Hoe hard zullen de Verenigde Staten terugslaan na de drone-aanval zondag van een pro-Iraanse militie op een basis in Jordanië die drie Amerikaanse militairen het leven kostte? Het zijn de eerste Amerikaanse doden sinds het uitbreken van de Gaza-oorlog en president Biden kan zich niet veroorloven om deze aanval zonder stevig antwoord te laten passeren, al was het maar om prestigeverlies in eigen land te vermijden in een verkiezingsjaar.
„Twijfel er niet aan”, reageerde Biden, „we zullen alle verantwoordelijken rekenschap laten afleggen op een moment en een manier die ons uitkomen.” Tegelijk zal Biden willen voorkomen dat de VS, die Israël steunen in zijn strijd tegen Hamas in de Gazastrook, in een steeds maar uitdijend conflict in het Midden-Oosten worden meegezogen. Een directe tegenaanval op Iran achten analisten dan ook onwaarschijnlijk.
Een tot dusverre onbekende Iraakse groep, die zich As van Verzet noemt, heeft de verantwoordelijkheid voor de drone-aanval in Jordanië opgeëist. Dit is dezelfde term die Iran gebruikt voor de losse alliantie van anti-Israëlische en anti-westerse milities die Teheran heeft gecreëerd in het Midden-Oosten. In een verklaring legde de groep uit dat het „een voortzetting van onze benadering is om verzet te bieden tegen de Amerikaanse bezettingstroepen in Irak en de regio”.
Iran ontkende direct dat het de hand in de aanval zou hebben gehad. „Iran had niets te maken met de aanval op de Amerikaanse basis”, liet de Iraanse missie bij de Verenigde Naties volgens het staatspersbureau IRNA weten. Het voegde er nog aan toe: „Er is een conflict gaande tussen de Amerikaanse troepen en verzetsgroepen in de regio, die vergeldingsaanvallen op elkaar uitvoeren.”
De aanval past in een patroon van acties van pro-Iraanse groepen in Irak. Deze milities onderhouden nauwe betrekkingen met Iran en ontvangen dikwijls ook geld en wapens. Maar Iran zorgt er steeds voor dat het zelf op enige afstand blijft van acties die de milities uitvoeren. In hoeverre de milities orders vanuit Teheran ontvangen en daar naar handelen blijft in nevelen gehuld, zodat Iran voor de buitenwereld kan blijven volhouden dat het er niets mee te maken heeft. Volgens analisten hoopt Iran via dit soort kleinere acties de Amerikanen op den duur te verjagen uit het Midden-Oosten. Net als de Verenigde Staten lijkt ook Iran echter niet uit op een grotere oorlog.
Drielandenpunt
De zondag aangevallen buitenpost Tower 22 ligt in het uiterste noordoosten van Jordanië, nabij het drielandenpunt met Syrië en Irak. Er zijn circa 350 militairen gelegerd van zowel de land- als luchtmacht. Zij zouden vooral een logistieke rol spelen in de Amerikaanse strijd tegen Islamitische Staat (IS) en andere jihadistische groepen in de regio. Tower 22 ligt niet ver van het grotere Amerikaanse legerkamp Al-Tanf, dat in 2016 net over de grens in Syrië werd opgericht voor anti-terreuroperaties en het trainen van Syrische oppositiegroepen.
Al-Tanf, strategisch gelegen aan de snelweg tussen Damascus en Bagdad, werd al voor het uitbreken van de nieuwe geweldsronde tussen Israël en Hamas regelmatig onder vuur genomen. De VS schrijven deze aanvallen met drones en raketten doorgaans toe aan „aan Iran gerelateerde milities” of Syrische „pro-regime” groepen. Ook in Irak zijn de circa vijfduizend daar nog gelegerde Amerikaanse militairen regelmatig doelwit.
Sinds de nieuwe Gaza-oorlog liggen de Amerikaanse bases en kampen frequenter onder vuur. Het Pentagon telde half januari in de drie maanden sinds ‘7 oktober’ in totaal 140 aanvallen, waarvan 57 in Irak en 83 in Syrië. Nadat hierbij op een Amerikaanse basis in Irak drie gewonden waren gevallen, sloegen de VS eind vorig jaar al eens terug. Op Eerste Kerstdag liet president Biden drie luchtaanvallen uitvoeren op „de door Iran gesteunde militie Kataib Hezbollah en hieraan gelieerde groepen”, aldus het Witte Huis.
Lees ook
Amerikanen staan in Midden-Oosten al halverwege hun militaire escalatieladder
De jongste aanval op Tower 22 kan Biden dwingen tot een fermere respons. Er sneuvelden de afgelopen maanden wel enkele Amerikaanse militairen in de regio, maar niet eerder door direct geweld. Eerder deze maand verdronken twee Navy SEALs, toen één van hen overboord viel en een collega hem nog trachtte te redden. Ook overleed een militair toen hij schuilend voor een drone-aanval, die nooit kwam, een hartaanval kreeg.
Republikeinse kritiek
De respons van de regering-Biden op deze nieuwe, dodelijke aanslag zal enig maatwerk vereisen. De Amerikaanse publieke opinie is weliswaar gekant tegen nieuwe militaire avonturen in het Midden-Oosten, maar zal ook enige vergelding voor deze fatale aanslag verwachten.
Politici van de Republikeinse oppositie waren er dit weekeinde snel bij om de doden op Bidens conto te schrijven. Een havik als senator Tom Cotton (Arkansas) kritiseerde Bidens volgens hem slappe aanpak van het regime in Iran – een terugkerend verwijt sinds Washington vorig jaar een gevangenenruil sloot met Teheran. Volgens Cotton heeft Biden met het „vergeefs sussen” en „omkopen van de ayatollahs” Iran gesterkt. „Hij liet onze troepen daar zitten als levende schietschijf.” Ex-president Donald Trump noemde de drie doden „het zoveelste verschrikkelijke en tragische gevolg van Joe Bidens zwakte en overgave”.
