Opinie | Een duivels taaldilemma

Posted on December 15, 2023 by admin

‘U spreekt geloof ik zeven talen, mijnheer Timmermans, maar niet de taal van het volk”, aldus PVV-leider Geert Wilders in een televisiedebat tegen de lijsttrekker van GroenLinks-PvdA. Frans Timmermans lacht. Wat kan hij anders? Later, in het populaire praatprogramma Vandaag Inside, wordt hij omschreven als een boer met kiespijn en Wilders als de retorische Champions League.

Populisme is niet alleen in Nederland aan een opmars bezig: 30 procent van alle Europeanen stemt stemt populistisch en anti-establisment. Partijen die vroeger in de media principieel werden doodgezwegen en door collega’s uitgesloten, treden op in talkshows en worden als bestuurswaardig beschouwd. Niet alleen de standpunten van populistische partijen zijn de afgelopen jaren mainstream geworden, ook de taal waarin die standpunten worden gecommuniceerd. Er woedt een politieke taalstrijd die zelden wordt benoemd.

Populisme is een verraderlijk begrip. Het kan verwijzen naar een ideologie, maar ook naar een strategische vorm van politieke communicatie. In de meest enge zin wordt populisme gekenmerkt door een afkeer van de gevestigde orde. Populisten prijzen de ‘taal van het volk’ en plaatsen zich lijnrecht tegenover een ‘elitair taalgebruik’ dat ze ervaren als omslachtig, ondoorzichtig en arrogant.

De retoriek van de populist is er doorgaans één van weinig woorden, die de luisteraar niet zozeer op intellectueel als wel op emotioneel niveau weet te bereiken. De taal wordt volks genoemd omdat ze lijkt op wat er thuis aan de keukentafel wordt gesproken. Van populistische politici wordt gezegd dat ze klare taal praten. Recht door zee. Zeggen waar het op staat.

Sociale media

Maar wat is dat eigenlijk: klare taal? In Aristoteles’ Retorica draaide het om ethos, logos, pathos: populistische leiders zijn vaak charismatisch, gebruiken logische, hapklare argumenten en zijn effectief in het overbrengen van emotie. Nieuw is die tactiek dus niet, maar het feit dat een taal die vroeger als politiek onwaardig werd beschouwd tegenwoordig de boventoon kan voeren, is ronduit revolutionair.

Dat de populistische retoriek juist nu floreert, is niet toevallig. Ten eerste sluit de taal wonderwel aan bij de nieuwe sociale media waar elke boodschap bondig moet worden geformuleerd. Op invloedrijke fora dient een standpunt zelfs letterlijk beperkt tot een specifiek aantal tekens. Wie zich buiten dat ‘taalperk’ begeeft, zal aan publiek en zeggingskracht inboeten.

Onze taal wurmt zich steeds vaker en vlotter in het krappe jasje van de sociale media, met schrijnende gevolgen. We leven in een politieke tijd waarin zorgvuldigheid het aflegt tegen relevantie. Wie afgewogen en genuanceerd een mening wil formuleren, boet in aan zeggingskracht. Nuanceren lijkt de doodsteek voor elke boodschap. Wie meer zegt, bereikt minder.

Achilleshiel

In de tweede plaats gedijt het populisme fantastisch in een medialandschap waar de toon van de boodschap sterker resoneert dan de inhoud. De kiezer wil niet overtuigd worden van het waarheidsgehalte van een bewering, maar van haar waarachtigheid. Argumenten wegen zwaarder dan feiten. We worden overspoeld met informatie, maar hebben steeds minder handvatten om die informatie op waarde te schatten en een steeds geringer besef van wat het betekent om geïnformeerd te zijn. Cijfers en doorrekeningen worden bijzaak. Overtuiging en bezieling zijn voor de kiezer leidend in het bepalen van haar stem.

Wat als de middenpartijen de taal van de tegenstander leren begrijpen én beheersen?

