Teleurstelling in Lelystad en op Schiphol. Verwarring in Den Haag. Hoop op de Veluwe. De motie over Lelystad Airport die de Tweede Kamer dinsdag aannam, maakte veel emoties los.
Een Kamermeerderheid stemde dinsdagmiddag voor de motie van de Partij voor de Dieren (PvdD) die de regering verzoekt om Lelystad Airport definitief niet te openen voor de commerciële burgerluchtvaart – ook al was het vliegveld een controversieel verklaard onderwerp.
Maar ‘definitief’ is nog helemaal niet definitief. De toekomst van het vliegveld wordt weliswaar steeds onzekerder, maar van afstel is nog geen sprake. Niet de Tweede Kamer beslist over de opening van Lelystad. Dat is aan een nieuw kabinet.
Vier vragen over het poldervliegveld dat misschien nooit een „strategische reserve” voor Schiphol zal worden.
1 Vanwaar de Haagse verwarring?
De Tweede Kamer heeft in juli Lelystad Airport controversieel verklaard. Dat betekent: het demissionaire kabinet neemt geen onomkeerbare besluiten meer over het vliegveld.
Waarom de Kamer dan dinsdag alsnog wilde stemmen over de motie is onduidelijk. Met grote verbazing keken betrokkenen in Den Haag naar deze „hele rare vorm”. Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) reageerde dat hij kennisneemt van deze motie, maar de uitvoering laat aan een nieuw kabinet.
Overigens stemde lang niet de hele Kamer voor de oproep het vliegveld niet te openen. PVV, VVD, FvD, Denk, SGP en JA21 stemden tegen: uitslag 79-71 in het nadeel van Lelystad Airport.
Nu was het niet de eerste keer sinds de val van het kabinet dat de Kamer stemde over een Lelystad Airport-motie. In oktober vroegen PvdD, ChristenUnie, D66, Volt en PvdA al om het poldervliegveld niet open te stellen voor wat wordt genoemd ‘groot handelsverkeer’.
Die motie werd destijds verworpen. Het verschil met dinsdag: het CDA (destijds 14 zetels, nu 5) ging van ‘pro’ naar ‘contra’ vliegveld. En BBB en NSC/Omtzigt waren voor de verkiezingen al tegen, maar hebben nu veel meer zetels.
2 Lelystad Airport, hoe zit het ook al weer?
Al 51 jaar ligt ten zuidoosten van Lelystad een vliegveldje, dat vooral wordt gebruikt door amateurvliegers, zakenjets en nooddiensten. Sinds 1993 is het veld eigendom van Schiphol. Samen met Eindhoven zou Lelystad een „strategische reserve” moeten worden als Schiphol tegen zijn grenzen zou aanlopen. Sinds 2008 is dat officieel beleid. Het vliegveld in de Flevopolder zou de kortere (vakantie)vluchten moeten overnemen. Eerst met 10.000 vluchten per jaar, later groeiend naar 45.000 (net zoveel als Eindhoven).
Hoe Lelystad Airport een ‘overloopluchthaven’ moest worden was vervolgens allerminst duidelijk. Fouten in berekeningen van vliegtuigemissies, gedoe met Europese regels, actieve tegenstand van omwonenden en lokale bestuurders, onduidelijkheid over aanvliegroutes, plus de coronacrisis en de stikstofproblematiek – de opening van Lelystad Airport is inmiddels zeker vier keer uitgesteld. De nieuwe terminal met veel hout en glas staat sinds begin 2019 leeg.
In maart 2022 stelde het ministerie van Landbouw dat het vliegveld fouten had gemaakt in de stikstofberekeningen voor de natuurvergunning. Drie maanden later meldde het kabinet dat een besluit over Lelystad pas in 2024 zou vallen.
Ondertussen hebben Schiphol, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, provincie, gemeente en andere betrokkenen honderden miljoenen geïnvesteerd in het vliegveld. Volgens Omroep Flevoland en journalistiek platform Follow the Money gaat het – tot en met 2023 – om circa 260 miljoen euro.
