N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Jaaroverzicht theater 1.400 premières had het theater afgelopen seizoen. 28 per week. Vier per dag. Het theater biedt een overvloed waar je in kan verzuipen of waar je je aan kan laven. Gelukkig sloeg de balans in 2023 door naar de positieve kant.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/12/data109382977-532016.jpg)
In zijn Staat van het Theater vertelde regisseur Eric de Vroedt afgelopen september dat hij in het afgelopen seizoen zo’n 1.400 premières had geteld. Dat zijn er 28 per week en vier per dag. Het theater biedt een overvloed waar je in kan verzuipen of waar je je aan kan laven. Gelukkig sloeg de balans in 2023 door naar de positieve kant.
Het was een goed theaterjaar voor voorstellingen over de verwerking van racisme, discriminatie en slavernij, met krachtige voorstellingen van onder meer Theater Rotterdam, NITE en Club Gewalt. Het was ook een goed jaar voor voorstellingen over feminisme en emancipatie, zoals tweemaal bij ITA te zien. En het was een mooi jaar voor voorstellingen over de dromen en verlangens van queer mensen, onder meer bij imponerend, jong talent als Louis Janssens en Compagnie Red Yellow & Blue.
Met de machtswisseling bij ITA, waar Ivo van Hove plaatsmaakte voor Eline Arbo, is het onmiskenbaar dat vrouwen het roer overnemen in het theater. Dat doet deze sector toch beter dan andere beroepsgroepen. Daar staat tegenover dat de onthullingen over grensoverschrijdend gedrag bij Likeminds pijn deden. De sector moet nog stappen zetten, want dit zet het engagement in al die theatervoorstellingen in een schril licht.
1 Desire Louis Janssens
In een boterig licht houden vier mannen met ontbloot bovenlijf elkaar vast, terwijl ze hun dromen en verlangens uitspreken. Desire is een beeldschone, intieme voorstelling over de kwetsbaarheid en kracht van jonge mensen. De mooie, strakke vormgeving van de taal en het decor geeft een extra impuls.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/data103680439-5692a6.jpg)
2 Penthesilea ITA, regie Eline Arbo
Een met prachtige muziek, fraaie zang en veel bloed omlijste vrouwelijke blik op lust en geweld. Eline Arbo laat een ijzersterk ensemble excelleren met fysiek spel.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101971767-675a96.jpg)
3 The Story of Travis Well Made Productions/Theater Rotterdam, regie: Romana Vrede
Het slimme, magisch-realistische vervolg op klassieker A Raisin in the Sun legt de nadruk op de strijd tegen racisme en de hoop van nieuwe generaties op andere tijden, in een muzikale, swingende regie van Romana Vrede.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97751585-37be01.jpg)
4 Yara’s Wedding NITE, regie: Guy Weizman
Knap hoe dit luide feestje ook voelbaar wordt in de zaal, terwijl prikkelende gesprekken steeds een nieuw perspectief bieden op onrecht, schuld en schaamte. Muzikaal, visueel en emotioneel exuberant en tegelijk een intellectueel steekspel.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97684894-857000.jpg)
5 John & Gena Wunderbaum
Scènes uit het werk van filmer John Cassavetes en actrice Gena Rowlands laten vier acteurs overlopen in bespiegelingen over hun eigen levens, hun vak en elkaar, in deze liefdevolle, amusante ode aan het acteren.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99863032-698dba.jpg)
6 Who’s afraid of Oscar Wilde Compagnie Red Yellow Blue
Een razendsnelle, oergeestige komedie rond twee queer stellen waarvan één van elk stel een oplossing heeft voor de impasse rond de kinderwens. De uitmuntende tekst wordt haarscherp uitgevoerd door de vier acteurs: hilariteit zonder aan impact te verliezen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data106250659-7b56e0.jpg)
Wat mij dit jaar het meest heeft verrast zijn twee komedies. Ze deden me ongelofelijk veel plezier vanwege de vlijmscherpe teksten en het puntgave acteren. Who’s afraid of Oscar Wilde van Compagnie Red Yellow Blue is voor mij de komedie van het jaar. In een turbulente wisseling van verhoudingen worden liefde, seks, identiteiten en relaties tot op het bot gefileerd. Collectief Blauwdruk overrompelde door in Paradijs aan het einde van een bijbels drama van Vondel een schuimende cocktail te maken. Dat was een verrassing, want een jaar geleden moest ik constateren dat de komedie dood was in Nederland en daar waren dit jaar helaas weer genoeg voorbeelden van. Maar deze twee jonge groepen hebben de toekomst.
