De 25 beste Nederlandse albums van 2023 volgens NRC

Noem het geen pandemieplaat, want het is geen ‘momentopname’, zei Robin Kester in februari over haar debuutalbum Honeycomb Shades. En met recht, want aan het eind van het jaar maakt ze er nog net zoveel indruk mee en staat die bovenaan onze lijst met de beste albums van het jaar van eigen bodem: zoemend en wiegend, intens en smaakvol. De Rotterdamse, geboren in Groningen, goot al haar gevoelens en angsten over verlies, onzekerheid en eindigheid in haar debuutplaat.

Over verlies gesproken, op nummer twee volgt de in 2020 helaas overleden dirigent Reinbert de Leeuw. Een bevlogen icoon van eigentijdse muziek, met internationale reputatie. Hij componeerde ook, en zijn opnames met het Radio Filharmonisch Orkest die dit jaar werden uitgebracht zijn daar uitmuntend bewijs van. Het is gerechtigheid dat het kleine orkestoeuvre van De Leeuw op deze manier geëerd wordt, schreven we er afgelopen zomer in de vijfballenrecensie over.

Het zijn twee van de vele, vele prachtige albums uit eigen land die ons dit jaar opvielen. Voor de tweede keer willen we daar op deze manier graag de schijnwerpers op zetten, omdat de blik op het internationale toneel wel eens het zicht op al die kwaliteit in eigen land vertroebelt, vandaar deze lijst, die vorig jaar werd aangevoerd door Lucky Fonz III.

Naast Kester en De Leeuw hoorden we onder meer de albums van sympathieke groepen als Pip Blom, Laster, Peax en Loupe, van authentieke artiesten als Sef, Naaz en Wende, de tintelende jazz van Waan, Peter Somuah, Vince Mendoza en Teus Nobel, en de diepgevoelde albums van Marion von Tilzer, Someone, Yang Yang Cai en Spinvis. We kauwden en proefden, luisterden nog eens en nóg eens, genoten en verbaasden ons, maakten moeilijke keuzes en waren het soms knetterend oneens – om uiteindelijk ontzettend tevreden en trots te zijn op deze – al zeggen we het zelf – prachtige lijst.

25 Peter Somuah Letter to the Universe

Jong Ghanees trompettalent, ook trompettist in het Rotterdamse Brintex Collective, sprong er dit jaar uit met zijn tweede album in twee jaar. In een soepele en aanstekelijke smeltkroes mengt Somuah zijn jazz met funk-elementen en West-Afrikaanse highlife-grooves. Zijn Ghanese roots komen terug in de vorm van verhalen die hij vertelt middels zijn trompet. Maar op Letter To The Universewordt zijn opwindende jazz ook met spoken word omlijst.

24 De Jeugd van Tegenwoordig Moderne Manieren

De Jeugd is op zijn achtste album, het eerste in vijf jaar, weer ad rem en scherpzinnig. Maar ook nog altijd plagerig en gewiekst. Bijna ieder liedje biedt een inventarisatie van eigentijdse trends.

Lees ook: In ‘Moderne Manieren’ belicht De Jeugd het moderne leven

23 9×13 New music for neo-fanfare

Nederland is een land van toeters en bellen: elke gemeente heeft wel een fanfare of harmonieorkest. Ensemble 9×13 keert de traditionele fanfare binnenstebuiten met bruisend muziektheater. Hun debuutalbum vonden we erg fris en afwisselend.

Lees ook: Eigenzinnige en verrassende muziek voor neo-fanfare

22 Sef Ik Zou Voor Veel Kunnen Sterven Maar Niet Voor Een Vlag

Sef won de 3voor12-prijs voor beste album van het jaar. Kevin en S10 bliezen zijn hit ‘De Leven’ uit 2011 nieuw leven in en hij trok de theaters in. Maar het begon dit jaar allemaal met zijn scherp politiek geëngageerde album. Een groot onderzoek naar wat er zou gebeuren als de mens letterlijk en figuurlijk grenzelozer zouden durven denken.

