De 10 hoogtepunten uit de architectuur van 2023 volgens NRC

Twee keer werd in 2023 de noodklok geluid in de Nederlandse architectuur. In de voorzomer lieten verschillende architectenbureaus weten dat ze medewerkers moesten ontslaan wegens teruglopende opdrachten. Sjoerd Soeters sloot om deze reden na 45 jaar zelfs zijn bureau. Hiermee kondigden ze een door langdurig neoliberaal beleid veroorzaakte woningbouwcrisis aan – als ontwerpers van gebouwen zijn architecten immers de eersten die worden getroffen door de teruglopende bouw.

In het voorjaar maakte Fenna Haakma Wagenaar, hoofdontwerper Ruimte en Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam, in het Jaarboek Architectuur in Nederland 2022-23, duidelijk dat de al jaren geleden voorspelde teloorgang van de beroemde Nederlandse (sociale) woningbouw een feit was geworden. Niet alleen waren de in 2022 opgeleverde huizen in Amsterdam gemiddeld meer dan twee keer zo klein als in het begin van de 21ste eeuw, ook waren de weinige voltooide sociale-huurwoningen veelal ‘studio’s’ van ongeveer twintig vierkante meter die de naam woning niet verdienen. Bovendien worden de sociale-huurstudio’s steeds vaker ondergebracht in grote huurkazernes met doodsaaie rastergevels.

Niettemin leverde het jaar 2023 nog zeven goede gebouwen op, een mooi woonwijkje, een geweldige tentoonstelling en, bovenaan in de top-tien, een fantastische ontdekking.

10 Thomas Schütte: Westkunstmodelle 1:1, Museum De Pont, Tilburg

Op de tentoonstelling Westkunstmodelle 1:1 (t/m 28 januari) blijkt de Duitse beeldend kunstenaar Thomas Schütte een veelzijdig, eclectisch architect.

Lees ook: Thomas Schütte maakt van architectuur pure kunst

9 MVRDV: Tripolis Park, Amsterdam

Kantoorgebouw langs de Amsterdamse ringweg, waarin het Tripolis-kantoor van Aldo van Eyck uit 1994 is opgenomen, heeft een oersaaie kant aan de snelweg en een surrealistische aan het park. Daar wordt Van Eycks laatste werk opgeslokt door een MVRV’s nieuwbouw.

8 Marlies Rohmer Architecture & Urbanism: Apart Together, Heemskerk

Drie ensembles van elk acht semi-vrijstaande woningen voor ouderen die zelfstandig willen blijven wonen, blazen het aloude hofje nieuw leven in.

7 De Zwarte Hond: Mercado, Groningen.

Met bomen beplant woongebouw in het centrum van Groningen sluit met zijn gevels van groene keramische tegels aan op de wederopbouwarchitectuur.

6 Bureau Van Eig/Zecc Architecten: Blok G8 (Tango), Leidsche Rijn, Utrecht

Grootstedelijke woningblok met hof in het centrum van vinexwijk Leidsche Rijn. Het is deels geïnspireerd door de baksteenarchitectuur van Giovanni Muzio in Milaan, uit de tijd van Mussolini.

5 Powerhouse Company: BunkerToren, Eindhoven

Quasi-brutalistisch gebouw met 127 appartementen. Een ode aan het echte brutalisme van het voormalige studentencentrum De Bunker van de legendarische architect Hugh Maaskant, waarop het is gebouwd.

Lees ook: Nieuwe BunkerToren in Eindhoven is ode aan brutalistische betonbouw

4 Sjoerd Soeters (stedenbouw): Vernieuwing Kolenkitbuurt, Amsterdam

Twintig jaar duurde de vervanging van door overvloedige open ruimte omgeven schrale wederopbouwflats in de voormalige ‘ergste probleemwijk van Nederland’ door bakstenen woongebouwen aan smalle straten, pleintjes en plantsoenen.

Lees ook: Architect Sjoerd Soeters: ‘Sloop de wijken uit de wederopbouwtijd’

3 Happel Cornelisse Verhoeve: Woontoren De Brabander, Tilburg

De Brabander is geïnspireerd op de eerste Amerikaanse wolkenkrabbers van de architecten van de Chicago School die begrepen dat een toren meer moet zijn dan een simpele staande balk.

2 Orange Architects: woongebouw De Jonas, Amsterdam

Van buiten oogt woongebouw De Jonas, door de Bond van Nederlandse Architecten uitgeroepen tot ‘het beste gebouw van Nederland’ in 2023, in de Amsterdamse vinexijk IJburg als een aangespoelde potvis. Maar binnen in De Jonas bevindt zich een publiek toegankelijke, schitterende passage in de vorm van een ‘canyon’ met rotswanden van hoekige houten lamellen.

Lees ook: De opkomst van de woonkazerne: steeds kleinere nieuwbouwwoningen

1 Dirk Oort: Lutherhof (1909), Amsterdam

Baanbrekende, maar tot 2023 volkomen vergeten sociale woningbouw uit 1909, herontdekt door de architect Hans van der Heijden. In het Lutherhof, het enige woonpalazzo én de eerste galerijflat van Nederland, ziet Van der Heijden een alternatief voor saaie woontorens.