde, „duurzaamheid als drijfveer”, zoals hij het in een interview noemde. „Angstbeelden van de opwarming van de aarde en wat we met de wereld doen motiveren me om door te gaan als het even tegenzit.”

Samen met een kompaan die voordien handelde in merkhorloges, begon Geeris Bin2Barrel, een project om plastic afval om te zetten in brandstof. Plastic wordt gemaakt van olie, technisch is het mogelijk dat proces ook om te draaien. De ondernemers speelden daarmee in op de politiek gewenste transitie naar een circulaire economie, waarin afval in theorie oneindig wordt hergebruikt. Het kabinet stelde zich in 2016 ten doel om de economie in 2050 circulair te maken.

In afval zit potentieel een winstgevend verdienmodel: geld ontvangen voor het innemen van afval, én geld verdienen met de olie, het gas of de waterstof die je daaruit kunt winnen. Maar dat is theorie.

In testopstellingen is het inderdaad mogelijk om plastic te veranderen in olie, en biomassa in groen gas of waterstof. Maar een fabriek draaiende krijgen op dezelfde principes is „technisch heel lastig” en „ontzettend duur”, zegt projectleider circulaire economie Jan-Henk Welink van de TU Delft. Afval zit vol „stoorstoffen”, zoals Welink die noemt. Plastic afval is vervuild met chloor, brandvertragers en kleurstoffen die het moeilijk en duur maken om olie uit plastic te winnen. Voor houtafval geldt hetzelfde: als het te nat, te vies, te klein of te groot is, wordt het eindproduct te duur of raken machines beschadigd.

Geeris verzekert dat het hem wél zal lukken, blijkt uit meerdere interviews. Niet alleen bij Bin2Barrel, maar ook bij twee soortgelijke projecten die hij daarna begint. Telkens weet hij zakenpartners, overheden, particuliere financiers en subsidieverleners te overtuigen. In 2013 zegde de provincie Drenthe 150.000 euro ‘green deal’-subsidie toe aan Bin2Barrel. „Elke duizend kilo afval zal gemiddeld 400 liter stookolie opleveren”, verwachtte de provincie volgens een persbericht, en een CO₂-besparing „van meer dan 60.000 Toyota Priussen per jaar”. Maar na de negatieve resultaten van een onafhankelijke laboratoriumtest stopte de provincie direct de samenwerking en vorderde zij de subsidie terug.

Dan trekken Geeris en zijn zakenpartner naar Amsterdam. Het havenbedrijf ‘Port of Amsterdam’, waarvan de gemeente de enige aandeelhouder is, investeert in 2014 negen ton in Bin2Barrel, in ruil voor een tiende van de aandelen. Naast de ringweg A10 moet de fabriek komen. Waarschuwingen uit Drenthe over de Bin2Barrel-fabriek maken geen indruk in Amsterdam. Een betrokken Drentse ambtenaar zegt te horen hebben gekregen: ‘Dat is een handhavingskwestie, op de snelweg rijden ook auto’s die veel harder kunnen dan toegestaan.’

Met het Havenbedrijf aan boord stapt Bin2Barrel naar RVO, de rijksdienst die jaarlijks miljarden euro’s subsidie verstrekt namens een tiental ministeries en andere overheden. In 2015 zegt RVO 4 miljoen innovatiesubsidie toe.

Eind 2015 lijkt ook de vereiste milieuvergunning rond, totdat de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) de vergunning aanvecht. Die voldoet niet aan milieutechnische eisen en meerdere voorschriften zijn mogelijk niet na te leven of te handhaven, staat in een vernietigend oordeel. Het duurzame project lijkt, ondanks de 4 miljoen subsidie, vroegtijdig te eindigen.

Geeris houdt vol. Hij heeft een partner in het bedrijf BlueAlp, dat jarenlange laboratorium-ervaring heeft in het omzetten van plastic in olie. De ingenieurs van BlueAlp weten na twee jaar overleggen de vergunning zo aan te passen dat de ILT haar gerechtelijke procedures staakt. Maar vlak daarna stapt BlueAlp uit het project. Nu heeft Geeris wel een vergunning, maar niet langer de in de vergunning omschreven techniek. RVO maakt opnieuw subsidie over aan Bin2Barrel. Voor een project dat stilligt.

