N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Column Wat een nieuw kabinet ook wil, er is een beweging gaande naar minder uitstoot, zegt Marike Stellinga.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/11/marike2511-alt.jpg)
Het klimaatbeleid van de grootste partij in de Tweede Kamer is kort en simpel: haal alle maatregelen en afspraken direct door de shredder. Het stikstofbeleid is onzin, het klimaatbeleid hysterische bangmakerij, vindt Geert Wilders.
De 28 miljard euro die het gevallen kabinet Rutte IV tot 2030 voor klimaatbeleid reserveerde in het klimaatfonds, is volgens de PVV „grootheidswaan”. Dat geld moet naar „onze mensen”. Want Nederland heeft als klein land weinig invloed op de opwarming van de aarde. En dus wil hij stoppen met de miljarden verslindende reductie van broeikasgas CO2.
Wilders wil meer geld uitgeven aan het verhogen van dijken en aan kerncentrales. Hij wil de belasting op de energierekening verlagen, net als de accijnzen op brandstof. Kolencentrales moeten openblijven, windmolens en zonneparken verdwijnen, Schiphol mag groeien.
Zo. Stekker eruit en door de shredder dan maar?
Zo simpel is het niet, zelfs niet als Geert Wilders in een kabinet volledig zijn zin zou krijgen. Nog ingewikkelder wordt het in een (gedoog)coalitie met partijen als VVD, NSC en BBB.
Allereerst is er een autonome beweging naar minder uitstoot die ook Wilders niet een-twee-drie kan stoppen. Bijna de helft van wat Nederland uitstoot aan broeikasgassen valt onder het vernuftige Europese emissiehandelssysteem ETS. Dat stelt een maximum aan hoeveel bepaalde bedrijfstakken mogen uitstoten. En dat emissieplafond daalt gestaag. Na 2040 mogen de energiebedrijven en grote industriebedrijven die eronder vallen vrijwel niets meer uitstoten. Om dat stop te zetten moet Nederland uit de EU stappen of het ETS via de EU ontmantelen. Beide routes kosten op zijn minst veel tijd.
Er is ook een economische beweging naar meer duurzame energie die niet zomaar stopt. Nederlanders kochten afgelopen jaren een recordaantal zonnepanelen en warmtepompen. Dat had een financiële logica: zonnepanelen daalden spectaculair in prijs terwijl gas duurder werd doordat Poetin de gaskraan naar Europa dichtdraaide. Die logica is niet zomaar weg, ook niet voor bedrijven die veel gas verbruiken. Veelzeggend voorbeeld: de Amerikaanse president Trump trok de VS terug uit het klimaatakkoord van Parijs, maar de sluiting van kolencentrales kon hij ondanks zijn beloftes niet stoppen. De centrales waren simpelweg niet rendabel meer: schaliegas bleek goedkoper en de coronarecessie was de genadeklap.
Stikstofbeleid is onzin en klimaatbeleid hysterisch, vindt Wilders
Dit alles neemt niet weg dat een Wilderskabinet de reductie van broeikasgassen zeer sterk kan vertragen. Dit zou een cruciaal kabinet worden: in 2030 moet de uitstoot van broeikasgassen meer dan gehalveerd zijn volgens Europese afspraken en de klimaatwet. Dat was al een krachttoer, waarschuwden de klimaatrekenaars van het PBL op Prinsjesdag, want dan moeten alle plannen snel en ambitieus worden uitgevoerd. Inclusief rekeningrijden, waar het gevallen kabinet maar geen besluit over nam en dat bij rechtse partijen omstreden is. Belangrijk is ook de snelle bouw van veel windparken op zee, waar PVV en BBB tegen zijn.
Dikke kans dus dat Wilders de vergroening gaat tegenwerken. Zeker ook omdat een klimaatremmend Nederland in de EU nieuw beleid kan ophouden.
Laat ik de gedachteoefening voortzetten: wat zou een kabinet van PVV, VVD (al dan niet als gedoger), NSC en BBB wel en niet doen? In elk geval wel kerncentrales bouwen en diverse klimaatbelastingen voor burgers schrappen. Stevig klimaat- en stikstofbeleid voor de agrarische sector lijkt in deze coalitie niet logisch. VVD, NSC en BBB willen zich alledrie wel aan Europese klimaatdoelen houden.
Maar dan wordt het moeilijk. Want de PVV wil bedrijven niet helpen om te verduurzamen. En dat wil de VVD juist wél. Sterker nog, de VVD is ontzettend trots dat Rutte IV grote industriebedrijven wilde helpen met vergroenen.
Als Wilders het klimaatfonds echt wil schrappen en het geld aan burgers wil geven, is dat een streep door de groene industriepolitiek van de VVD. Een aanzienlijk deel van de miljarden in het klimaatfonds zou gaan naar het verzwaren van het elektriciteitsnet en het vergroenen van de industrie. Overigens is ook Pieter Omtzigt kritisch op deze subsidies aan grote bedrijven.
Je kan zeggen: die industrie verlaagt haar uitstoot toch wel omdat ze moeten door het ETS. Maar zo simpel is het niet, volgens klimaatrekenaars. „Die emissies gaan wel omlaag,” zegt Pieter Boot, voorheen van het Planbureau voor de Leefomgeving en nu fellow bij het Clingendael International Energy Programme (Ciep). „Maar dat kan ook komen doordat fabrieken hun deuren sluiten.”
Een nieuw kabinet zou de vergroening van die fabrieken namelijk moeten faciliteren, bijvoorbeeld door windparken op zee te stimuleren, het stroomnet te verzwaren, een pijpennetwerk voor groene waterstof te financieren, de productie van groene waterstof tijdelijk te subsidiëren. „Deze markten staan in de kinderschoenen. Er is een duw vanuit de overheid nodig,” zegt Boot. „Als je al die subsidies en uitgaven schrapt, verdwijnt een deel van de industrie.” Die kans is extra groot omdat landen zoals Duitsland, Frankrijk en de Verenigde Staten industriebedrijven wél lokken met subsidies.
Vanuit het bedrijfsleven zal er dus direct druk komen te staan op een rechtse coalitie. De vraag is hoe Wilders daarop reageert. In Limburg biedt industrieterrein Chemelot werk aan pakweg 8.500 mensen: duizenden mbo’ers verdienen er een goed salaris. Chemelot klaagt al jaren dat het van de rijksoverheid te weinig hulp krijgt bij het verduurzamen. Boot: „Chemelot en de industrie in Zeeuws-Vlaanderen zijn het kwetsbaarst. Je zou zeggen dat ook een rechts kabinet daarvoor op wil komen. Maar dan zou het geen klimaatbeleid meer moeten heten, maar regiobeleid.”
Klinkt logisch. Er is alleen één probleem: geld. Met name de PVV, maar ook de andere partijen, hebben wensen die vele miljarden euro’s kosten: verlagen van het eigen risico (6 miljard euro), het afschaffen van de btw op voedsel (7 miljard), meer verpleeghuizen. Het geld daarvoor moet ergens vandaag komen: en voor de PVV is de „miljardenverslindende klimaatwaanzin” een mooie bezuinigingspost. Wat de PVV wil, is wel duidelijk. De vraag is vooral: hoe hoog zet de VVD groene industriepolitiek op haar prioriteitenlijst?
