De stem van de bekende Surinaamse zanger Brian Muntslag galmt door partijcentrum Ocer als Desi Bouterse, voorzitter van de politieke partij NDP, de microfoon plotseling in handen geduwd krijgt. Glunderend zingt hij mee met ‘A change is gonna come’ van Sam Cooke. Voor zijn aanhangers een veelbelovend begin van de avond waarop Bouterse – gekleed in de paarse partijkleuren – hen volgens de uitnodiging ‘instructies’ zal geven.
Want wat verwacht Bouterse van zijn aanhangers als hij komende week het vonnis zal horen in het hoger beroep rond de Decembermoorden? Dat er 41 jaar na de moord op vijftien critici en tegenstanders van zijn militaire regime in 1982, uiteindelijk een naar verwachting definitief vonnis zal worden uitgesproken, is historisch te noemen: twee keer eerder werd Bouterse al veroordeeld tot twintig jaar celstraf in deze zaak. Volgens Bouterse waren de slachtoffers van plan een staatsgreep te plegen en zijn ze „op de vlucht neergeschoten”, een verweer dat hij deze avond herhaalt.
Opvallender is dat het Openbaar Ministerie ditmaal naast het al bestaande vonnis van de Krijgsraad, ook een bevel tot onmiddellijke gevangenneming heeft uitgevaardigd. Nu deze in Suriname uiterst gevoelige rechtszaak zo vlak voor Kerst tot een climax lijkt te komen, met Bouterse mogelijk achter de tralies, is dat voelbaar in de samenleving. Van de normaliter zo drukke, feestelijke decembersfeer is weinig te merken in de hoofdstad Paramaribo. Op straat is het rustiger, alsof de mensen een afwachtende houding aannemen naarmate de datum van het vonnis, woensdag 20 december, nadert.
Brassband en barbecue
De vrijdag voor de NDP-bijeenkomst is het bij Waka Pasi, een sfeervolle promenade met houten stalletjes en barretjes naast de Palmentuin, bijna uitgestorven. „Ik snap niet waarom deze gevoelige zitting net voor Kerst moet plaatsvinden”, klaagt Iraina Monsels, die wat drinken bestelt bij een kraampje. „Ik voel me niet gespannen hoor, maar een feestelijke sfeer is er zeker niet”, zegt ze.
Bij NDP-partijcentrum Ocer komt de bijeenkomst, zaterdag tegen half acht ’s avonds, wat traag op gang. Het eerste uur zijn alleen wat stoelen aan de zijkant bezet. Dan rijden ineens een voor een bussen met aanhangers binnen uit de verschillende districten, en stroomt het half open partijcentrum vol. Eetstalletjes op het terrein doen goede zaken. Er klinkt een brassband en er hangt de geur van geroosterd vlees.
Bouterse, met naast zich een aantal van zijn oude strijdmakkers zoals Ramon Abrahams en de inmiddels zichtbaar bejaarde ex-president Jules Wijdenbosch, kijkt hoe er op het podium door jong talent wordt opgetreden. Zangers, dichters en spoken word-artiesten dragen voor uit eigen werk. Verschillende religieuze leiders – islamitische, hindoeïstische alsook christelijke voorgangers – gaan voor Bouterse in gebed.
Op een enorm scherm wordt intussen een compilatie van beelden van Bouterses carrière vertoond: van legerleider tot president en de periodes daartussen in. Ook beelden van diverse zittingen bij de Krijgsraad en het hoger beroep komen langs. En ontmoetingen van Bouterse met wereldleiders, uit een soort heimwee naar de tijd dat hij nog president was. De avond voelt als een afscheid, waarbij zijn aanhangers hem een soort laatste eerbetoon brengen.
Antikoloniale retoriek
Bouterse zelf – die bekend staat om zijn vurige en meeslepende toespraken – oogt in eerste instantie nog opgewekt als hij meezingt met de muziek van zijn favoriete zanger Sam Cooke. Maar eenmaal achter het spreekgestoelte oogt hij vermoeid en uitgeblust. Zijn bekende antikoloniale retoriek krijgt weer volop de ruimte. Hij spreekt Nederland aan op het feit dat belangrijke documenten uit de jaren tachtig voor een periode van zestig jaar zouden zijn opgesloten.