Bio Energy Netherlands

In de twee jaar dat werd onderhandeld over de vergunning voor zijn bedrijf Bin2Barrel heeft Geeris een nieuw afvalproject opgezet, Bio Energy Netherlands (BEN). Andere techniek, zelfde belofte. Ditmaal wil hij snoeiafval vergassen om biogas te maken. „Binnen een paar uur nadat het hout bij ons binnengekomen is, hebben we al waterstof”, zegt Geeris in een interview in 2018. „Het heeft iets van alchemie dat we brandstof opwekken uit biomassa”, zegt hij, verwijzend naar de middeleeuwse zoektocht naar de formule om lood in goud te veranderen.

Voor BEN werkt Geeris samen met twee investeerders: Raoul Witteveen (68) en Robert-Jan van Ogtrop (67). De twee miljonairs kennen elkaar sinds hun studietijd en werden rijk met de verkoop van -jeneverfabrikant Bols. Raoul Witteveen, zoon van voormalig VVD-minister van -Financiën en IMF-baas Johan Witteveen, is vermogensbeheerder en houdt zich de laatste jaren steeds meer met duurzaamheid bezig.

Net als Van Ogtrop, die besloot duurzame projecten te gaan financieren toen hij tijdens een sabbatical een nacht doorbracht onder een Afrikaanse sterrenhemel, schrijft hij op LinkedIn. Hij investeerde in zonneparken, duurzame vliegtuigbrandstoffen, natuurparken in Rwanda en Angola, en richtte de Foundation for Natural Leadership op, voor „meer sociaal en ecologisch duurzaam leiderschap.” Van Ogtrop kreeg vorig jaar een lintje wegens „verdiensten op het terrein van kringloopeconomie, natuur en duurzaamheid”.

De twee voormalig Quote 500-miljonairs zijn de ideale partners voor Geeris. Ze hebben namelijk zelf al een biovergassingstechniek in handen. Binnen enkele maanden geeft de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied een milieuvergunning af. Elf dagen later dient BEN de eerste subsidieaanvraag in bij RVO, binnen een maand is de toezegging binnen. Een sleutelmoment, noemt Geeris het in een interview uit 2021. Na de vergunning en de RVO-subsidie dacht hij: „Yes, niet alleen wij geloven erin, maar het wordt ook gesupport door de omgevingsdienst en overheid.”

In totaal zal RVO ruim 30 miljoen euro toezeggen voor BEN Amsterdam. Deze exploitatiesubsidie wordt pas uitgekeerd als er daadwerkelijk duurzame energie wordt geproduceerd. Maar intussen is alleen de toezegging van de miljoenen aan subsidie al een ideaal visitekaartje om vertrouwen te wekken bij andere geldschieters. Met subsidie kun je investeerders over de drempel trekken, bevestigt Rob Ellis, financieel specialist van BEN.

Dat is precies hoe het gaat. Na de toezegging van RVO verstrekt het Amsterdamse Klimaat- en Energiefonds (AKEF), opgezet door de gemeente, in 2017 aan BEN een lening van 4,5 miljoen euro – nog nooit investeerde dit fonds zoveel geld in één project. In 2018 zegt het ministerie van Economische Zaken nog eens 400.000 euro projectsubsidie toe. Later dat jaar volgt ruim 3 miljoen subsidie van de gemeente Amsterdam, met geld van Kansen voor West, een bureau dat Europese subsidies verstrekt in West-Nederland.

Eind 2017 slaat de Amsterdamse duurzaamheidswethouder Abdeluheb Choho (D66) de eerste paal voor de warmte- en waterstoffabriek. Binnen een jaar zal het eerste snoeiafval worden vergast, belooft Geeris in een interview.

