Hij was, zei Geert Wilders een dag na zijn verkiezingsoverwinning, „blij dat heel veel moslims in Nederland op de PVV hebben gestemd.” Toen Niels Spierings, hoogleraar sociologie aan de Radboud Universiteit, zag dat de bewering van Wilders ook in talkshows en reportages herhaald werd, begon hij te zoeken in de data die hij vlak voor de verkiezingen, samen met collega’s, verzamelt over kiezersgedrag en stemintentie.
Wat hij ziet? „Vooral een heleboel anekdotisch bewijs in de media. Natuurlijk zijn er óók moslims die op de PVV stemmen. Maar onze data laten zien dat het niet in verhouding tot de rest van de bevolking staat”.
Spierings is co-directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek. Dat bestaat sinds 1971 en ondervraagt Nederlanders over onder meer hun stemgedrag bij Tweede Kamerverkiezing. Dit jaar, zegt Spierings, hadden de onderzoekers van de Radboud Universiteit en de Universiteit Utrecht extra aandacht voor twee groepen die vaak onder-gerepresenteerd zijn: praktisch opgeleiden en eerste generatie migranten en hun kinderen.
De uitkomsten van het Nationaal Kiezersonderzoek worden in het voorjaar gepresenteerd. Op basis van de tot nu toe verzamelde data kan Spierings al wel uitspraken doen over het stemgedrag van moslims en Marokkaanse en Turkse Nederlanders. „We zien geen enkele indicatie dat het aandeel PVV-stemmers in die groepen gigantisch groot zou zijn. Het aantal mensen uit die groepen dat aangaf PVV te stemmen, ligt stukken lager dan onder de rest van de Nederlandse bevolking. En ook lager in vergelijking met het niet-religieuze of christelijke deel van de stemmers. Het zijn er echt weinig.”
Van de ongeveer 150 deelnemers aan het onderzoek met een Marokkaans Nederlandse of Turks Nederlandse afkomst of die zich identificeren als moslim, hebben er vijf op de PVV gestemd. Onder degenen die zich identificeren als moslim waren het er nul.
„Ik heb me nog afgevraagd of bijvoorbeeld seculiere Turkse Nederlanders dit jaar meer op de PVV zijn gaan stemmen”, zegt Spierings, „maar ook daar zie ik geen aanwijzingen voor. Als het echt een massale beweging zou zijn geweest van deze groepen die op de PVV zijn gaan stemmen, dan hadden we daar sporen van terug moeten zien. En die zien we niet.”
Lees ook
Na de uitslag vragen velen zich af: ‘Als Wilders het over dé Nederlander heeft, wie is dat dan?
Waarschijnlijkheid
De onderzoekers, vervolgt Spierings, stellen kiezers twee vragen. „Als u nu zou moeten beslissen: op welke partij gaat u dan stemmen? En daarnaast vragen we ze op een schaal van 1 tot 10 aan te geven hoe waarschijnlijk het is dat ze op partijen gaan stemmen. Daarbij betekent 1 dat ze er nooit op zullen stemmen en 10 dat ze er zeker op zullen stemmen.”
Bij radicale partijen laten de 1 en de 10 ‘spikes’ zien: daarvan weten mensen vaak héél zeker of ze er wel of niet op willen stemmen. „Voor ongeveer driekwart van de moslims die meededen aan ons onderzoek gold dit keer dat ze bij de PVV voor 1 kozen. Dat betekent niet dat het overige kwart daarmee zeker wél een stem op die partij uitbrengt, die groep is verspreid van 2 tot 10.”
Onder de hele kiezerspopulatie nam de waarschijnlijkheid om op de PVV te stemmen dit jaar toe, in vergelijking met de vorige Tweede Kamerverkiezingen, zagen de onderzoekers. Spierings: „Die toename zagen we ook bij mensen die zich identificeren als moslim, hoewel in veel mindere mate. Ik vind het belangrijk om te benadrukken dat je die toename bovendien moet zien in de context dat de PVV onder de hele bevolking populairder is geworden, veel aandacht kreeg in de campagne en steeg in de peilingen, en dat relatief weinig mensen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond en mensen die islamitisch zijn überhaupt een stem op de PVV uitbrengen of overwegen.”
Medialogica
Kiezersonderzoek wijst uit dat de PVV binnen de migrantenpopulatie over het algemeen populairder is onder Latijns-Amerikaanse en Aziatische kiezers, met uitzondering van mensen die afkomstig zijn uit Indonesië of het Arabisch Schiereiland. „Daarbij geldt wel dat de populariteit van de PVV ook in die groepen nog steeds lager ligt dan bij de rest van de bevolking”, aldus Spierings.
Hij benadrukt dat het niet onwaarschijnlijk is dát er moslims zijn die op de PVV stemmen. „Mensen met een migratieachtergrond of mensen die zich identificeren als moslim, worden vaak gereduceerd tot dat ene kenmerk. Terwijl zij zich misschien ook wel kunnen herkennen in bijvoorbeeld de meer traditionele waarden die de PVV uitdraagt, of de sociaal-economische standpunten. Maar voor het gros van die groep zijn de standpunten van de PVV over migratie en de islam ook wel degelijk een ding.”
Spierings zegt zich erover te verbazen dat de stem van migranten en moslims in de mediaberichtgeving na de verkiezingen zo’n prominente rol heeft. „Ik zoek de verklaring in medialogica. Dat migranten en hun kinderen of moslims op een partij die antimigratie en anti-islam is zouden stemmen is contra-intuïtief, spannend en onverwachts. Ik heb er alleen nog steeds geen enkele empirische basis voor gezien.”
