Leek de kunstmarkt in 2022 nog immuun voor de financiële tegenwind, dit jaar zorgden de hoge rentetarieven en nóg een grote oorlog ervoor dat een deel van de ultrarijken de veilingzalen meed. Het gevolg: de drie grote veilinghuizen haalden samen zo’n 3 miljard dollar minder omzet. Toch kijken de bestuurders tevreden terug: de gezamenlijke omzet van zo’n 15 miljard dollar (13,7 miljard euro) is nog altijd hoger dan in 2019, het laatste pre-coronajaar.
Sotheby’s, dat de officiële jaarcijfers pas in januari publiceert, deed het ogenschijnlijk het beste en komt naar verwachting uit op een omzet „in de buurt” van de 8 miljard dollar, de recordomzet van het veilinghuis vorig jaar. Christie’s, vorig jaar nog marktleider, eindigt op 6,2 miljard dollar, ruim een kwart minder dan vorig jaar. Phillips, vorig jaar goed voor 1,3 miljard omzet, komt naar verwachting zo’n 20 procent lager uit.
Er zijn diverse verklaringen voor de lichte terugval. Veel Russische verzamelaars konden door sancties niet rechtstreeks aan veilingen deelnemen. En sommige verzamelaars uit het Midden-Oosten haakten door de oorlog tussen Israël en Hamas af. Wat ook meespeelt, zegt Jean-Paul Engelen, topman bij Phillips in New York, is dat geld dit jaar door de gestegen rentetarieven weer wat waard is geworden. „De hoge rente is slecht voor collectables. Toen de rente nul was kon je een schilderij van 1 miljoen aan de muur hangen zonder dat het verzamelaars wat kostte. Nu denken mensen langer na, want met 5 procent rente kost datzelfde schilderij nu 50.000 per jaar.”
Kopersmarkt
Van een seller’s market is de kunstmarkt in 2023 veranderd in een buyer’s market, zegt Engelen. Zo’n kopersmarkt impliceert dat opbrengsten weer vaker binnen de richtprijzen bleven en veilinghuizen hard moesten werken om collecties binnen te halen. Engelen: „We moesten aan de bak. No free lunches zoals de Amerikanen zeggen.”
De avondveilingen, het podium voor de allerduurste kunstwerken, deden het dit jaar aanmerkelijk minder goed. Vergelijk de tien hoogste veilingopbrengsten van de afgelopen twee jaar. Brachten de tien duurste kunstwerken in 2022 gezamenlijk nog ruim 1,1 miljard dollar op, dit jaar stokt de teller bij 674 miljoen, ruim 40 procent minder.
Ook was er het afgelopen jaar weinig aanbod van grote verzamelingen. Uitschieter was de verzameling van Emily Fisher Landau bij Sotheby’s in New York, met een opbrengst van 425 miljoen doller de duurste collectie van een vrouwelijke verzamelaar ooit. Maar bij Christie’s, dat in 2022 nog voor 1,6 miljard dollar de collectie van Microsoft-oprichter Paul Allen veilde, bleef vuurwerk op dit vlak dit jaar uit.
Phillips, gespecialiseerd in hedendaagse kunst, design en luxe artikelen, veilde in november een deel van de door de Rotterdamse havenbaron Willem Cordia opgezette Triton Collectie. De dertig vroeg 20ste-eeuwse kunstwerken van onder anderen Léger, Picasso en Bracque brachten samen bijna 85 miljoen dollar op.
Om inbrengers te overtuigen moesten de veilinghuizen voor avondveilingen veel garantie-afspraken over opbrengsten maken. Vanwege de grote financiële risico’s die deze financiële engineering met zich meebrengt, was het aanbod van triple A-kunstwerken daardoor minder, zegt Engelen. „Voor de collectie van Paul Allen ging het om een garantiesom van een miljard. Dat zie ik nu niet snel meer gebeuren.”
De private sales-afdelingen, die in de luwte kunnen opereren, profiteerden. Zo boekte de afdeling die bij Christie’s de onderhandse verkopen regelt een recordomzet van 1,2 miljard dollar. Ook het duurste kunstwerk dat het veilinghuis dit jaar verkocht verwisselde via een private sale stilletjes van eigenaar.
Luxe hebbedingen
De Luxury-afdelingen van de veilinghuizen boekten wel recordomzetten dit jaar. Veilingen met auto’s, horloges, sieraden, handtassen, sneakers en andere luxe hebbedingen deden het goed. Zo staan sieraden bij de drie grote veilinghuizen dit jaar prominent in de lijstjes met hoogste veilingopbrengsten. Christie’s veilde in november in Genève voor omgerekend 40 miljoen euro een ring met een 17.61 karaat peervormige blauwe diamant. Sotheby’s veilde twee ringen met een prijs van boven de 30 miljoen euro per stuk.
Andere opmerkelijke opbrengsten: Sotheby’s verkocht een uit circa 900 daterende Hebreeuwse bijbel voor 35 miljoen euro en een rode Ferrari 330 LM / 250 GTO voor 47 miljoen euro.
De tijdgeest gaat niet aan de kunstmarkt voorbij. De veilinghuizen boden meer kunstwerken aan van kunstenaars van kleur én van vrouwelijke kunstenaars. Twee Amerikaanse vrouwelijke kunstenaars braken door naar de top van de kunstmarkt: abstract expressionist Joan Mitchell (1995-1992) en minimalist Agnes Martin (1912-2004). Met een titelloos doek uit 1959 van Mitchell vestigde Christie’s in november een veilingrecord: 26,5 miljoen euro. Sotheby’s vestigde met een opbrengst van 17 miljoen euro voor Grey Stone (1961), een doek vol grijze streepjes, een spectaculair veilingrecord voor Martin.
Ook opzienbarend: Jussi Pylkkänen, de 60-jarige uit Finland afkomstige ‘Global President’ van Christie’s, nam deze maand na 38 jaar afscheid van het veilinghuis om verder te gaan als zelfstandig kunstadviseur. Pylkkänen, die in 2017 het aan Leonardo da Vinci toegeschreven Salvator Mundi afhamerde, met 450 miljoen dollar nog altijd het duurste kunstwerk ter wereld, stond met zijn zwierige stijl bekend als de beste veilingmeester ter wereld. Wie nog eens wil genieten van de adembenemende wijze waarop hij in welgeteld 19 minuten de recordverkoop van Salvator Mundi tot stand bracht kan op YouTube terecht.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124735612-304f29.jpg|https://images.nrc.nl/np6BnIq3isDYqsPEJ3XCmpt763Y=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124735612-304f29.jpg|https://images.nrc.nl/IGvj0EEUjmSfsLy6mf-OSagkIVs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124735612-304f29.jpg)