Zes maanden na de eerste paal van BEN gaat een paar kilometer verderop ook die van Bin2Barrel de grond in. Dilan Yesilgöz, op dat moment VVD-Kamerlid, is erbij, net als voormalig VVD-Kamerlid René Leegte, lobbyist voor zowel Bin2Barrel als BEN. Samen met twee Australische ondernemers drukken ze op een grote rode knop: de bouw kan beginnen.

Terrein in Amsterdam waar de fabriek van Bin2Barrel/IGES had moeten komen te staan

Foto’s Olivier Middendorp

Het Australische beursgenoteerde bedrijf IGES heeft enkele maanden daarvoor Bin2Barrel overgenomen. Floris Geeris blijft in de directie. IGES heeft een techniek om olie te winnen uit plastic afval, waarvan de eigenaren en Geeris beweren dat het om een ‘bewezen techniek’ gaat. Maar in Australië is het niet gelukt om daarvoor een vergunning te krijgen. Uit een onafhankelijk commissierapport geschreven in opdracht van de Australische regering blijkt waarom: de techniek van IGES is potentieel brand- en explosie-gevaarlijk, in de praktijk nog nooit toegepast en „verre van bewezen”. Indertijd schreef IGES in reactie daarop: „Het is een schone, moderne en zeer efficiënte technologie.”

Geen enkele toezichthouder controleert of de techniek – afgekeurd voor de binnenlanden van Australië – wel veilig genoeg is om te gebruiken naast de A10, een van de drukste verkeerswegen van Nederland. Ondertussen maakt RVO nog altijd grote subsidiebedragen over.

Klinkt onlogisch? Groene subsidie voor een fabriek die er niet staat en voor een techniek die mogelijk gevaarlijk is? Niet in de logica van RVO. De subsidie is bedoeld voor innovatieve projecten, en daarbij hoort een risico dat ze mislukken. Het is voldoende als ondernemers kunnen aantonen dat ze hebben geprobéérd duurzame energie te produceren. Dat er in de praktijk geen groene energie wordt geproduceerd, maakt voor dit soort subsidie niet uit.

IGES, de nieuwe Australische eigenaar van Bin2Barrel, maakt begin 2020 bekend op verschillende continenten nieuwe plastic-naar-oliefabrieken te willen neerzetten – met de Nederlandse vergunning en de zogenaamd „bewezen techniek” als fundament. In beursberichten meldt IGES dat ze met Rabobank een lening van 18 miljoen euro hebben uit onderhandeld, en dat het oliestaatje Abu Dhabi maar liefst 300 miljoen dollar gaat investeren in IGES-projecten.

Geeris gaat op de foto met staatssecretaris Van Veldhoven (D66) en een vertegenwoordiger van de Texelse vissersvloot: zij moeten het plastic opvissen dat de fabriek ingaat en de vissers krijgen er stookolie voor terug – dat is tenminste de bedoeling. „Daar is niets van terechtgekomen”, zegt Maarten Drijver, voorman van de vissers die maandenlang overleg voerde en zijn collega’s zo ver kreeg om het opgeviste plastic alvast te sorteren. „Je neemt het natuurlijk wel serieus als de staatssecretaris erin gelooft. Maar het bleek toch te mooi om waar te zijn.”

Het plastic-naar-olieproject wankelt. De omgevingsdienst legt in 2018 een bouwstop op omdat de in aanbouw zijnde fabriek aan de A10 niet aan de vergunning voldoet. Daarna komt het niet meer goed. Rabobank bevestigt bij navraag dat ze in 2019 inderdaad bereid was om een lening van 18 miljoen euro te verstrekken, maar dat IGES de aanvraag op het laatste moment introk. En vijf dagen na het persbericht over de 300 miljoen uit de Emiraten legt de Australische beurs de handel in aandelen van IGES stil wegens overtreding van beursregels.

