Wat steeg als eerste in prijs: de kip of het ei? Dat willen ze in Rusland ook wel eens weten. Heel 2023 al waren Russen in de ban van steeds duurdere kippeneieren, maar afgelopen weken liep de prijs zó uit de hand dat sommige winkels besloten eieren per stuk te verkopen om hamsteren te voorkomen. Zoals in de grensregio Belgorod, waar lange rijen ontstonden van mensen die volgens lokale media honderden eieren tegelijk kwamen kopen. De eiercrisis bracht Russen tot grappende vergelijkingen met de voedselschaarste tijdens de Sovjet(na)dagen, toen zij ware strooptochten ondernamen voor hun dagelijkse rantsoen.
Hoewel eieren in de winter altijd schaarser zijn, is de huidige eiercrisis volgens economen te wijten aan tal van omstandigheden die de Russische kippenindustrie tegelijkertijd plagen. Sinds de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende sancties zou de import van bevruchte eieren, noodzakelijk voor de kippenfokkerij, zijn gestagneerd. Ook is de Russische kippenindustrie in grote mate afhankelijk van westerse machines, die vanwege de sancties niet of moeilijk te krijgen zijn. „Het gaat er niet meer om hoeveel materieel kost, maar of dat überhaupt nog te krijgen is”, zei de directeur van de Russische Vlees Associatie in oktober vorig jaar tegen vakblad Poultry World.
Buiten de sancties – onder Russische functionarissen geen geliefd gespreksonderwerp – wordt de heersende vogelgriep aangevoerd als oorzaak van de eierschaarste. Sommige economen die het Kremlin gunstig zijn gezind, voeren de groeiende Russische economie als reden aan: Russen hebben meer geld te besteden en zouden daarom meer eieren kopen. Anderen menen juist dat de bevolking armer wordt en dat er dáárom steeds meer vraag is naar goedkope, proteïnerijke levensmiddelen als eieren. De zwakke roebel is eveneens debet aan de crisis.
Verkiezingen
Hoe dan ook is de eiercrisis slecht nieuws voor de Russische president Poetin, die onlangs zijn campagne voor de presidentsverkiezingen in maart aftrapte. Hoewel hij die vrijwel zeker zal winnen, is het niettemin van cruciaal belang dat hij de Russen een gevoel van ‘normaliteit’ weet te geven. Sinds de invasie van Oekraïne zet Rusland daarom alle zeilen bij om de impact van de oorlog op de levens van gewone Russen zoveel mogelijk te beperken.
Hoge eierprijzen horen daar niet bij, net zomin als de eveneens oplopende prijs van benzine en zout. „De eiercrisis is nu al de derde lokale prijscrisis in korte tijd, en eentje die makkelijk kan overslaan op andere markten en producten”, schreef nieuwssite The Bell in december. En dus zag president Poetin zich genoodzaakt te reageren, wat hij deed met de hem typerende vulgariteit. „Ik vroeg de minister van Landbouw hoe het gesteld is met zijn eieren [Russisch equivalent van testikels], hij liet me weten dat het prima met ze gaat”, grijnsde Poetin tijdens zijn persconferentie aan het einde van het jaar. Hij voegde eraan toe zelf ook graag omelet te eten en pochte dat hij vroeger wel tien eieren per dag verslond.
Aanslag
Nog geen twee weken later kreeg de zaak een grimmige wending met een aanslag op een lokale kippenoligarch uit de zuidelijke regio Voronezj. De auto van Gennadi Sjirjajev, eigenaar van een van de grootste kippenbedrijven van het land, werd door onbekenden beschoten. Een dag eerder was de Federale Antimonopoliedienst een onderzoek begonnen naar Sjirjajev en vier andere fabrikanten in de regio, wegens vermoedens van kartelvorming.
Het Russische openbaar ministerie ging samen met de veiligheidsdiensten eveneens onderzoek doen naar kartelafspraken in de sector. Dat is volgens de Britse Ruslanddeskundige Mark Galeotti een teken hoe serieus het Kremlin de situatie neemt. „[Dit] reflecteert niet alleen het bijna middeleeuwse Russische systeem, waarin iedereen de vorst wil tonen hem behulpzaam te kunnen zijn bij het oplossen van zijn problemen, maar ook een zeer reële angst dat dit tot een bredere politieke crisis kan leiden”, schreef Galeotti in The Spectator.
Om de prijsstijging een halt toe te roepen gaf de Russische veterinaire importautoriteit groen licht om eieren uit Turkije en Azerbeidzjan te importeren en invoerheffingen tijdelijk op te schorten. Komende maanden zal Rusland naar verwachting ruim één miljard eieren importeren, waarvan de eerste 316.800 begin januari arriveerden.
De constructie geeft Russen stof tot nieuwe grappen. In 1990 kwam de Amerikaanse president George Bush hen tijdens de toen heersende voedselcrisis te hulp met de levering van Amerikaanse kippenpoten. Nu klinkt op het Russische web: „Vroeger hadden we de poten van Bush, nu hebben we de eieren van Erdogan.”