Lees meer artikelen en recensies van Ron Rijghard
7 Prima Facie ITA, regie: Eline Arbo
Een arrogante advocaat wordt zelf slachtoffer van een zedenmisdrijf. Dat leert haar hoe onrechtvaardig het recht kan zijn. Dankzij de virtuoze detaillering in de uitwerking en het fenomenale acteren van Maria Kraakman ontstaat een schurende aanklacht tegen falende zedenwetten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data108819329-fbda7c.jpg)
8 10 Year Anniversary Club Gewalt
In deze brutale performance over privilege en institutioneel racisme ondervraagt het gezelschap het publiek op confronterende wijze over het eigen gedrag. Dat gesprek wordt afgewisseld met hypnotiserende, opzwepende ritmes die door de zaal knallen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/data100990282-e12606.jpg)
9 Person Longing for Human Charles Pas/Feikes Huis
Deze ongrijpbare en intrigerende performance in een woeste choreografie met vuur levert een even fascinerend als ontroerend schouwspel op, waarin iedere wending verrast. De lijven van de mimespelers lijken elektrisch geladen. Ze drukken verliefdheid en lust uit, maar ook eenzaamheid.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102968050-653624.jpg)
10 The making of Soros the Musical mugmetdegoudentand
Kunst is geordende chaos. Er wordt dan ook van alles overhoopgehaald in deze aanstekelijke mix van satire, psychologisch drama, musical en het levensverhaal van de Hongaarse-joodse zakenman Soros. Lineke Rijxman is verrukkelijk als de flegmatieke kunstenaar die meer op hem lijkt dan haar lief is.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98329124-e479c4.jpg)
Ik was in 2023 het meest ontroerd bij De Dresser, waarin Karina Holla blijk geeft van haar ongeëvenaarde liefde voor het theater. Na een carrière van meer dan 50 jaar biedt de acteur, mimespeler en regisseur een inkijkje in een leven dat zich afspeelt op het podium. Die lading is voelbaar in haar lichaamstaal en stem en haar soms zichtbare vermoeidheid. Door Holla’s ogen is de ziel van het theater te zien. Deze ode aan haar theatercarrière dwingt je het gewicht van haar toewijding te dragen.
De voorstelling die in 2023 deels een ‘verkeerd’ publiek trok was Ripperda, met cabaretier Bert Visscher. Op een Groningse wierde speelde afgelopen zomer deze schitterende muziektheatervoorstelling over een 17de-eeuwse charlatan. De hoofdrol werd gespeeld door cabaretier Bert Visscher. De publiekstribune zat avond aan avond vol. Een daverend succes, zou je zeggen. Toch bleken niet alle toeschouwers even enthousiast. Visscher speelde, tegen zijn imago in, een serieuze rol. De voorstelling trok publiek dat talig muziektheater niet altijd gewend was. Bij de vorige Zummerbühne-productie was dat anders: Hollands Hoop bleef dichterbij de tv-serie waarop het gebaseerd was.
Het theatergezelschap dat dit jaar een nieuwe kant van zichzelf liet zien was theatergroep Bambie. Die groep bestaat al meer dan vijfentwintig jaar, en werd destijds een van de meest toonaangevende stemmen in het Nederlandse mimetheater. Het tedere absurdisme van de groep kreeg dit jaar een verrassende nieuwe draai in de voorstelling Help I Need Some Body, een samenwerking met jongerentheatergezelschap DEGASTEN en Theater Lebelle, een theaterwerkplaats voor spelers met een verstandelijke beperking. De bijna woordeloze Bambie-stijl bleek de perfecte basis voor een gelijkwaardige ontmoeting tussen de drie spelersgroepen.
Lees meer artikelen en recensies van Marijn Lems
Ik moest de neigen om weg te lopen onderdrukken bij Romeo Castellucci’s voorstelling Bros . Het liefst had ik rechtsomkeert gemaakt toen ik bij binnenkomst oordoppen kreeg aangereikt. Ik ben blij dat ik deze intense ervaring – vol overweldigend harde geluiden en gestileerd geweld – toch heb uitgezeten: toen ik over de drempel was, kon ik er best de schoonheid van inzien. Maar ik kan met zekerheid zeggen dat mijn voorkeur uitgaat naar voorstellingen waar geen oordoppen voor nodig zijn.
Ik zou graag meer ruimte in de krant vrijmaken voor de jonge vrouwen die een interview gaven over The Omen, een voorstelling waarin Alexandra Broeder de spirituele en sociaal-maatschappelijke oorzaken van anorexia onderzoekt. Alysha, Esmee en Bo vertelden dat ze moeite hebben met het innemen van ruimte – en dat dat misschien niet alleen iets zegt over vrouwen met een eetstoornis, maar ook over de rol van vrouwen in de westerse samenleving. Zullen we in 2024 meer ruimte reserveren voor dit soort eerlijke, milde, wijze stemmen?
Lees meer artikelen en recensies van Shira Keller