Ondertussen zien de mainstream partijen het populistische discours hoofdschuddend aan. Daarmee vertonen ze precies de arrogantie waar de populist hen van beticht. In een haast wanhopige poging de vervreemde kiezer terug te vinden, verschuiven ze hun eigen politieke standpunten schoorvoetend in de richting van de populaire partijen. Het wrange is dat ze schuiven op het verkeerde bord.

Het verleden heeft uitgewezen dat inhoudelijk ‘draaigedrag’ een partij juist kwetsbaarder en minder geloofwaardig maakt. De achilleshiel van de gevestigde partijen gaat niet over inhoud, maar over vorm. Niet het beleid dat ze voorstellen, maar de toon is te gematigd om de huidige kiezer aan te spreken.

Natuurlijk proberen de mainstream partijen eens wat, dollen ze weleens een zinnetje mee met de populistische ‘pestkoppen’. Ik denk aan Agnes Kant van de SP die in repliek op Wilders’ zogenaamde ‘kopvoddentaks’ iets gevats probeerde te zeggen over een heffing op peroxide met een sneer naar Wilders’ haar. Het klonk als een brugklasser die voor het eerst Frans spreekt. Haar opmerking stak schril af tegen de taal die ze doorgaans bezigt. Het was gênant.

Morele superioriteit

Terug naar Timmermans die zijn beste speech, daar lijken we het verrassend over eens, ná de verkiezingsuitslag gaf. Waarom vinden we die toespraak goed? Er zat emotie in zijn woorden, overtuiging, passie – pathos. Een retorisch wapen dat Timmermans niet eerder in de campagne zo duidelijk had ingezet. Immers, zoveel emotie ruikt naar populistische retoriek.

Wat als die terughoudendheid zou wijken? Wat als de mainstream partijen het zouden aandurven om de taal van de politieke tegenstander te leren begrijpen én beheersen? Is het werkelijk ondenkbaar dat Timmermans in vergelijkbare bewoordingen zijn eigen politieke programma verdedigt?

In grote lijnen blijft de houding van de gevestigde partijen dan ook: politicus, blijf bij je eigen taal!

‘Mijnheer Wilders, daar bent u weer met uw egocentrische, onmenselijke beleid van ikke, ikke, ikke, en de rest kan stikken.’ ‘In Afrika mogen de mensen wat u betreft verhongeren, mijnheer Wilders, zolang elke Nederlander maar een auto heeft.’ ‘Er zijn vorig jaar welgeteld twintigduizend migranten naar Nederland gekomen. Weet u, mijnheer Wilders, hoeveel Nederlanders er tegenwoordig zijn? Bijna achttien miljoen. Achttien miljoen! Het is toch volkomen idioot en van de pot gerukt om die paar duizend mensen al het leed van Nederland in de schoenen te schuiven?’ Klare taal bezigen in de politiek: is dat zo moeilijk?

Ja, dat is moeilijk. Sterker nog: het is een duivels taaldilemma. Het toe-eigenen door de mainstream partijen van een populistische retoriek zou dat discours verder legitimeren en tradities van verdraagzaamheid en pluralisme compromitteren, het zou de politiek verder polariseren en de ruimte voor nuance nog meer inperken. Dat wil niemand.

In grote lijnen blijft de houding van de gevestigde partijen dan ook: politicus, blijf bij je eigen taal! Brand je niet aan de onvolledigheid, beschuldigingen en emotionele aanvallen van de populist. De vraag is echter hoelang je een taal kunt negeren die steeds breder gebezigd wordt. Wat schiet je electoraat op met morele superioriteit als je partij nauwelijks meer wordt begrepen of gehoord?

