Twee PVV-verlaters over Wilders en zijn partij: ‘Ze hebben geen idee wie er voor hun partij actief zijn’

Op verkiezingsavond 22 november stonden ze in een café vol opgewonden VVD’ers. Dat is niet hun partij, maar dáár voelden David Bosch en Sjors Nagtegaal zich welkom. Bovendien: de bitterballen waren gratis. Later hadden ze zich even teruggetrokken in hun eigen fractiekamer op het Utrechtse stadhuis.

„En toen dachten we: o, doe even de televisie aan, want het is nu bijna 21.00 uur, dan komt die exitpoll binnen”, zegt Sjors Nagtegaal. „We keken elkaar aan. 35 zetels! Ik moest meteen heel hard lachen. Oké, dacht ik. Bijzonder.”

Bosch: „Ik zei: ‘Nou, veel succes.’”

Nagtegaal: „We wisten: dat wordt nog wat om die allemaal in het gareel te houden.”

Bosch: „Niet alleen dat. Ook de kwaliteit van al die Kamerleden! En dan zijn het er nu 37.”

Sjors Nagtegaal Je bent heel autonoom, behalve bij gedoe in verkiezingstijd, en vooral om de islam

Zes weken eerder, op 10 oktober, hadden ze eerst de commissaris van de koning in Utrecht ingelicht en de burgemeester, en daarna hun fractie. Ze lieten weten dat ze per direct weggingen bij de PVV en met twee Statenleden van JA21 een eigen partij begonnen: UtrechtNu! Tot dan toe was Bosch (46) de enige PVV’er in de Utrechtse raad, Nagtegaal (28) zat voor de tweekoppige PVV-fractie in de Provinciale Staten.

Ze hadden het helemaal gehad met hun partij. Niet met Geert Wilders – op de paar momenten dat ze hem ontmoetten, was de partijleider altijd sympathiek overgekomen. „Losjes, echt geïnteresseerd”, aldus Bosch. „Hij weet wie je bent.” Maar de partij is van bordkarton, beschrijven ze, een façade met niets erachter.

„Allemaal los zand”, zegt Nagtegaal.

Bosch: „Qua organisatie is er niks.”

Wat kregen jullie te horen nadat jullie uit de partij waren gestapt?

David Bosch: „Ik helemaal niks, Sjors wel. Hij had altijd meer Haagse contacten.”

Sjors Nagtegaal: „Ik kreeg een belletje van Edgar Mulder [Kamerlid sinds 2017]. Die zei alleen: ‘Sjors, kun je niet even wachten, jongen? Tot na de verkiezingen?’ Daarna belde nog Gidi Markuszower [Kamerlid sinds 2017], met wie ik goed kan opschieten. Die zei alleen: ‘Gast, wat doe je nou?!’ Daar bleef het bij.”

Bosch sloot zich in 2018 bij de PVV aan, hij wilde een rechtser geluid in de lokale politiek horen. De Utrechtse VVD was hem te links, een eigen partij oprichten, leek hem onverstandig. „Over asiel en migratie, dacht ik: daar gaat de gemeente helemaal niet over. Maar voor de PVV bleek dit het enige wat ertoe deed.”

Intussen is die eigen partij er alsnog, UtrechtNu!, gevormd met twee overgestapte JA21’ers. Vraag hem naar het verkeersbeleid („Geen autoluwe binnenstad”) en de plaatselijke horeca („Meer ruimte voor onze ondernemers”) en hij noemt zich nog altijd met trots een rechtse politicus: „Wij willen Utrecht redden van de greep van idealistisch links.”

Voor Nagtegaal waren de aanslagen in Parijs van 2015 de aanleiding PVV’er te worden. In de islam had hij zich toen al een tijdje verdiept. Alleen: hij wilde niet zomaar de moslimgemeenschap afschrijven. „In Kanaleneiland houden de islamitische vaders met oudjaar vanuit de moskeeën hun zonen in toom. Dat zou de PVV nooit erkennen. Daar bestaat alleen eendimensionaal zwart-witdenken.”

Het zijn bovenal het amateurisme en gebrek aan organisatie die hen zijn bijgebleven – en die ze zorgen baren nu de PVV op de drempel staat van regeringsdeelname.

De druppel voor hun vertrek was de campagne voor de Statenverkiezingen van vorig jaar. In overleg met Markuszower had Nagtegaal zichzelf bovenaan de kandidatenlijst gezet, zegt hij. Bosch stond op twee. Dat was buiten Marjolein Faber gerekend, toen nog Eerste Kamerlid en vertrouweling van Wilders.

Wat deed Faber?

Nagtegaal: „Ik had maandenlang niks over mijn conceptlijst vernomen en toen hoorden we ineens dat ze niet mij, maar Martine van der Velde als lijsttrekker wilden, die toen actief was voor de PVV-fractie in Utrecht. Dat had Marjolein Faber besloten, zij ging over de lijsten.”

