Woensdag 20 december veroordeelde het Hof van Justitie in Suriname in hoger beroep de 78- jarige Surinaamse ex-president en -legerleider Desi Bouterse tot twintig jaar cel voor zijn rol in de Decembermoorden. Hans Buddingh’, schrijver van het boek De Geschiedenis van Suriname, vraagt zich af wat deze definitieve veroordeling voor de toekomst van het land én voor de bevolking betekent.
De Hongaarse regering wil Nederland volgen met het vragen van een opt-out voor regels voor asiel en migratie van de Europese Unie. „Drastische maatregelen zijn nodig om illegale migratie tegen te gaan”, schreef de Hongaarse minister voor Europese Zaken János Bóka op X. Hongarije zal de „nodige juridische en administratieve stappen” ondernemen, maar blijft een „toegewijd lid van het Schengengebied”, stelt Bóka woensdagavond in zijn bericht.
Wel voegt hij toe dat de maatregelen alleen doorgevoerd kunnen worden als het Europese Verdrag wordt gewijzigd. Dat verdrag bleek woensdag ook een obstakel voor de gewenste plannen van migratieminister Marjolein Faber (PVV). Faber wil een uitzonderingspositie voor migratie binnen Europa. „Wij moeten gaan over ons eigen asielbeleid!”, schreef zij woensdag op X. Maar haar brief aan de Europese Commissie bleek iets genuanceerder. Daarin staat dat Nederland zo’n opt-out pas wil doorvoeren bij een wijziging van het EU-verdrag.
Lees ook
Wie Fabers brief leest, ziet: Nederland zal Europees asielbeleid niet aanvechten
Minste asielaanvragen
Het laatste Europese verdrag over migratie stamt uit 2007. Onderhandelingen over een nieuw verdrag staan voorlopig niet op de planning. Tot die tijd „blijven de EU-regels voor asiel en migratie bindend voor Nederland”, benadrukte de Europese Commissie in een eerste reactie op de brief van minister Faber.
Hongarije ontving in 2023 de minste asielaanvragen van alle EU-lidstaten. Zowel in absolute aantallen als per duizend inwoners stond het land onderaan de ranglijst. Toch is de Hongaarse premier Viktor Orbán binnen de EU een van de felste stemmen in het anti-migratiedebat. In absolute aantallen staat Nederland op de zevende plaats. Duitsland ontving de meeste asielaanvragen van alle 27 lidstaten, zo staat in de Staat van Migratie, het jaarlijkse rapport over migratie van het kabinet.
De Europese Commissie heeft vooralsnog niet gereageerd op de plannen van Hongarije. Mocht het tot een overleg komen, dan moeten 27 lidstaten en het Europese Parlement over een uitzonderingspositie van een andere lidstaat stemmen. Dat Nederland en Hongarije een uitzonderingspositie zullen krijgen bij nieuwe onderhandelingen, is dan ook nog lang niet zeker.
Goedemorgen! Vandaag dag twee van de Algemene Politieke Beschouwingen in Den Haag, het traditionele debat over de Miljoenennota voor komend jaar. Gisteren debatteerde de Kamer eindeloos met zichzelf, vandaag is het de beurt aan het kabinet om verantwoording af te leggen over het beleid voor 2025. Premier Dick Schoof zal vanaf 11.00 uur aan het woord zijn. Gisteren ging de meeste aandacht uit naar het asielbeleid. Wij zijn benieuwd of het vandaag ook over andere onderwerpen gaat: bestaanszekerheid, belastingen, het vestigingsklimaat, de koopkracht.
Verder kijken we met spanning uit naar de opening van de Europese beurzen om 09.00 uur. Gisteravond om acht uur Nederlandse tijd verlaagde de Federal Reserve, het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de belangrijkste beleidsrente met 0,5 procent. Dat was de eerste renteverlaging in heel lange tijd, en als geld lenen goedkoper wordt, komen markten in beweging.
De Amerikaanse beurzen namen het nieuws betrekkelijk rustig op, blijkbaar hielden zij al rekening met de forse renteverlaging. Wall Street daalde licht. De koers van de dollar zakte scherp ten opzichte van de euro. Eens kijken hoe Europa vandaag het Amerikaanse rentebesluit verteert.
Dit viel ons verder nog op in de andere media:
Autofabrikanten in de EU vrezen miljarden euro’s boete omdat ze niet kunnen voldoen aan de nieuwe CO2-uitstootnormen die volgend jaar van kracht worden, schrijft de Financial Times. ACEA, de koepel van de Europese auto-industrie, publiceerde donderdag een verklaring waarin ze opriep tot “dringende herziening” van de emissieregels die in 2025 gelden. Ook bepleit ACEA heroverweging van het verbod op nieuwe auto’s met verbrandingsmotoren in 2035.
Fiscalisten schieten in Het Financieele Dagblad de belastingplannen van het kabinet aan flarden. Willekeur en populisme voeren de boventoon in die plannen, en experts missen visie en ambitie. Vooral de btw-verhoging op cultuur roept vragen op. En dan niet zozeer dát de btw verhoogd wordt, maar wel de uitzondering voor pretparken, bioscopen, kamperen en circus. “Dit is meer een voorstel voor Henk en Ingrid en minder voor Robert-Jan en Anne-Fleur”, aldus een fiscalist.
Via een technische omweg is het vanaf vandaag toch weer mogelijk in Brazilië gebruik te maken van X. Het socialemediaplatform van techmiljardair Elon Musk was al enkele weken uit de lucht wegens ruzie met de Braziliaanse regering. Maar Musk liet achter de schermen wat zaken aanpassen waardoor Brazilianen nu weer kunnen tweeten. Blijft de vraag: waarom zouden ze dat willen?