Reactief

Gehoord worden is de kern van politiek. Campagnevoeren is de kunst van het overtuigen. Filosoof Michel Foucault waarschuwde voor het gevaar een onderscheid te maken tussen een geaccepteerd en niet-geaccepteerd discours. Wie een deel van het discours verwerpt, saboteert een evenwichtig debat. Het lijkt alsof de gevestigde partijen niet begrijpen dat een slogan iets anders is dan beleid, dat de context van een campagne iets anders is dan de context van de Kamer. Felle uitspraken lijken uit den boze. Humor, kenmerkend voor de taal van de populist, is dramatisch ver te zoeken. Zo’n droge, stijve poot werkt niet verheffend, maar verlammend. Het leidt tot een verdoofde taal. Een taal die slaapt. Die zwijgt.

Het moment is aangebroken om af te rekenen met de tegenstelling tussen de ‘taal van het volk’ en de ‘taal van de elite’ die de populistische partijen hebben gecreëerd. De maatschappij, dat zijn wij. Het volk, dat zijn wij. Allemaal. De taal die we dagelijks bezigen is de taal die we graag horen van onze politici. Sterker nog: het is de taal die we ten diepste begrijpen en die bij machte is ons te overtuigen. Als de gevestigde partijen populistische taal niet langer schuwen zullen ze, ironisch genoeg, juist één van de pijlers van het populisme ondermijnen.

Het is overigens geen knop die omgaat: er ligt een zee van ruimte tussen een politiek correct jargon en een taal die aanzet tot geweld. Zolang de mainstream partijen aarzelen om zich in die ruimte te begeven en te experimenteren, zal hetzelfde politieke scenario zich herhalen. De partijen blijven reactief en worden in de verdediging gedreven – een positie die zelden leidt tot politieke winst.

Hoe bewonderenswaardig het zoeken naar nuance, rust en redelijkheid ook is, uiteindelijk zal de politieke taal zegevieren die het beste aansluit bij de tijd. 30 procent van alle Europeanen stemt inmiddels populistisch en anti-establishment. Zolang de mainstream partijen er niet in slagen een helder antwoord te formuleren op de klare taal van de populist, zal dat percentage blijven stijgen. Misschien had Wilders gelijk. Als Timmermans tijdig een achtste taal had leren spreken, waren de verkiezingen anders gelopen.

Lees ook
‘Taalgebruik van Haagse politici vrijwel identiek aan verkopers’

Leeslijst

Biden kreeg de zuidgrens weer onder controle, waarom durft Harris dat succes niet te claimen?

admin
September 24, 2024
0

De zwakste plek in Kamala Harris’ campagne voor het presidentschap is provisorisch dichtgemaakt met een kluwen prikkeldraad en één houten pallet. Een verweerd stalen hek van negen meter hoog markeert vele kilometers lang de Amerikaanse zuidgrens met Mexico. Maar hier in het Californische gehucht Jacumba Hot Springs houdt het plotseling op. De grenslijn stuit op een robuuste rotspartij – het hek kán hier niet verder.

In de loop van 2023 ontdekten ook smokkelaars deze en andere lacunes en ontketenden de ergste migratiecrisis uit president Bidens presidentschap. Op piekdagen staken tot wel duizend migranten over bij Jacumba, die in geïmproviseerde openluchtkampen werden vastgezet. Het plaatsje, voorheen vooral lokaal bekend van zijn thermische baden, was ineens landelijk voorpaginanieuws. Meerdere Republikeinse politici reisden af naar het hek voor een persmoment en om af te geven op de ‘open grens’ onder Biden.

Ook nu hij een tweede termijn heeft opgegeven en zijn vicepresident Kamala Harris namens de Democraten de kandidaat is in november, blijft ‘de grens’ de regeringspartij electoraal pijn doen. In peiling na peiling zeggen Amerikanen de Republikeinen meer te vertrouwen op het punt van immigratie. Donald Trump heeft er weer zijn belangrijkste campagnethema van gemaakt.

Terwijl deze ene passage bij Jacumba nu afgesloten is, kan op andere plekken in de bergen van Zuid-Californië nog wel worden overgestoken bij andere ontbrekende stukken hek. En toch gebeurt dat sinds een paar maanden veel minder: het aantal migranten dat door de grenswacht CBP wordt onderschept is gekelderd.