Bosch: „Faber zei tegen ons dat we per se een vrouw op één moesten hebben. Ze zei: ‘We hebben altijd alleen maar kale vlezige mannen op de lijst.’ Toen zei ik: ‘Nou doe je jezelf tekort, Marjolein.’ Daar kan ze totáál niet tegen, als je zo’n grapje maakt. En ik dacht: blijkbaar heeft de PVV ineens oog voor diversiteit.”

Misschien had ze haar keuze wel goed onderbouwd.

Bosch: „Toen ik in 2022 kandidaat-lijsttrekker werd, werden er opeens allemaal vragen gesteld door Faber, terwijl ik daarvoor ook al in de raad zat. Ze zei over mij: die heeft toch allemaal tatoeages? En een motor en zo? Verwarde ze me …”

Nagtegaal: „… met die biker van die motorclub: Henk Kuipers van No Surrender.”

Bosch: „Captain Henk, ja! Die rookt ook sigaren en heeft ook een baard.”

Nagtegaal, plagerig: „Je lijkt ook wel een beetje…”

Bosch: „Toen dacht ik: my God, Marjolein. Is dit dan de eerste keer dat jij je verdiept in de fractie Utrecht?”

Nagtegaal: „Ze hebben echt geen idee wie er voor hun partij actief is.”

NRCbenaderde de PVV en alle door de geïnterviewden genoemde Tweede Kamerleden voor een reactie. Er werd niet gereageerd.

Lees ook
Een ongekende zege voor de PVV – en hoe nu verder?

Aan de bezoeken van Wilders, die erom bekendstaat dat hij keihard kan zijn voor zijn mensen in Den Haag, hebben ze goede herinneringen. Het viel hen wel op dat de mensen om hem heen verstijfden. Zo kwam Wilders vorig jaar op campagne in hun regio. Campagneleider Edgar Mulder had aan Nagtegaal gevraagd een geschikte locatie in de provincie te bedenken. Er móésten veel PVV’ers zijn. Het werd de markt van Nieuwegein.

Hoezeer de partij beducht was voor beeldvorming, bleek uit Mulders andere instructie: ‘Zorg dat er veel mensen zijn, dus trommel iedereen en z’n moeder op.’ Nagtegaal: „Ik had wel vijftien bekenden meegenomen. Geert was kennelijk bang op een leeg plein te staan.”

Hadden jullie buiten zulke ontmoetingen ooit contact met Wilders?

Nagtegaal: „Niemand krijgt zomaar zijn mobiele nummer. Dus persoonlijk contact met hem is voor lokale PVV’ers heel uitzonderlijk. Martine [van der Velde] had dat nummer wel. Zij liet me een keer zien dat ze poezenplaatjes met elkaar deelden. Dat zorgde volgens mij voor een soort bonding. Toen Geert hier in Utrecht was, heb ik voor de grap nog gezegd: ík ben meer een hondenmens. Later dacht ik: misschien vindt hij me daarom niks. En werd Martine lijsttrekker, en zit zij intussen in de Tweede Kamer.”

Gissen natuurlijk, weten Bosch en Nagtegaal. Toch zit er voor een lokale PVV’er weinig anders op dan dit soort Kremlin-watchen, om te ontcijferen wat de PVV-top wil. Begeleiding is er nauwelijks, lokale initiatieven om samen te werken met andere fracties worden van hogerhand gesmoord, bij de vaststelling van kandidatenlijsten en verkiezingsprogramma’s is er geen ruimte voor discussie, zeggen ze.

Goed zicht op de verhoudingen in Den Haag hebben ze nooit gekregen. Maar dat is volgens hen voor de PVV’ers in en rond de fractie vaak niet anders. Neem Dion Graus, zegt Nagtegaal. „Dion neemt altijd alles op. Blijkbaar moet je altijd op je hoede zijn.”

Bosch: „Uiteindelijk bepaalt Geert natuurlijk gewoon alles. Zodra Marjolein Faber niet meer doet wat Geert wil, dan kan ook zij haar spullen pakken.”

Bemoeide de partij zich ooit met jullie werk in de gemeente en provincie?

Nagtegaal: „Zelfs de campagne betaalden we uit eigen zak. Je bent in feite volledig autonoom, behalve als er gedoe is in verkiezingstijd en dan vooral als het gaat om de islam. Dat vindt men héél belangrijk.” Bosch: „Het verkiezingsprogramma moet je insturen. Logisch, maar dat wordt alleen maar getoetst op het punt islam en integratie. De rest maakt ze helemaal – hoe zullen we het netjes zeggen – niks uit.”

Wat moet er dan in het programma staan over de islam en integratie?

Bosch: „Sowieso móét die paragraaf in het programma staan, ook al kan de gemeente of provincie er weinig mee. En niet achterin, krijg je te horen. Wij hadden in 2018 in het verkiezingsprogramma gezet: geen nieuwe moskeeën erbij. Dat was niet stevig genoeg. Het moest worden: alle moskeeën moeten gesloten worden.”

Gaf de partij soms steminstructies?