Lees ook: Sef zoekt hardop naar grenzeloosheid

21 Metropole Orkest & Vince Mendoza Olympians

Het album Olympians is dirigent Mendoza’s zwierige en triomfantelijke viering van het Metropole Orkestt. Van groovy vrolijk tot weloverwogen, opgedreven spanning, hij mengde, verschoof en brak partijen vernuftig open. Dit is orkestrale jazz met een fonkeling.

Lees ook: Vince Mendoza is met het zwierige jazzalbum ‘Olympiërs’ even terug bij het Metropole Orkest

20 Wende Sterrenlopen

„We moeten vallen, telkens vallen om weer op te staan.” De laatste woorden van ‘De zon komt op’, het openingsnummer van Wendes Sterrenlopen, bereiden de luisteraar voor op wat komen gaat: drie kwartier aan overweldigend poëtische muziek – of overweldigend muzikale poëzie – die is doordrenkt met vallen en opstaan, eenzaamheid en samenzijn, vasthouden en loslaten, sterven en leven.

Lees ook: Wendes nieuwe album ‘Sterrenlopen’ is een intens en troostrijk geheel van vallen en opstaan

19 Rembrandt Trio & Mohammed Motamendi Intizar

Dat het Rembrandt Trio (voorheen Rembrandt Frerichs Trio) affiniteit heeft met Perzische muziek bleek al bij eerdere samenwerkingen. Nu kruiste de groep de muzikale degens met een Iraanse zanger Mohammad Motamedi. Intizar is een afwisselende verzameling Perzische liederen, nieuwe composities en improvisaties, kleurrijk en bezwerend.

Lees ook: Iraanse zanger Motamedi zingt bij Rembrandt Trio over verlangen

18 Laster Andermans Mijne

Laster is ongetwijfeld een van de vreemdste metalbands van Nederland. Geen doorstampende ritmes, maar dansbare, zwalkende melodieën die borrelen van de sensualiteit en aankomen als een drankkegel. De basis is misschien nog wel ergens diep van binnen black metal, maar Lees ook:‘metal noir’ dekt de rokerige, jazzy sfeer op hun nieuwe album beter

17 Black Pencil Into Space

Ensemble Black Pencil is verhuisd naar Almere. Met negen nieuwe werken van acht hedendaagse componisten eren ze op Into Space kleurrijk hun nieuwe thuisprovincie Flevoland.

Lees ook: Ensemble Black Pencil schildert Flevoland met een kleurrijk panorama

16 Lewsberg Out and About

Het Rotterdamse viertal Lewsberg mag dan, in zowel klank als onderkoelde podiumpresentatie schuilt distantie, buitenstaanders lijken, toch kruipt Out And About onder de huid. Misschien hangt dit samen met de komst van nieuwe drummer Marrit Meinema, maar deze plaat klinkt dynamisch en brutaal.

Lees ook: Het Rotterdamse Lewsberg dynamisch en brutaal op nieuw album

15 Waan Echo Echo

De nieuwe band van jazzsaxofonist Bart Wirtz en toetsenist Emiel van Rijthoven prikkelt volop de energie. Op Echo Echo wordt tussen jazz en dance nieuw leven geblazen in het ‘vergeten’ late jaren negentig genre nujazz. Heerlijk deze elastische grooves in een ruimtelijk artistiek avontuur.

Lees ook: Is het de waan van de dag?

14 Peax Nu

Het nieuwe album van duo PEAX gaat verder waar het vorige ophield, namelijk met stevig ellebogenwerk van licks en grooves totaal lak hebben aan conventies en genregrenzen. Neem nou alleen al de heerlijk hortende funk-groove van ‘GEK GENOEG’, die voortdurend getackeld wordt door zappaëske zijpaden en ingevingen.