Maar wat nog vreemder is: Kamala Harris maakt daar geen mooie sier mee – terwijl het te danken is aan een decreet van haar eigen regering-Biden. Hoe zit dat?

Krultangen en luxetassen

Karen Parker stuurt haar Japanse terreinwagen geroutineerd over de stoffige zandwegen van Jacumba Hot Springs en houdt dan even halt. „Kijk, een peuterschoentje. Dat lag er gisteren nog niet”, zegt de 61-jarige gepensioneerde maatschappelijk werker en veldarts. „Er zijn weer mensen overgestoken.”

Parker gaat er al maanden bijna elke ochtend en namiddag op uit om migranten te vinden en langs hun vaste routes flesjes water en pakjes ORS (tegen uitdroging) achter te laten. Met haar medische achtergrond kon ze niet aanzien hoe ze met verzwikte enkels, uitgedroogd of hallucinerend en brakend van een zonnesteek door de bergen van het dorpje zwierven. „De grenswacht patrouilleert hier wel, maar ik ben er niet zelden eerder bij. Dan verleen ik eerste-hulp en bel dat ze moeten komen.”

Foto Robert Gauthier/Los Angeles Times via Getty Images

Lang niet al haar buren nemen haar dat in dank af. Jacumba is een overwegend Republikeins stemmend gehucht in een verder Democratische staat – tevens de thuisstaat van Kamala Harris. „Mijn buren zeggen dat ík de migranten aantrek.” Parker verslijt mobiele nummers bij de vleet. „Ik heb zoveel doodsbedreigingen gekregen.” Als kleindochter van een Ierse emigrante en een inheemse Comanche-grootmoeder identificeert ze zich echter sterk met migranten die de VS („gestolen land”) proberen binnen te komen.

De laatste paar maanden ziet ze veel minder migranten oversteken. Hoogstens tientallen op één dag, al komen ze nog wel steeds uit alle hoeken van de wereld. Niet alleen uit Latijns-Amerika, zoals lange tijd gebruikelijk was, maar ook uit China, Turkije, Iran en sinds kort veel uit Egypte. „Mijn terriër Lilly”, die ze vaak meeneemt op haar expedities, „luistert al naar commando’s in vier verschillende talen.”

Pandemiemaatregel

De meeste migranten willen nog altijd worden ingerekend in de hoop bij de Amerikaanse autoriteiten een asielaanvraag in te kunnen dienen. Lange tijd was het zo dat wie niet opdook in internationale politiedatabanken binnen een paar dagen weer werd vrijgelaten. Migranten mochten doorreizen naar familie elders in de VS om daar hun afspraak bij de asielrechter af te wachten. Omdat de Amerikaanse asielketen compleet verstopt is, kan dat jaren duren. Al die tijd mochten ze in de VS blijven.

Tijdens de pandemie was dat wel anders. Die brak begin 2020 uit onder de regering-Trump, die met een gezondheidsmaatregel in de hand nagenoeg alle asielaanvragen afwees. Wie toch overstak, werd doorgaans spoorslags teruggezet naar Mexico. Ook toen de besmettingscijfers daalden, hield Biden, die begin 2021 was aangetreden, die zogeheten Title 42-regel in stand. Totdat rechters dit verboden en de migranten weer begonnen te komen.

Om die nieuwe piek de kop in te drukken, greep Biden in juni naar een nieuwe noodmaatregel. Per decreet kondigde hij een asielquotum aan: er worden langs de ruim drieduizend kilometer lange zuidgrens nog maximaal vijftienhonderd aanvragen per dag in behandeling genomen.

Wie toch nog clandestien oversteekt, kan worden teruggestuurd naar Mexico – of zelfs naar zijn thuisland, als de VS daar afspraken mee hebben. Het aantal onderscheppingen is sindsdien gekelderd tot het laagste niveau van zijn hele presidentschap. En hiervan wordt een toenemend deel (in juli en augustus meer dan de helft) onmiddellijk uitgezet. Families of alleenstaande minderjarigen maken nog wel kans hun aanvraag in de VS af te mogen wachten.