Bosch: „Ook hier geldt: alleen als er ophef dreigt. Zo gaf de stad Utrecht noodsteun na de aardbevingen in Marokko. Het college had al snel een flinke bijdrage toegezegd: 368.000 euro, van elke inwoner een euro. Wij waren daar zeer kritisch over, want de raad had er nog niet over kunnen debatteren en besluiten. Maar wij vonden ook dat je niet meer met goed fatsoen tegen Marokko kon zeggen: dat geld krijg je toch niet. Daarom hebben we die donatie gesteund. Niet veel later kregen we een telefoontje van Markuszower. Hij vond het niet prettig dat we voor die Marokko-steun hadden gestemd in verkiezingstijd.”

Hoe wordt er gereageerd als mensen kritiek op de partij zelf uiten?

Nagtegaal: „Gewoon niet. In 2019 hadden we een relletje in de Staten. De fractievoorzitter, René Dercksen, en de nummer twee van de fractie waren boos op de landelijke PVV. Toen hebben ze bij de Statenverkiezingen op Forum voor Democratie gestemd. René heeft dat ook uitgebreid in de pers toegelicht. Daar reageerde de PVV helemaal niet op. René wist natuurlijk dat hij daarna nooit meer op een kandidatenlijst van de PVV terecht zou komen, maar van de partij hoorde hij niks.”

Bosch: „Geert heeft nergens last van. Die redeneert: als ik jou heel vervelend vind, dan zet ik jou niet meer op de lijst.”

Krijg je wel antwoord als je als PVV-fractie zelf de partijtop benadert?

Bosch: „Qua organisatie is er niks. Ik weet nog dat jij Sebastian Kruis [persvoorlichter van de fractie] in 2018 belde: ‘Hebben jullie dat lettertype van de PVV voor mij?’ Hij zei: ‘Jullie mogen geen PVV-lettertype gebruiken en het PVV-logo ook niet.’”

Nagtegaal: „‘Dat is geregistreerd voor de PVV’, zei hij nog. Ik dacht: ‘Maar wij zíjn toch de PVV?’”

Bosch: „Je kunt het zelf zien als je naar de Facebook-pagina’s van de lokale PVV’s gaat: Almelo, Enschede, die hebben allemaal zelfgeknutselde logo’s met dat PVV-vogeltje in heel slechte kwaliteit. En dan in een eigen lettertype ‘Partij voor de Vrijheid’. Het is zo amateuristisch allemaal.”

David Bosch Geert heeft nergens last van, die denkt: als ik jou heel vervelend vind, zet ik jou niet meer op de lijst

Spreken lokale PVV’ers vaak met andere lokale PVV’ers?

Nagtegaal: „Ik bedacht als fractiemedewerker eens dat het leuk zou zijn als we een appgroep zouden hebben met alle lokale raadsleden uit het land. Dan konden we misschien ook eens een leuke bijeenkomst organiseren. Lekker informeel, hier op het stadhuis.”

Bosch: „Zodat we als PVV-fracties een keer samen konden komen en elkaar zouden kunnen vragen: waar loop jij tegenaan? Heb je nog leuke ideeën voor moties? Nou, toen belde Kruis meteen op met de boodschap: dit mág niet!”

Nagtegaal: „Ik had al best wat namen en nummers verzameld, vooral van lokale fractievoorzitters. Er zaten al zeventien mensen in die appgroep, uit heel Nederland. Kruis zat daar ook bij, want hij is ook fractievoorzitter in Den Haag en ik had toevallig zijn nummer. Die ging meteen bellen: ‘Opheffen die appgroep!’ Want alles mocht alleen landelijk geregeld worden.”

Waarom?

Nagtegaal: „Ze waren bang dat we gingen muiten, of zo. ‘Wat gaan jullie dan doen?’, vroeg Sebastian. ‘Wat moeten jullie dan met elkaar bespreken allemaal?’ Nou, dacht ik, wat een vertrouwen heeft de partij in alle lokale mensen, zeg.”

Jullie zijn uit de partij gestapt, kort voor de PVV de grootste partij in de Tweede Kamer werd…

Bosch: „Het is wel een succes geworden, nu wij weg zijn, hè? In de tijd dat wij bij de PVV zaten, maakten wij alleen maar teleurstellende verkiezingsuitslagen mee.”

… en nu is Geert Wilders nog nooit zo dicht bij de macht geweest. Denken jullie dat de PVV in staat is om straks mee te regeren?

Bosch: „Als er uit de formatie een zakenkabinet komt, misschien wel. Want ik zie gewoon niet gebeuren dat de PVV bewindspersonen kan leveren. Die zijn niet te vinden.”

Nagtegaal: „De VVD heeft in het huidige kabinet elf bewindslieden, geloof ik. Dat zou de PVV dan als grootste partij nu ook moeten leveren. Dat is totaal onmogelijk.”

Lees ook
Alles wat je moet weten om de PVV te begrijpen

Delen





Mail de redactie