Lees ook: Ook PEAX’ heerlijke tweede album is echt PEAX-achtig

13 Naaz Never Have I Ever

Naaz kwam terug en had veel te zeggen. Een van de ontroerendste liedjes op haar langverwachte, persoonlijke album Never Have I Ever is ‘Azadî’ (vrijheid), waarin de zangeres woorden geeft aan de zwaarte die ze meedraagt: haar ingeperkte vrijheid als jonge Koerdisch-Nederlandse moslima, het botsen van culturen, familiebanden. Aan alles is te horen dat Naaz heel veel stappen heeft gemaakt. Bovendien ontpopt ze zich muzikaal tot een avonturier in slim opgebouwde elektronische folkpop.

Lees ook: Zangeres Naaz heeft veel van zich af te schudden

12 Yang Yang Cai Franz Liszt

Pianist Yang Yang Cai (1998) heeft nu de leeftijd van de naar spiritualiteit hunkerende componist Franz Liszt. Je hoort in Cai’s spel de intense liefde die Liszt zelf voor de piano koesterde. Verwonderd en met speelse nieuwsgierigheid zoekt ze de dialoog met de geest van de mysterieuze Liszt.

Lees ook: Yang Yang Cai liefdevol in dialoog met Liszt

11 Spinvis Be-Bop-A-Lula

Het zevende album van Spinvis ontroert, zet aan tot denken, roept een glimlach op en voert mee in ‘Spinvissianismen’, zoals zijn realistisch-poëtische teksten nu wel genoemd mogen worden. Be-Bop-A-Lula staat bij Spinvis voor een levensgevoel dat nooit helemaal af is. Uit de barsten groeit de schoonheid.

Lees ook: Spinvis sleept mee in zijn ‘tingeltangelhersenpan’ – een wondere wereld waarin grote dingen klein worden

10 Pip Blom Bobbie

Voorheen was de Nederlandse indieband Pip Blom met zijn vieren. De drummer vertrok, nu zijn ze met z’n drieën en een drumcomputer. Ferm fuzzende gitaren spelen nog vaak een hoofdrol, maar indierocker Pip Blom omarmt elektronische ritmes en sprankelende synthesizers in aanstekelijke indiebangers.

Lees ook: In de Amsterdamse indieband Pip Blom werd de drummer een computer: ‘Toch draait alles nog steeds om live energie’

9 Jur Vermijs & Tim Panman Goldberg Flamenco Suite

Flamencogitarist Jur Vermijs liet zich door Bachs Goldbergvariaties inspireren, maar anders dan de meeste musici uit klassieke hoek die doorgaans trouw Bachs noten proberen te volgen. Vermijs en Panman zagen het stuk meer als een winkel waaruit ze vrijelijk kon kiezen wat de gitaren het beste paste. Vroeger was het een kunstvorm om grote componisten te imiteren en vervolgens met je eigen muzikaliteit hun werk te verrijken: precies dat doen Vermijs en Panman in de Goldberg Flamenco Suite op meesterlijke en warmbloedige wijze.

Lees ook: Bach kan ook op gitaar in warmbloedige flamenco

8 Teus Nobel After Hours

Jazztrompettist Teus Nobel eert jazzlegende Chet Baker met fraai helder en scherp spel, samen met zijn akoestische gitaartrio. Dat is zonder drummer – net als Chet op dat livealbum uit 1979. En ook de weemoed die kleeft aan Chet en zijn muziek, komt terug. Kenners herkennen misschien de hoesfoto: een kopie van een beroemde Chet-foto.

Lees ook: Teus Nobel: ‘Aan Chet Baker en zijn muziek kleeft weemoed. Saudade’

7 Pitou Big Tear

Op het prachtige, intense debuutalbum Big Tear vergroot Pitou niet uit, maar brengt ze emoties terug tot een uitgebeend miniatuur. Haar stem klinkt afwisselend gedragen, soms schel en steeds warmbloedig, het is een stem die je omhult, die soms balanceert op halve noten, dan een glijvlucht maakt of ineens een vocale klauw uitslaat.