De VS willen dat asielzoekers vanuit Mexico een afspraak maken om een aanvraag in te dienen. Dit moet via een speciale overheidsapp, CBP One. Pas met een afspraak mogen ze zich melden bij een van de bewaakte grensovergangen. Daar krijgen ze een gesprek, waarin ze al gelijk bewijs moeten aanleveren dat ze in eigen land levensgevaar lopen.

Tips via Facebook

„Een conversatie op WhatsApp volstaat daarbij niet, die kan je makkelijk in scène zetten. Ze moeten echt een politie-aangifte of ziekenhuisverklaring uit hun eigen land hebben, of iets dergelijks”, legt Aaron Gómez uit. Hij runt in Mexicali, de grote stad aan de Mexicaanse zijde van de grens, het gemeentelijke opvangcentrum El Peregrino (De Pelgrim). Dit biedt aan maximaal driehonderddertig mensen onderdak, maar momenteel zit het maar voor een derde vol.

Onder de migranten in dit open centrum is de CBP One-app alom bekend. Drie keer per dag – in de vroege ochtend, in de middag en in de avond – kunnen migranten deze verversen en zien of ze al een afspraak hebben gekregen. Sommigen wachten al vier maanden, anderen hadden binnen een paar weken een afspraak. Gómez: „Het lijkt soms een loterij.”

Foto David Peinado Romero/Anadolu Agency

Zo wacht Darlee Cerón, een 21-jarige Guatemalteekse, met haar twee kinderen al vier maanden op een afspraak. Hoogzwanger sloeg ze met haar man en dochter op de vlucht toen bendes hun wijk innamen, vertelt ze in haar slaaphokje met twee stapelbedden.

Hun jongste dochter Briana is in Mexico ter wereld gekomen, maar haar man is een paar weken na de geboorte clandestien overgestoken naar de VS, gepakt en uitgezet naar Guatemala. „Als we een afspraak krijgen, gaan wij alvast vooruit.” Of haar man hen nog achterna kan reizen, weet ze niet.

Ook Yolima Torres uit Colombia wacht sinds vier maanden op een afspraak. Haar gezin werd in Bogotá eveneens bedreigd door criminelen. „Op Facebook lees ik allerlei tips over hoe je het beste een afspraak kan krijgen, maar vooralsnog lukt niets.” Toch is ze zeker niet van plan het dan maar illegaal te proberen: als ze gepakt wordt, zou dat haar aanvraag kansloos maken. „Dat heeft echt geen zin meer.”

In de slaapzaal voor mannen heeft de Hondurese jongeman Marío David Ordoñez zijn tas al gepakt. Over een paar dagen mag hij vanuit Mexicali oversteken en zich melden bij de grensovergang van Calexico, in Californië. Hij kreeg binnen twee maanden een afspraak, zegt hij. En dat terwijl hij in het pandemiejaar 2020 drie keer werd uitgezet onder Title 42. „Dat rekenen ze me blijkbaar niet aan.” Hij hoopt zich snel bij verre familie in Florida te kunnen voegen.

Onderweg kaalgeplukt

Volgens coördinator Aaron Gómez begint deze reguliere manier van asiel aanvragen zo langzaamaan te werken. Migranten kunnen inmiddels ook vanuit het zuiden van Mexico de CBP One-app activeren. Mexico probeert hen daar te houden en biedt wie een eenmaal een afspraak heeft busritten aan om tijdig bij de betreffende grenspost te komen. Migranten worden op doortocht in Mexico op grote schaal kaalgeplukt door criminelen en corrupte agenten. „Deze humanitaire corridors moet ze daartegen beschermen.”