De bouw van de Bin2Barrel-fabriek wordt nooit voltooid. Geeris houdt tegenover NRC vol dat Bin2Barrel een succes had kunnen worden. Hij legt de schuld voor de mislukking bij de Australiërs, die de financiering niet rond kregen. De subsidiebetalingen gaan nog door tot aan het faillissement in 2021. In totaal heeft RVO 3,6 miljoen subsidie overgemaakt, waarvan slechts 9 ton werd terugbetaald. 2,7 miljoen is niet terug te vorderen, omdat het bedrijf formeel aan de subsidievoorwaarden voldeed.

Biofuel Groningen

Intussen, in 2019, heeft Geeris, opnieuw met de miljonairs Witteveen en Van Ogtrop, een derde project opgezet: Biofuel Groningen BV. Later dat jaar krijgt het bedrijf een vergunning om een biogas-fabriek in Delfzijl te bouwen. In die fabriek zal exact dezelfde techniek als die van BEN in Amsterdam worden gebruikt, maar dan op een schaal die zestien keer zo groot is. In 2020 en 2021 zegt RVO ruim een half miljard exploitatiesubsidie toe voor de Groningse fabriek.

Floris Geeris is naar eigen zeggen ‘directeur’, en ‘bedrijfsleider’ van Biofuel Groningen, maar in de Kamer van Koophandel staat hij niet ingeschreven. Raoul Witteveen heeft volgens meerdere bronnen de leiding over het bedrijf, maar zijn investeringen gaan schuil achter bedrijven in Curaçao en de Amerikaanse staat Delaware, die als belastingparadijzen bekend staan. De enige bestuurder van Biofuel die op de inschrijving van de Kamer van Koophandel voorkomt, is Petra van der Klaauw (69).

XF

Haar rijtjeshuis in Wassenaar is het adres waar de bedrijven staan ingeschreven. De bestuurder van het bedrijf dat een half miljard subsidie kreeg, beantwoordt vragen aan de keukentafel. Hoe moet de gasfabriek eruit gaan zien? Weet ze hoe de techniek werkt? „God hoe heet dat ook al weer… een vergasser.” Meer kan ze er niet over vertellen. „Ik ben niet technisch onderlegd.”

Van der Klaauw was ooit persoonlijk assistent van oud-VVD-minister Johan Witteveen. Inmiddels werkt ze al jaren voor diens zoon Raoul, en daar krijgt ze een „mooi salaris” voor. „Wij vertrouwen elkaar honderd procent.” Dat zij de enige is die officieel verantwoordelijkheid draagt als bestuurder, ziet ze niet als probleem: „Omdat hij vaak in het buitenland is, heeft hij mij directeur gemaakt. Dan kan ik namens hem tekenen.”

RVO controleert subsidie-ontvangers, maar inzake BEN en Biofuel blijkt die controle niet sluitend. De RVO-ambtenaren hadden niet in de gaten dat ze honderden miljoenen toezegden aan een bedrijf waarvan de formeel enige bestuurder nauwelijks iets inhoudelijks weet, zo bevestigt RVO.

Wat heeft de belastingbetaler teruggekregen voor de miljoenensubsidies en -leningen die de overheid in het Amsterdamse warmte- en waterstofproject van BEN stopte? Toen die subsidies toegezegd werden, zei het bedrijf vanaf 2019 24 uur per dag warmte en elektriciteit te zullen leveren, voor 8.000 huishoudens. Honderd auto’s per uur zouden kunnen rijden op de waterstof van BEN. Wat is daarvan verwezenlijkt?

Bio Energy Netherlands (BEN) in Amsterdam.

Foto’s Olivier Middendorp

In april 2023 benadert NRC het bedrijf om te vragen hoe het ervoor staat. Oud-VVD-Kamerlid en lobbyist René Leegte laat weten dat de fabriek op dat moment, zes jaar na de start, nog altijd geen waterstof produceert. Maar binnenkort, op 2 mei, heeft het bedrijf „een wereldprimeur”, zegt hij. Enkele dagen tevoren laat Leegte weten dat de primeur niet kan doorgaan. Er zijn problemen bij het testen van de installatie.