Lees ook: Pitou ‘Van stemmen die samen zingen word ik gelukkig’

6 Calefax An American Rhapsody

Vlak voor een tournee door de Verenigde Staten een album uitbrengen met de titel An American Rhapsody is wat je noemt good thinking. Op het album meandert het rietkwintet Calefax door Amerikaanse muziekgeschiedenis, volgens het aloude principe van translatio, imitatio en aemulatio: niet het getrouw vertalen en navolgen van het origineel, maar iets toevoegen. In bekende muziek laten de vijf blazers je nieuwe smaken laten proeven en ontdekken.

Lees ook: Fascinerende zwerftocht Calefax door Amerikaanse muziek

5 Someone Owls

Owls van de Brits-Nederlandse Tessa Rose Jackson, alias Someone, is even tovermooi als bedwelmend. De verhalende psychpop – veel nummers schreef ze met componist Darius Timmer – bubbelt van energie en avontuur. Net als op haar vorige plaat is het op een sterrenreis eindeloos dobberen: lichtvoetige melodieën, zwevende klanktapijtjes, gedrapeerde gitaarlagen, synthbliepjes en tinkelgeluiden

Lees ook: Nieuw album van Someone is even tovermooi als bedwelmend

4 Marion von Tilzer Into Eternity

Het hart van Into Eternity is een drieluik rondom een ontroerende brief van de Joodse Vilma Grunwald aan haar man. Beiden zaten – ieder met één van hun zoons – gevangen in een ander deel van Auschwitz. Marion von Tilzer weet het lijden prachtig te verheffen uit de drek van het vernietigingskamp.

Lees ook: Marion von Tilzer verheft lijden uit de drek van Auschwitz

3 Loupe Do You Ever Wonder What Comes Next?

Van Bettie Serveert tot Pip Blom maakten frontvrouwen het verschil in bands die al meteen vanaf hun eerste album helemaal af waren: fris van geluid en stoer in hun uitstraling. Het Amsterdamse kwartet Loupe sluit moeiteloos aan in dat nobele rijtje. Debuutalbum Do You Ever Wonder What Comes Next? is een mirakel van ontwapenende schoonheid en popmuziek die ‘dekentjes van geluid’ legt over pijnlijke levensvragen. Opvallend was dat zangeres Julia na het uitkomen van de plaat vertrok. Nina Ouattara werd de nieuwe stem van Loupe.

Lees ook: Loupe is de leukste nieuwe Nederlandse band van dit moment

2 Reinbert de Leeuw Der nächtliche Wanderer, Abschied

Reinbert de Leeuw (1938-2020) was een icoon van het Nederlandse muziekleven. Hoewel hij in de eerste plaats wordt herinnerd als dirigent en pianist, was De Leeuw ook componist. Het Radio Filharmonisch Orkest heeft twee van De Leeuws grootste werken bijeengebracht op een indrukwekkend album. Wat de stukken gemeen hebben is hun monolithische karakter: dit zijn geen gemurmelde overwegingen in de marge, maar pontificale statements, obsessieve en dikwijls daverende klanksculpturen die geen enkele twijfel verraden. Maar vol drift, mysterie en schoonheid.

Lees ook: De orkestmuziek van Reinbert de Leeuw zit vol drift, mysterie en schoonheid

1 Robin Kester Honeycomb Shades

Aanvoerder van de lijst van beste Nederlandse albums is Honeycomb Shades van Robin Kester. Gelaagd en subtiel, en niet zonder uitwerking. Kester toont de volle breedte van haar kunnen op het album, dat soms licht en wonderschoon is, en minstens zo duister en mysterieus, met uiterst smaakvolle instrumentatie: van wollig würlitzer-orgel tot scherpe gitaren, van speels omnichord tot statige bugel, en zelfs een ‘nightmare machine’. Een ijzersterk debuut.

Lees ook: Muzikante Robin Kester: ‘Sommige gevoelens wil je filteren in het directe, felle licht’