Mexico werkt ook mee aan het tegenhouden van migranten aan zijn noordgrens, waar het duizenden leden van zijn gemengd militair-civiele Nationale Garde heeft gestationeerd. Ook neemt het zonder morren de migranten in ontvangst die de VS dagelijks uitzetten. Mexicali ligt in de deelstaat Neder-Californië (Baja Californië), waar de VS alleen al vorige maand twaalfduizend mensen naar toe brachten. Tegelijkertijd gaven ze een bijna evenveel migranten een asielafspraak. Gómez: „Daardoor loopt het niet meer zo snel over.”

Ook wordt het opvangcentrum deels gefinancierd met Amerikaans geld, vertelt een plakkaat in de eetzaal. Maar de Mexicaanse regering zou ook een politiek motief hebben om samen te werken met de regering-Biden/Harris: ze ziet in november liever een Democraat winnen dan de onvoorspelbaardere Trump.

Tijdens haar debat op 10 september met Trump liet Harris na de tv-kijker uit te leggen dat de grens door Bidens nieuwe, strenge aanpak tot rust gekomen is. Ze viel haar Republikeinse rivaal bovenal aan op het feit dat hij vorig jaar een compromis torpedeerde tussen beide partijen in de Senaat om de grensproblematiek aan te pakken. Dit plan bevatte een soortgelijk asielquotum als dat uit Bidens decreet. Trump saboteerde dit, stelde ze „omdat hij liever campagne voert met een probleem dan het op te lossen.”

Mogelijk wilde Harris niet het risico lopen dat de aantallen overstekers voor verkiezingsdag 5 november, als de extreme zomerhitte weggeëbd is, toch weer oplopen. De ervaring leert dat migratie altijd in golven komt. NRC tekende afgelopen zomer op hoe in de Darièn-kloof tussen Panama en Colombia nog steeds evenveel – zo niet meer – mensen oversteken als eerst. En ook vanuit Venezuela zouden weer meer mensen kunnen vertrekken, nu daar de autoritaire leider Nicolás Maduro zich na stembusfraude vastklampt aan de macht.

Foto Michael Ho Wai Lee/SOPA Images/LightRocket via Getty Images

Bang voor uiterst-links

Karen Parker vroeg zich kijkend naar het debat ook af waarom Harris de effectiviteit van Bidens strenge decreet niet opbracht. Ze vermoedt dat Harris de meest progressieve Democratische kiezers niet van zich wilde vervreemden. „Uiterst, uiterst-links wil niet eens grensmuur. Die lui willen de politie afschaffen. En ze gaan waarschijnlijk niet eens op Harris stemmen.”

Daarnaast denkt ook Parker dat de migratie op een gegeven moment weer kan toenemen. Waarna Harris het verwijt zou kunnen krijgen dat ze te vroeg gejuicht heeft. Maar voor nu geldt: „Het is zoveel rustiger aan de grens. Ze hebben hier echt wat bereikt.”

Museumbezoek weer even hoog als voor corona, kleine musea blijven achter

admin
September 24, 2024
0

In 2023 zijn in Nederland 30,9 miljoen museumbezoeken afgelegd, blijkt uit de jaarlijkse Museumcijfers van de Museumvereniging. Dat lijkt weer op de pre-coronastand van vóór 2020. Maar de kleinere musea zijn nog niet hersteld, ook niet in financieel opzicht.

De Museumvereniging onderzoekt de staat van het museumlandschap jaarlijks samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek. De 475 musea die lid zijn van de museumvereniging werken mee aan het onderzoek.

In de jaren voor de pandemie liepen de museumbezoekcijfers op tot 32,6 miljoen in recordjaar 2019. Die trend zakte in door de sluitingen en restricties tijdens de coronapandemie. Het dieptepunt kwam in 2021, met 11,8 miljoen bezoeken. Dat liep vervolgens op tot 23,5 miljoen bezoeken in 2022, en in 2023 lijkt de museumbezoeker echt terug.

Opvallend is dat het aantal bezoekers uit het buitenland nog wel lager ligt dan voor de pandemie. Acht miljoen van de bezoeken zijn afgelegd door mensen uit het buitenland, 23 miljoen door Nederlanders. Een vijfde van de bezoeken zijn afgelegd door kinderen, dat komt mede door een toename in schoolbezoeken.