De maanden erna wordt de primeur, net als het bezoek van NRC, keer op keer uitgesteld. Eind augustus belooft Leegte dat de fabriek in september dan toch echt waterstof gaat produceren, na verschillende vertragingen. „Het heeft te maken met scheikundige en natuurkundige wetten”, zegt Leegte. „Die kun je niet naar je hand zetten, blijkt steeds. Maar het is echt top of the bill wat we aan het doen zijn.”

Floris Geeris nodigt NRC uit voor een gesprek waarin hij zal reageren op kritische vragen naar de subsidies en financiering. „We gaan je laten zien dat het gewoon een wáánzinnig gaaf project is.”

Op de afgesproken dag blijft het hek van de BEN-fabriek in het Amsterdamse Havengebied dicht, het terrein is vrijwel verlaten. Vlak daarvoor blijkt Geeris de afspraak per mail te hebben afgezegd. Hij voegt een persbericht bij, waarin BEN uitlegt dat ze „recent een mijlpaal hebben bereikt: de winning van pure waterstof uit biowaste. Een wereldwijde primeur.” Geeris: „Met dit enorme succes op zak zien wij geen toegevoegde waarde voor ons meer om het gesprek aan te gaan.”

De enige medewerker die op het fabrieksterrein rondloopt zegt dat de waterstofinstallatie – een losse zeecontainer die via een buis verbinding maakt met de rest van de fabriek – één dag heeft gedraaid. „De auto van Max Verstappen zie je de dag na de Grand Prix ook niet op het circuit”, legt Geeris later in een latere mail uit. „Die moet worden nagekeken, afgesteld, schoongemaakt. Voor een complexe waterstofinstallatie is dat niet anders.” De waterstofproductie is sindsdien niet hervat.

Een waterstoffabriek die één dag draait, dat is iets heel anders dan wat BEN eerder beloofde. Geen enkele auto heeft op waterstof van BEN gereden. Marcel Borger van waterstoftankbedrijf OG Clean Fuels tekende jaren geleden een overeenkomst met BEN voor de levering van waterstof. Borger liet een tankstation bouwen waar auto’s waterstof van BEN zouden kunnen tanken. Het ging precies als bij de Texelse vissers: de waterstof is nooit geleverd.

En ook andere ambities worden niet waargemaakt. Uit productiecijfers die NRC opvroeg blijkt dat de fabriek slechts een fractie van de beloofde warmte en elektriciteit produceerde. Er zijn bij lange na geen 8.000 huishoudens mee verwarmd. Toch schrijft BEN in november in een persbericht dat de fabriek sinds begin 2022 „volledig operationeel” is. BEN „produceert sindsdien 24/7.” Het bedrijf schrijft nu op vragen van NRC: „Wij zijn wel 24/7 operationeel, doch niet in operatie.”

Voor subsidieverlener Kansen voor West maakt dat niet uit. BEN heeft aan de subsidieverplichtingen voldaan als het technisch in staat is om warmte en elektriciteit te produceren, blijkt uit gegevens van de gemeente Amsterdam. „Extra capaciteit aan restwarmte” en „extra capaciteit aan hernieuwbare energie” zijn de enige indicatoren. Het is dus genoeg om een fabriek te bouwen en aan te tonen dát die kan produceren. Of er ook daadwerkelijk duurzame energie wordt geproduceerd, is voor het vaststellen van de subsidie niet relevant. Het doet er voor de subsidie zelfs niet toe dat BEN helemaal geen vergunning heeft om – op een testperiode na – waterstof te produceren. Het doel van het project is weliswaar „de productie van waterstof”, blijkt uit het eindverslag, maar voor de subsidietoekenning staat daarvoor geen enkele voorwaarde op papier. Programmamanager Ruud van Raak noemt BEN „echt een voorbeeldproject”. „Kan 020 trots op zijn”.

ZeroPoint

In het zuidelijkste puntje van Bulgarije, tegen de grens met Griekenland, werd enkele jaren geleden een vergassingsfabriek ontmanteld. De onderdelen werden in scheepscontainers geplaatst en naar Nederland vervoerd. Ook uit een soortgelijke werkeloze fabriek in Duitsland gingen onderdelen met grote vrachtwagens naar Nederland.

