De Britse plannen om migranten die asiel aanvragen in het Verenigd Koninkrijk naar Rwanda te sturen zijn omstreden. Rechters en critici in het Verenigd Koninkrijk benadrukken voornamelijk de gebrekkige kwaliteit van de asielprocedure in Rwanda en het risico dat het migranten terugstuurt naar hun land van herkomst waar het onveilig is. In de Britse rechtszaken ontbreekt vooral de aandacht voor het gebrek aan vrijheid en de algehele repressie in het land.
Dat ziet ook oppositielid Victoire Ingabire (1968), die zelf acht jaar vastzat vanwege uitspraken die ingingen tegen de strenge lijn van de regering. Zij vindt dat het VK, als voorvechter van mensenrechten, bij samenwerking met Rwanda moet eisen dat het land politieke gevangenen vrijlaat. Ingabire, van Hutu-komaf, is voorzitter van de Verenigde Democratische Krachten, een coalitie van oppositiepartijen. Hoewel ze is vrijgelaten, mag ze het land niet verlaten. Haar gezin is nog in Nederland, waar zij als politiek vluchteling tussen 1994 en 2010 woonde.
Lees ook
Met zijn omstreden migratiebeleid zit premier Sunak klem tussen gematigde en radicale partijgenoten
In 1994 doodden gewapende Hutu-milities in honderd dagen massaal Rwandezen van de Tutsi-minderheidsgroep, evenals gematigde Hutu’s. Sinds de genocide, die één miljoen levens kostte, heeft Rwanda zich onder leiding van Tutsi-president Paul Kagame economisch gezien snel ontwikkeld, met de moderne hoofdstad Kigali als uithangbord. Maar tegelijkertijd leeft ruim de helft van de Rwandezen nog altijd onder de armoedegrens en is bijna een kwart van de jongeren werkloos. „De regering verwoest arme wijken in Kigali, omdat zij een schone, nieuwe stad wil”, zegt Ingabire, gekleed in een lichtroze blazer, via een videoverbinding vanuit Kigali. „Hiervoor krijgen de bewoners geen vergoeding, hoewel dat wettelijk verplicht is. Mensen zijn verontwaardigd dat zij uit hun huizen worden gezet, terwijl er huizen voor migranten worden gebouwd. Ze denken: ‘We moeten door onze regering worden geholpen, voordat zij besluit mensen van buitenaf te helpen’.”
De Britse overheid heeft tot nu toe al bijna 280 miljoen euro betaald aan Rwanda. Maar, benadrukt Ingabire, de financiering is slechts voor vijf jaar. „Wat zal er na die tijd met hen gebeuren? Rwanda is een arm land, er is weinig werkgelegenheid.”
Tegelijkertijd bent u kritisch op de deal vanwege de onderdrukking in uw land. Hoe is het om te leven onder een repressief regime?
„Dat is moeilijk om te beschrijven. Ik heb vrienden en collega’s die verdwenen of vermoord zijn, of in de gevangenis zitten. Mijn assistent verbleef een tijdje bij mij in huis en ging op een dag in 2019 de deur uit. De volgende dag werd zijn dode lichaam op straat gevonden. Acht leden van mijn politieke partij zitten momenteel in de gevangenis, omdat ze een boek hebben gelezen dat De blauwdruk voor repressie heet en daar online sessies over bijwoonden.”
„De coördinator van mijn partij is op zijn werk vermoord. Ik denk dat het om vier uur ’s middags was. Mensen kwamen zijn kantoor binnen en staken hem dood. De regering zegt dat ze tot op de dag van vandaag niet weten wat er is gebeurd. Ze proberen mensen gewoon bang te maken om met mij samen te werken.”
„Ik weet dat de Nederlandse regering veel geld in het Rwandese rechtssysteem heeft gestoken, maar het rechtssysteem is nog altijd niet onafhankelijk. Rechters doen alsof ze de wetten niet kennen en doen wat de overheid zegt.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data108962509-9279c5.jpg|https://images.nrc.nl/HvPgRI2lMSRJYgXTJX2bHu1eqcY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data108962509-9279c5.jpg|https://images.nrc.nl/3_NG-cniUYoNFkypTOdL6pLJU2U=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data108962509-9279c5.jpg)
Waarom is president Kagame voor westerse leiders dan zo aantrekkelijk om mee samen te werken?
„We boeken economisch gezien enige vooruitgang. Maar hij [Kagame] investeert vooral in de prachtige gebouwen en hotels, als centrum voor internationale ontmoetingen. Daardoor noemen mensen Rwanda een ‘ontwikkelingswonder’. Maar hij bouwde geen duurzame ontwikkeling op in het onderwijs, de infrastructuur en de landbouwsector. Zijn regering moet hervormd worden, zodat zij toleranter, democratischer en inclusief kan worden tegenover critici. Omdat we zonder democratie geen duurzame ontwikkeling kunnen realiseren.”
„Toen hij aantrad, zei hij dat hij vluchtelingen wilde helpen, omdat hij zelf een vluchteling was. Daarom wilde hij zaken doen met het Verenigd Koninkrijk. Maar ondertussen is er altijd sprake van spanning tussen Rwanda en de buurlanden. We hebben een groot probleem met DRC [de Democratische Republiek Congo].”
Rwandese Tutsi’s zochten na de genocide veiligheid in buurlanden als DRC. De rebellengroep M23, die volgens de Verenigde Naties wordt gesteund door Rwanda, pleegt al decennialang aanvallen op burgers in Oost-Congo. Bijna zeven miljoen Congolezen zijn op de vlucht, in oktober laaide het geweld opnieuw op. Desalniettemin is de steun van Rwanda aan deze militie geen reden voor het VK of andere Europese landen om samenwerking op te schorten.
Lees ook
Britse rechter: migranten naar Rwanda sturen mag niet. Britse regering: we willen het tóch
Worden migranten nog meer onderdrukt dan Rwandese burgers?
„Ja, zeker. We hebben Congolese vluchtelingen die hier al meer dan twintig jaar zijn. In 2018 kwamen zij in opstand vanwege voedseltekorten. Zij organiseerden een demonstratie, niet tegen de Rwandese regering, maar tegen de VN-organisatie UNHCR. De regering tolereert geen enkele demonstratie, dus schoot de politie op hen. Twaalf demonstranten kwamen om en 65 werden gevangen gezet.”
„De Rwandese minister van Buitenlandse Zaken zei, toen zijn collega uit het VK hier was, tegen de journalist die hem vroeg naar het doodschieten van deze vluchtelingen: ‘Dat was jaren geleden, dat nu gebeurt niet meer’. Maar welke garantie kan de regering geven dat dit niet zal gebeuren? Als je nog altijd geen vrijheid geeft aan je bevolking, aan je oppositie?”
„En dus vraag ik mij af wat er zal gebeuren als deze vluchtelingen naar Rwanda worden gestuurd en ze hun ongenoegen willen uiten.”
Leeslijst