Daarvoor zijn onder meer de landingsbaan verlengd, de verkeerstoren verhoogd, een nieuwe terminal gebouwd en heel veel onderzoeksrapporten geschreven. „De grootste investeringen zijn gedaan”, zegt een woordvoerder van Lelystad Airport. Als het vliegveld open gaat voor vakantievluchten „zullen uiteraard nog investeringen en kosten volgen voor bijvoorbeeld het inrichten van de terminal”.
3 Wat zijn de bezwaren tegen Lelystad Airport?
In de motie van dinsdag stelt de PvdD: „Het openen van Lelystad Airport is onwenselijk voor het klimaat, de volksgezondheid en vanwege de schaarse stikstofruimte.”
Twee concrete bezwaren klonken de afgelopen jaren steeds in de politiek: de laagvliegroutes en de natuurvergunning.
‘Laagvliegroutes’ zijn een verzamelnaam geworden voor de overlast die laag vliegende toestellen van en naar Lelystad zouden veroorzaken. Het vliegveld ligt zo dicht bij Schiphol dat een list moest worden verzonnen om te zorgen dat het Amsterdamse en het Lelystadse vliegverkeer elkaar niet zouden hinderen. Daartoe werden in de lucht ‘snelwegen’ bedacht van en naar Lelystad Airport die onder de aanvliegroutes naar Schiphol liepen. Het vliegverkeer van en naar Lelystad moest over een relatief lange afstand heel laag vliegen. Dat zou veel overlast geven in Overijssel, Gelderland, met name boven natuurgebied de Veluwe.
Voor NSC is de overlast in het oosten van Nederland, waar de partij van Omtzigt veel steun heeft, een belangrijke reden tegen de opening van Lelystad te zijn.
In een brief aan de Tweede Kamer schreef minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) eind december dat er mogelijk een oplossing is voor de laagvliegroutes. Hij stuurde een gedetailleerde brief mee van Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL). LVNL heeft onderzocht of de route vanuit het zuiden (via het noorden van Noord-Brabant en de Veluwe) richting Lelystad kan worden geschrapt – voor 10.000 vluchten, nog niet voor meer – en dat bleek met aanpassingen mogelijk.
Volgens een woordvoerder van Lelystad Airport is met het sluiten van de zuidelijke aanvliegroute geen sprake meer van „laagvliegen” (op 6.000 voet, zo’n 1.800 meter). Critici twijfelen echter of deze oplossing de overlast zal beperken als op termijn meer gevlogen gaat worden dan de 10.000 vluchten per jaar waarmee Lelystad zou beginnen.
Lees ook
De moeizame weg naar opening van Lelystad Airport
4 Hoe reageerden betrokkenen op het nieuws van dinsdag?
Omwonenden zijn blij. Actiegroep Red de Veluwe, die strijdt tegen Lelystad Airport, noemt de aangenomen motie „mooi nieuws”. „We hopen wel dat de opening nu geen wisselgeld op de formatietafel gaan worden”, aldus een woordvoerder.
Luchtvaartmaatschappij Transavia en reisbrancheorganisatie ANVR reageerden teleurgesteld. Ze spreken van slecht nieuws voor vakantiegangers.
Volgens de woordvoerder van Lelystad Airport biedt de opening van het poldervliegveld de kans om slaapverstorende nachtvluchten te verplaatsen van Schiphol naar overdag in Lelystad.
Hoe kansrijk dat is, is onduidelijk. Transavia bijvoorbeeld vliegt ’s nachts, of aan de randen van de nacht, om zijn vliegtuigen zo vaak mogelijk te benutten. Verplaatsen naar overdag is dan geen optie.
In Lelystad klinkt er volgens Omroep Flevoland naast blijdschap, vanwege natuur en milieu, ook spijt dat de economische bedrijvigheid van het vakantievliegveld niet door dreigt te gaan.
In de motie van dinsdag roept de PvdD op dat de regering in overleg met lokale autoriteiten en inwoners een alternatief presenteert „voor een maatschappelijke investering in de regio”. Ook dat nu ligt in handen van een nieuw kabinet en wordt mogelijk pas helder als PVV en VVD, voorstanders van Lelystad Airport, en tegenstanders NSC en BBB hun formatiegesprekken hebben afgerond.
