N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Jaaroverzicht dans Steeds vaker gaan de vuisten omhoog in de dans. Zelfs de meest abstracte dans was in 2023 vaak politiek geëngageerd. Dit waren de tien beste dansvoorstellingen van afgelopen jaar.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/12/data109344482-672a53.jpg)
Werd Rudi van Dantzig in de jaren zeventig en tachtig nog verguisd en bespot als hij dansers De Internationale liet zingen of moralistische boodschappen afvuurde van zijn choreografische kansel (hij werd wel ‘de dominee van de dans’ genoemd), tegenwoordig is de dans politieker en geëngageerder dan ooit. Zeker in de hedendaagse dans is er, overdreven gesteld, bijna geen choreograaf die in zijn of haar werk nog géén zorgen heeft geuit om klimaat, oprukkende digitalisering, verrechtsing en sociale onrechtvaardigheid.
Zelfs verstokte ‘abstractici’ roeren zich. Er heerst weliswaar meer somberheid dan in Van Dantzigs hoogtijdagen, maar tegelijkertijd is er strijdbaarheid, hoop en een groot verlangen naar nieuwe perspectieven en gemeenschapszin. Zelfs onversneden activisme is geen taboe meer, integendeel, zoals te zien is in voorstellingen die soms daadwerkelijk de vorm van een protestdemonstratie aannemen. Vaak figuurlijk, maar steeds vaker worden de spandoeken daadwerkelijk uitgerold en gaan de vuisten omhoog. Actie!
★ Dimitris Papaioannou: Ink
El Greco, Robert Mapplethorpe, Jeroen Bosch, Stanley Kubrick, natuurlijk Griekse mythologie en nog veel meer; de beeldenstroom uit het brein van theatermagiër Papaioannou is even overweldigend als de betoverende waterstraal uit de landbouwsproeier op het toneel.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102894479-507365.jpg)
★ Marco Goecke/Nederlands Dans Theater: In the Dutch Mountains
Voor Goecke het nieuws haalde met zijn poepsmeeractie schoot hij in de roos met zijn persoonlijke impressie van ons vlakke land achter de duinen. Grijze luchten en het licht van Hollandse meesters omlijsten nerveuze microbewegingen en emoties.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96366782-2da716.jpg)
★ Pina Bausch Foundation/École des Sables: The Rite of Spring
Het meesterwerk van Bausch, maar dan door Afrikaanse dansers? Waarom? Wel, omdat de pompende ritmes van Stravinsky en de aardse choreografie een geweldige impuls krijgen. De uitbarsting van gebalde energie is weergaloos. Dus laat varen alle scepsis en neem die gedanste uppercut dankbaar in ontvangst.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/01/data95555750-7827cd.jpg)
★ Sharon Eyal & Gai Behar: Into the hairy
Ondanks de gebruikelijke referenties aan de clubcultuur, met dansers als een supersensuele roedel, is de sfeer allesbehalve feestelijk. Magisch hoe eenzaamheid en diep verdriet tegelijk abstract, intens beklemmend én prachtig kunnen zijn.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100334151-7209fc.jpg)
★ Matthew Bourne: Sleeping Beauty
Het zoete balletsprookje transformeert tot een geestig horrorverhaal vol fladderende vampiers die ‘nog lang en gelukkig’ een nieuwe betekenis geven. Bourne sleept zijn publiek mee over een achtbaan vol visuele grappen en knipoogjes naar het origineel van Petipa.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/04/data99700346-872d82.jpg)
★ Florentina Holzinger: Ophelia’s Got Talent
Een blijvende favoriet. Niet onfeilbaar, maar altijd (zeker voor de argeloze toeschouwer) een theatrale shocktherapie. Op wonderlijke wijze combineert Holzinger scènes met ongeremde, knotsgekke, verontrustende en gynaecologische acties met feministische kritiek, zorgen om toekomst, klimaat en milieu.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/09/data105902337-2ccfee.jpg)
★ Marco Da Silva Ferreira: Caraça
Ongegeneerd activisme is de crux in Caraça (karkas), waarin de onderdrukte klassen aller landen worden opgeroepen op te staan tegen onderdrukking en fascisme. Dit alles in een meeslepende, eeuwen overspannende mix van folkore, voguing, krijgsdansen en klassieke formaties.
★ William Forsythe/Het Nationale Ballet: Forsythe
Het genie van Forsythe, de man die het ballet al in de jaren tachtig de 21-ste eeuw in katapulteerde, wordt door uitstekende dansers met soeplepels opgediend. Ook het publiek hangt na afloop in de touwen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101706436-c5a245.jpg)
★ Ann van den Broek: The Balancing Act
In een zoektocht naar evenwicht wordt het publiek meegenomen op een slingerpad waar angst volgt op onzekerheid, blijdschap op wanhoop, twijfel op ongeduld, met sóms een doorkijkje naar gemoedsrust, verbinding en vrede. Nooit lang natuurlijk.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data107065778-15a597.jpg)
★ Elle Sofe Sara: Vástádus Eana/The Answer is Land
Een kruising tussen protestmars en oude rituelen, een noodkreet vanuit de verdwijnende cultuur van de staatloze Sami. Sara stelt haar volk als voorbeeld voor harmonieus samenleven, met elkaar en de natuur. Vooral de traditionele liederen, de yoiks, raken het hart rechtstreeks.
Francine van der Wiel: Het meest verrassend in 2023 was een unicum zelfs, de actie van choreograaf Marco Goecke, die in februari poep van zijn teckeltje in het gezicht van een Duitse recensente smeerde. Zij schreef kritisch over In the Dutch Mountains, een creatie voor het Nederlands Dans Theater. De rel kostte hem zijn baan als balletdirecteur in Hannover en veroorzaakte terecht internationale verontwaardiging. Gelukkig lijkt het met de canceldreiging mee te vallen. In september danste NDT alweer werk van Goecke, ongetwijfeld niet voor het laatst.