Maar kleine musea merken iets anders. Vergeleken met 2019 zien zij juist 33 procent minder bezoeken. De groep kleine musea is groot: bijna de helft van de Nederlandse musea heeft een omzet tot aan 400,000 euro en is daarmee ‘klein’. Middelkleine musea, daar valt 13 procent onder, ontvingen bijna een vijfde minder bezoek dan in 2019.

‘Breed draagvlak’

Vergelijkbaar is de financiële situatie. Gemiddeld genomen lijkt de cultuursector hersteld van de pandemie. De eigen inkomsten daalden in 2020 en 2021, daar tegenover kwam meer subsidie te staan. Nu, in 2023, beslaan de eigen inkomsten 49 procent van de omzet van musea. De andere 51 procent komt van overheidssubsidies, aldus de Museumvereniging. De eigen inkomsten van de 475 musea die zijn aangesloten bij de Museumvereniging zijn opgeteld 619 miljoen euro, het exploitatietekort was in totaal 18 miljoen euro. Ook hier wijkt de situatie in kleine musea af: de inkomsten bij de grotere musea stegen, kleine musea hadden in 2023 gemiddeld nog 12 procent eigen inkomsten minder dan in 2019.

De Museumvereniging ziet op basis van haar onderzoek een „breed draagvlak voor de museumsector” in de Nederlandse samenleving, maar vreest voor de gevolgen van de btw-verhoging vanaf 2026. Musea zullen die doorberekenen in de kaartjes omdat ze de BTW-verhoging niet zelf kunnen opvangen, liet de Museumvereniging vrijdag aan de Tweede Kamer weten. En duurdere kaarten betekenen minder bezoekers, en dus minder inkomsten.

Na bijna drie jaar strijden lijken ook de Oekraïense verdedigers van Voehledar hun verwoeste stadje prijs te moeten geven aan de Russen

admin
September 24, 2024
0

Het lot dat het steenkoolstadje Voehledar beschoren lijkt staat symbool voor zoveel dorpen en plaatsen langs de duizend kilometer lange frontlijn in Oekraïne: eerst een maandenlang Russisch beleg en honderden grotere en kleinere aanvallen, frontaal of vanaf de flanken, onophoudelijk ondersteund door artilleriebeschietingen met granaten. Uiteindelijk zullen de overgebleven Oekraïense verdedigers gedwongen zijn de ruïnes te verlaten, op zoek naar veiliger terrein.

Bij Voehledar, dat voor de Russische invasie van 2022 bijna 15.000 zielen telde, hielden de Oekraïense strijdkrachten bijna drie jaar stand, onder meer dankzij eenheden van de 72 Gemechaniseerde Brigade. De verdedigers van het stadje sloegen hier al Russische aanvallen af toen Bachmoet nog werd belegerd door Jevgeni Prigozjin en diens huurlingenleger van Wagner, ruim anderhalf jaar geleden.

Gelegen op een heuvel in een verder vlak landschap, gold Voehledar voor de Oekraïners als een fort aan de frontlijn. Maar zoals op zoveel plaatsen werd ook hier, precies op het punt waar de zuidelijke frontlijn afbuigt in noordelijke richting en overgaat in het oostelijke Donbasfront, de druk van de Russische aanvallers simpelweg te groot; Moskou heeft meer manschappen, meer munitie, zwaardere wapens.