De mede-eigenaar van de techniek die in deze fabrieken, en nog eentje in Noord-Ierland, is gebruikt, is Raoul Witteveen, de belangrijkste investeerder van BEN en Biofuel Groningen. Hij was al in 2010 betrokken bij de bouw van een duurzame vergassingsfabriek in Schwarze Pumpe in oost-Duitsland, met dezelfde basistechniek die later in Amsterdam zou worden gebruikt. Die vergassingstechniek is eigendom van ZeroPoint, een bedrijf waarvan Witteveen -de grootste aandeelhouder is.

Volgens de Duitse keuringsdienst TÜV voldeed de fabriek in Schwarze Pumpe aanvankelijk niet aan de veiligheids-eisen, blijkt uit vertrouwelijke bedrijfsdocumenten uit begin 2011. Zo’n twintig fabrieksonderdelen moesten worden vervangen om veiligheidsredenen. Volgens de advocaat van ZeroPoint ging het om „minimale aanpassingen”. Nadat TÜV de techniek goedkeurde en ZeroPoints Duitse fabriek vervolgens enkele weken had gedraaid, werd ze ontmanteld omdat er geen partij te vinden was die de geproduceerde elektriciteit wilde kopen, blijkt uit een rapport dat BEN met NRC heeft gedeeld. In Bulgarije werd de fabriek niet in productie genomen, en die in Noord-Ierland kwam na twee jaar ook stil te liggen. De advocaat van ZeroPoint wijst erop dat het stilleggen van de fabrieken veroorzaakt werd door geldgebrek bij de exploitant van de Noord-Ierse fabriek en doordat de Bulgaarse energietarieven plots kelderden.

Op dit kavel wil Biofuel Groningen een vergassingsinstallatie bouwen.

Foto’s Kees van de Veen

Twee van de drie buitenlandse projecten leverden slechts enkele weken energie, maar stonden wel lange tijd als succesverhaal op de website van ZeroPoint, het bedrijf van Witteveen en Van Ogtrop. Tussen 2018 en 2019 bouwden Bulgaarse arbeidsmigranten met de onderdelen ervan de fabriek van BEN in het Amsterdams havengebied op.

Dat ging om fabrieksonderdelen die op dat moment in handen waren van ZeroPoint, het bedrijf waarvan Witteveen aandeelhouder is. BEN koopt dus, gesteund door miljoenen subsidie, fabrieksonderdelen van zijn eigen moederbedrijf ZeroPoint. Dat blijkt uit stukken van Amsterdam en van BEN zelf.

Een project zoals die jaren geleden werden stopgezet in het buitenland, probeert BEN nu met hetzelfde materiaal in Nederland op te zetten. Maar het oorspronkelijke doel, een rendabele fabriek die warmte en waterstof op industriële schaal levert wordt nog niet gehaald. BEN wijt het vaker uit- dan aanstaan van de fabriek aan de gestegen houtprijzen. Omdat BEN een vaste prijs krijgt voor de geproduceerde warmte, is het draaiend houden van de fabriek momenteel verlies- in plaats van winstgevend. Voor afvalhout moet nu flink betaald worden, mede doordat subsidies op biomassa in 2020 zijn afgeschaft.

Vanwege deze tegenvallers hebben de aandeelhouders in de afgelopen jaren enkele miljoenen extra geleend aan het Amsterdamse project, blijkt uit financiële cijfers die met NRC zijn gedeeld.

De Amsterdamse fabriek van BEN draait nu alleen nog „op verzoek van financiers en andere belangstellenden”, mailt Geeris afgelopen december. Het geldt als ‘visitekaartje’ om investeerders aan te trekken voor het project van Biofuel Groningen, de geplande fabriek in Delfzijl. „Het bestaan van BEN Amsterdam is daarmee voorwaardelijk voor het bestaan van Biofuel Groningen”.