Positief klimaatnieuws vandaag in Trouw: dankzij het verbod op een aantal schadelijke chemicaliën is het gat in de ozonlaag gestaag aan het sluiten. Als we zo doorgaan, is in 2040 de ozonlaag weer op het niveau van 1980. Dat was als ijkjaar gekozen toen de chemicaliën verboden werden. Het herstel van de ozonlaag – die uv-stralen filtert – geldt als een van de grootste internationale klimaatsuccessen.
Elf jaar na invoering van de stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd kunnen we vaststellen dat die werkt: uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt deze ochtend dat de helft van de 65-plussers in 2024 nog aan het werk is. Vooral hoger opgeleiden zijn nog veel aan het werk na hun 65ste. Grappig feitje: als mensen eenmaal doorwerken na hun 65ste, gaan ze ook langer door na hun pensioen: een op de tien ouderen werkt ook na zijn 67-ste nog door.
Politiek is niet alleen een roeping of ambitie, politiek is ook een vak. Dat ambacht eist van politici onder meer dat ze crisisbestendig zijn en dat ze alleen voldongen feiten scheppen als ze die kunnen waarmaken. Die professionaliteit ontbeert de regeringscoalitie momenteel node, zo bleek rond de eerste Prinsjesdag van premier Dick Schoof. Bijna elke dag wist een der politieke leiders van de radicaal-rechtse regeringscoalitie wel voor chaos te zorgen.
NSC-leider Pieter Omtzigt haakte reeds voor de Troonrede op doktersadvies af. De druk was te groot geworden. Dat is treurig voor hem en een veeg teken dat het politieke klimaat ziekmakend is. Maar omgaan met pressie is wel een aspect van het vak. Vervanger/opvolger Nicolien van Vroonhoven creëerde vervolgens verwarring door haar steun voor noodwetten in het vreemdelingenrecht afhankelijk te maken van de Raad van State. Door zo dekking te zoeken bij de raad politiseerde ze dit hoge college van staat en castreerde ze het advies op voorhand. Onprofessioneel.
BBB-voorvrouw Caroline van der Plas maakte er een deerniswekkend potje van. Met haar alras weer ingeslikte dreigement dat ze bij „gedwongen krimp” van de veestapel „weg” zou zijn, erkende ze dat ze zich bij de onderhandelingen over het regeerprogramma en de Miljoenennota in het Urks pak heeft laten naaien omdat ze hoofd- en bijzaken niet weet te onderscheiden.
Partijleider Dilan Yesilgöz ten slotte gaf met haar jubel over het „terugdraaien van linkse belastingverhogingen” met terugwerkende kracht haar voorgangers premier Mark Rutte (2010-2024) en minister Gerrit Zalm (1994-2007) de schuld van de electorale nederlaag van de VVD. Het ontkennen dat haar eigen partij sinds de val van de Berlijnse Muur deze herfst 35 jaar geleden het land meer dan driekwart van de tijd heeft geregeerd, getuigt van amateurisme.
Alleen PVV-chef Geert Wilders verstaat zijn vak, althans de techniek van intimidatie en dreigement, nog wel. Zo eiste hij meteen na de Troonrede loyaliteit van zijn drie partners jegens minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) omdat hij op zijn beurt onzinnig klimaatbeleid moet pruimen.
De hamvraag is of deze ambachtelijke manco’s de regering in de kaart of parten gaan spelen.
Voor het eerst sinds de invoering van het algemeen kiesrecht een eeuw geleden, zit er in de regering geen enkele partijleider meer aan tafel. In het confessioneel-liberale kabinet-De Quay (1959-1963) zat er tenminste ééntje: Jelle Zijlstra van de Anti-Revolutionaire Partij.
Die partijpolitieke leidingloosheid kan twee effecten hebben.
Denkbaar is dat de bewindslieden allengs plezier krijgen in hun uitvoerende macht en zich gaan beschermen tegen de warboel van orderbriefjes van hun politieke leiders Wilders, Yesilgöz, Van Vroonhoven en Van der Plas die ze onder de deur krijgen doorgeschoven. Als Schoof zijn eigen ijdelheid leert te beheersen – bescheidenheid veinzen is een aspect van het vak – dan kan het kabinet een bunkermentaliteit ontwikkelen die de ergste chaos buiten de deur houdt.
Het omgekeerde is eveneens voorstelbaar. Juist omdat Schoof, anders dan KVP’er Jan de Quay indertijd, geen enkele club heeft waarop hij mag terugvallen, kan de ministerraad speelbal blijven van het kwartet in de Kamer. Wilders incluis. Je kunt er namelijk vergif op innemen dat Faber onder zijn kiezers de populairste politica in het kabinet blijft en zo haar chef naar de kroon kan gaan steken. Hoe zal Wilders dan reageren?
Wat er ook gebeurt, de gevolgen zijn niet mals. Onder het mom ‘extraparlementair’ worden hiërarchie en verantwoordelijkheden aan het zicht onttrokken. Gebrek aan vakmanschap ondermijnt nog eens de toch al wankele maar onontbeerlijke voorspelbaarheid van de overheid.
De (radicaal-)rechtse regeringscoalitie schept zodoende geen heldere politieke verhoudingen, nee, ze vergroot juist het machtsvacuüm.
Hubert Smeets is journalist en historicus. Hij schrijft om de week op deze plaats een column.