Bestorming begonnen

Volgens bronnen in Rusland en in het Westen begonnen Russische troepen dinsdagochtend met een nieuwe bestorming van Voehledar, en werd een deel van het stadje ingenomen. Videobeelden die door Oekraïense bronnen werden verspreid op X, en waarvan de echtheid niet kan worden geverifieerd, toonden zware artilleriebeschietingen op Voehledar, dinsdag. „De Russen vernietigen de stad”, schreef het Oekraïense blog MilitaryNewsUA. Maandag zei de Oekraïense militair analist Ivan Stoepak tegenover The Moscow Times dat Voehledar „binnen enkele dagen” kan vallen, gezien het „tempo van de [Russische] opmars”. Een andere goed ingevoerde militair analist, WarTranslated, noemde de situatie dinsdagmiddag „kritiek”, maar volgens hem „houden de soldaten van de 72 Gemechaniseerde Brigade stand”.

Offensief in de Donbas

De aanval op Voehledar maakt deel uit van het grotere Russische offensief in de Donbas, dat begin dit jaar op gang kwam. Afgaand op Oekraïense en westerse bronnen als het Institute for the Study of War verslechtert de Oekraïense situatie met de dag. Met name sinds augustus is de Russische opmars in een versnelling gekomen. De val van Voehledar zal in militair opzicht ook consequenties hebben voor de penibele Oekraïense situatie bij Pokrovsk, vijftig kilometer ten noorden van Voehledar. Pokrovsk is voor de Oekraïense strijdkrachten een logistiek zeer belangrijk knooppunt. De Russen zijn Pokrovsk tot enkele kilometer genaderd. Het Centre for Defense Strategies, een Oekraïense denktank, verwacht dat de aanstaande slag om Pokrovsk de „climax” zal zijn van de Russische offensieven in de Donbas dit jaar.

De relatief snelle Russische opmars langs de oostelijke frontlinies is niet alleen veroorzaakt doordat Moskou meer troepen en munitie in de strijd werpt. Oekraïense fronttroepen kampen nog altijd met de naweeën van het munitietekort dat ontstond toen de Verenigde Staten rond Kerstmis vorig jaar zijn wapenleveranties voor enkele maanden opschortte. Dat leidde onder meer tot de val van Avdiivka, waar voor de Russen een poort werd geopend voor verdere veroveringen in de Donbas, in alle windrichtingen.

Oekraïense inval in Koersk

Opvallend is dat de Oekraïense inval en bezetting van delen van de Russische regio Koersk, sinds de eerste week van augustus, tot nu toe geen zichtbare gevolgen heeft gehad voor de Russische aanvallen in de Donbas, honderden kilometers naar het zuidoosten. De militaire strategen in Kyiv hoopten dat de Oekraïense inval in Koersk de Russen ertoe zou dwingen troepen in de Donbas over te plaatsen om de Oekraïense troepen uit Koersk te verjagen, maar tot nu toe lijkt Moskou geen haast te maken met het tegenoffensief op eigen bodem.

Ondertussen pleit de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in de Verenigde Staten voor meer internationale militaire en humanitaire steun voor zijn land. In een interview bij de Amerikaanse omroep ABC zegt Zelensky dat Oekraïne „alleen in een sterke militaire positie Poetin ertoe kan dwingen de oorlog te stoppen, op een diplomatieke manier”. Volgens Zelensky is daarbij in zijn optiek geen sprake van „onderhandelen” met Rusland. Hij zei tegen ABC dat de Oekraïense oorlog tegen Rusland „dichter bij een einde” is dan menigeen denkt. „We zijn dichter bij vrede dan we denken. We moeten alleen heel sterk zijn, heel sterk.”

Zelensky spreekt dinsdagmiddag (lokale tijd) in New York tijdens een bijeenkomst van de VN Veiligheidsraad, op voorspraak van de ministers van Buitenlandse Zaken van de VS, Frankrijk, Japan, Malta, Zuid-Korea en het Verenigd Koninkrijk. Woensdag spreekt Zelensky de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toe.

De Oekraïense president zal donderdag in het Witte Huis met de Amerikaanse president Joe Biden Oekraïens ‘overwinningsplan’ bespreken. Wat dat plan behelst wil Zelensky pas bekend maken tijdens zijn onderhoud met Biden. „Het overwinningsplan is het versterken van Oekraïne”, zei Zelensky alvast tegen ABC.