Deens duurzaamheidsfonds

In 2023 blijkt hoe het ‘visitekaartje’ werkt. Copenhagen Infrastructure Partners (CIP), wereldwijd een van de grootste investeerders in duurzaamheid, wil 170 miljoen in Biofuel Groningen investeren. Met zo’n bedrag kunnen de investeerders in BEN hun verliezen ruimschoots terugverdienen. „De ontwikkelaars hebben al een demofabriek van exact dezelfde omvang gebouwd, dus we weten dat het op die schaal werkt”, schrijft het Deense fonds op zijn website, verwijzend naar de Amsterdamse fabriek.

Weten de Deense fondsbeheerders dat de fabriek in Amsterdam slechts één dag waterstof heeft geproduceerd? Weten ze dat de andere fabrieken in het buitenland niet lang hebben gewerkt?

De Denen hebben al een directeur aangesteld bij Biofuel Groningen. Maar deze Frank Hollander antwoordt niet op vragen en zegt niets met BEN te maken te hebben. Een week later verwijst hij juist voor alle vragen door naar Floris Geeris van BEN. Op schriftelijke vragen antwoordt het fonds dat er nog „geen investeringsbeslissing is genomen”.

Het Groningse project staat wel maandenlang op de site als het „eerste vergassingsproject” van het Deense fonds. Daar staat ook dat BEN al een afnamecontract heeft met een landelijk gasbedrijf en in een folder schrijft het fonds dat Eneco een „strategische partner” is voor het Groningse project. Eneco zegt enkel met BEN in gesprek te zijn. „Meer niet.”

In oktober 2023 is het Groningse project ineens verdwenen van de website van het Deense investeringsfonds: „Page not found”. Een woordvoerder mailt dat het waarschijnlijk een fout is en dat de website hopelijk snel weer online gaat. Dat is vooralsnog niet gebeurd.

XF

Wat laten de drie groene projecten van Floris Geeris zien? Dat ook na tien jaar ‘duurzaam ondernemen’ uitgekeerde subsidiebedragen geen garantie zijn voor een beter klimaat. Honderden miljoenen aan overheidsgeld zijn bestemd voor projecten die aan het terugdringen van de CO₂-uitstoot nog niets hebben bijgedragen. Al dit geld kan dus niet naar andere projecten.

En wat volstrekt onduidelijk blijft is: aan wie vertrouwt de overheid al die subsidiebedragen toe?

De Wassenaarse Petra van der Klaauw, is nu nog bestuurder van BEN Holding en Biofuel Groningen. Begin 2022 is ze uitgeschreven als bestuurder van de Amsterdamse fabriek van BEN. Voor haar in de plaats kwam een Nederlander die op Bali woonde. Hij is eind 2022 overleden, maar stond eind 2023 nog altijd als enige bestuurder bij de KvK ingeschreven. Als Van der Klaauw dat wordt voorgelegd zegt ze verontschuldigend: „Oh, dat zal ik even overleggen, dat kan niet.”

Een week later is de dode bestuurder uitgeschreven. Nu heeft Amsterdamse bedrijf – dat miljoenen euro’s subsidie kreeg en volgens het AKEF-jaarverslag over 2021 nog een schuld van ruim 6 miljoen euro had uitstaan bij de gemeente Amsterdam, en dat volgens Floris Geeris „cruciaal is voor het slagen van het Groningse project” – helemaal geen bestuurder meer. „Op dit moment is er sprake van een BV die niet kan functioneren”, schrijft een woordvoerder van de Kamer van Koophandel. Als er geen nieuwe bestuurder wordt ingeschreven zal het bedrijf na een jaar „worden ontbonden door de KvK.”

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft een ander probleem; ze heeft verschillende regelingen waarbij tientallen miljoenen aan subsidie blijven liggen. Daarom riep de dienst het kabinet vorige maand op om de „administratieve controledruk” te verlagen, zodat het voor ondernemers makkelijker wordt om subsidie te krijgen. Deze maand opent RVO een nieuwe subsidieronde voor vergassingsinstallaties die afval omzetten in groen gas of waterstof. Er is 98 miljoen euro te vergeven.

Reageren? [email protected]

Delen





Mail de redactie