Maar hij waarschuwt ook de Surinaamse justitie. „U ziet, dit ding klopt van geen kanten. Daarom is het een politiek proces, maar dit politieke proces moet geen consequenties hebben voor het land Suriname, want het land zit al in grote problemen. We vragen de magistraten dan ook om aan dat stukje waar ze misschien niet hadden gedacht, aandacht te schenken. Want zaken zouden hier misschien uit de hand kunnen lopen”, klinkt Bouterse dreigend.
De duizenden aanhangers juichen hem uitbundig toe met wapperende vlaggen. „We komen om te luisteren”, zegt Bernice Landveld (45), een kapster die al jaren lid is van de NDP. Bouterse roept nu vanaf het podium zijn aanhangers op het hoofd koel te houden en de rust te bewaren. „We gaan geen rommel schoppen, we zijn beschaafde mensen. Niemand heeft er baat bij dat het onrustig wordt, het heeft geen zin dat de zaak hier uit de hand gaat lopen”, zegt Bouterse en kijkt van onder zijn pet de zaal in.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109311313-045f5e.jpg|https://images.nrc.nl/KP3jpLH9lWqyxhlJvHDLVQmqdB0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109311313-045f5e.jpg|https://images.nrc.nl/nIkfwTuuenvjFV7lMR8HgtJKmMs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109311313-045f5e.jpg)
Landveld, met haar nichtje van vier op schoot, knikt al luisterend. „Niemand wil onrust. Maar we zullen het ook niet toelaten als Bouterse wordt opgesloten”, zegt ze even later. Dat is ook wat de bomvolle zaal massaal als antwoord geeft als de moderator aan het publiek vraagt of dit vindt dat Bouterse – die van zijn advocaat Irwin Kanhai het advies heeft gekregen om bij het vonnis aanwezig te zijn – wel of niet naar de rechtbank moet komen. „Kom niet! Blijf thuis!”, klinkt het uitbundig. „Waarom zou hij moeten komen?” gilt een vrouw in het publiek.
Er ontstaat rumoer en om beurten komen er mensen het podium op. Ze grijpen de microfoon, omhelzen hem en steken Bouterse een hart onder de riem. Ze proberen hem ervan te overtuigen niet naar de zitting te gaan. „Bouterse, wij willen niets van de rechter weten. Niemand sluit u op. We gaan het land hermetisch afsluiten”, roept een vrouw.
Ander signaal
Bouterse mag deze avond dan zelf herhaaldelijk oproepen tot rust en orde, zijn aanhangers geven een ander signaal. „Bouterse is altijd een strijder geweest, en hij is volksleider”, zegt een man emotioneel na afloop van de bijeenkomst. Is dit Bouterses tactiek waarbij – mocht het straks toch uit de hand lopen – hij zichzelf in elk geval kan vrijpleiten van opruiing? En zijn achterban ‘het werk’ laat doen?
De Surinaamse autoriteiten houden in elk geval al rekening met spanningen en zelfs met geweld, blijkt uit een uitgelekte veiligheidsanalyse. Tot woede van president Chan Santokhi is het document, dat slechts bij een handjevol experts bekend zou zijn geweest, op sociale media terecht gekomen. Daar ging het onmiddellijk razendsnel rond; Santokhi stelde een grondig onderzoek in naar het lek.
De politie beschrijft in het document dat van Bouterses radicale en fanatiekste aanhangers – de zogeheten Boutisten – mogelijk geweld verwacht kan worden, mocht Bouterse daadwerkelijk worden opgesloten. Bovendien zijn er zorgen dat Bouterse mogelijk in bezit is van hoeveelheden wapens die eerder bij het leger werden ontvreemd tijdens zijn presidentschap. De analyse adviseert om op strategische punten extra te controleren en om specifieke locaties, zoals de rechtbank en omgeving, extra te beveiligen, alsook de president, zijn familie en de rechters.
Dit weekend waren er extra controles in het centrum van Paramaribo en verschillende buitenwijken. Zwaar bewapende agenten hielden auto’s tegen en controleerden de inzittenden. Of Bouterse woensdag nu wel of niet naar de zitting komt – hij is het niet verplicht, want het is hem niet specifiek opgedragen – zijn aanhangers zullen er in elk geval zijn. „Laten we massaal naar het gerechtsgebouw komen!’’, roept Marlon Oostburg vanaf het podium naar de menigte. Het publiek juicht. Er klinkt knalvuurwerk en muziek. Bouterse omhelst zijn aanhangers en verdwijnt dan – wellicht voor een laatste keer – tussen de zwaaiende NDP vlaggen, van het podium.
Leeslijst
