Alleen wonen, een arbeidsongeschiktheidsuitkering krijgen en psychische problemen zijn veelvoorkomende risicofactoren bij mannen van middelbare leeftijd die een eind aan hun leven maken. Onder mannen tussen de veertig en zeventig jaar bij wie deze drie factoren spelen, komt zelfdoding 14,5 keer zoveel voor als gemiddeld op die leeftijd. Dat blijkt uit onderzoek van 113 Zelfmoordpreventie in samenwerking met het Trimbos-instituut, dat deze vrijdag uitkomt.
De onderzoekers bekeken de suïcides van mannen tussen de veertig en zeventig van 2012 tot en met 2020 (6.656 in totaal), gebruikmakend van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek en van ggz-instellingen. Lichamelijke problemen, een echtscheiding, het overlijden van een partner of een laag inkomen bleken eveneens risicofactoren voor zelfdoding.
onderzoeker 113Renske Gilissen Ze zagen geen uitweg meer, maar die is er meestal wel
Wereldwijd overlijden mannen vaker dan vrouwen aan zelfdoding. In Nederland twee keer zo vaak, met name mannen tussen de veertig en zeventig jaar: ruim 40 procent van de zelfdodingen doet zich voor binnen die groep. Maar welke mannen dat precies zijn, daar was lang niets over bekend. „Die kennis is nodig om tot goede interventies te komen”, zegt Renske Gilissen, hoofdonderzoeker bij 113.
Uitkering is risico
Nu is duidelijk dat het belangrijk is dat uitkeringsverstrekkers zulke interventies doen, zegt Gilissen. „Zoals de arbo-arts of het UWV.” Ook een bijstands- of een WW-uitkering komen relatief vaak voor onder mannen die zelfmoord plegen. Vaak hadden ze die uitkering al langer dan vijf jaar. „Het kan zijn dat mannen al mentale problemen hebben en daardoor niet kunnen werken en een uitkering krijgen”, zegt Gilissen. „Maar ook dat als ze thuis komen te zitten, ze eenzamer worden. Dat zal per man verschillen.” Het onderzoek laat volgens Gilissen ook zien dat bij langdurige lichamelijke problemen de huisarts de taak heeft door te vragen over mentale gezondheid.
De onderzoekers maakten allerlei combinaties van risicofactoren. Bij iemand uit Limburg of Noord-Brabant die gescheiden is, bleek het suïciderisico twee keer zo hoog als gemiddeld. En psychische problematiek bleek veruit de dominantste factor: een laag inkomen betekende een licht verhoogd suïciderisico, gecombineerd met mentale problemen bleek het tien keer zo hoog. „Er is niet één oorzaak, reden of aanleiding waardoor mannen tot suïcide overgaan”, zegt Gilissen. „Het is altijd een opeenstapeling van factoren.” Van de werkende mannen bleken veel werkzaam in de sectoren „verhuur en overige zakelijke diensten” en „vervoer en opslag”.
Lees ook Hoe moet je verder als je broer een einde aan zijn leven maakt?
Vrouwen ook suïcidaal
Overigens moeten vrouwen zeker niet worden vergeten, zegt Gilissen. Zij doen bijvoorbeeld vaker een poging dan mannen en hebben even vaak suïcidale gedachten. Maar mannen zijn vaker succesvol in hun poging.
Vragenlijsten aan nabestaanden boden inzicht in waaróm mannen uit de risicogroepen vaker overgaan tot zelfdoding. Dat kon een jeugdtrauma zijn, of stressfactoren als geldzorgen, eenzaamheid of relatieproblemen. „Het overkoepelende is wel”, zegt Gilissen, „dat ze geen uitweg meer zagen. En dat is heel zonde, want die is er meestal wel.” Een deel van de mannen zocht geen hulp: omdat ze een taboe op hulpvragen ervoeren, zich schaamden of niet afhankelijk van anderen wilden zijn.
Praten over zelfdoding kan gratis, anoniem en 24/7 bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0800-0113 of chat op 113.nl.
Philips heeft tussen 2016 en 2021 een groot aantal verontrustende rapporten over de gezondheidsrisico’s van het geluiddempende schuim in zijn beademingsapparaten achtergehouden voor patiënten, zakenpartners en toezichthouders. Dat staat in een vijftig pagina’s tellend document dat vrijdag is overlegd in de rechtszaak tussen de Nederlandse gezondheidsmultinational en PSN Labs uit Pennsylvania. Dit laboratorium onderzocht in 2021 in opdracht van Philips het schuim.
In het stuk dat werd ingediend bij de rechtbank in Pittsburgh staat dat Philips al in 2016 interne waarschuwingen over het inferieure schuim naast zich neerlegde. Ook stopte Philips volgens PSN rapporten van externe laboratoria met onwelgevallige uitkomsten in een diepe la, in plaats van die te delen met de autoriteiten.
Ook PSN kreeg de onderzoeken niet, toen het eind 2020 werd ingehuurd door Philips Respironics – de beademingstak in Pittsburgh. Een deels vertrouwelijk inspectierapport van de Amerikaanse toezichthouder FDA uit 2021 – in bezit van NRC – benoemt veertien kritische rapporten over het schuim die werden achtergehouden.
„Philips heeft geprobeerd zijn fouten te maskeren door testresultaten te verbergen, te verdraaien en selectief te kiezen uit positief uitgevallen rapportages”, aldus PSN Labs. Daarmee wilde Philips volgens het lab „belangrijke risico’s die al lang bekend waren minimaliseren en verbergen voor het publiek en regelgevende instanties”.
Ozongas in schuim
In de rechtbankstukken wordt ook beschreven hoe Philips medewerkers van PSN in de loop van 2021 „onder druk” zette om een rapport af te leveren waarin stond dat het schuim nauwelijks gezondheidsrisico’s opleverde. De reden: Philips wilde niet nog meer „onwelgevallige uitslagen”. Toen PSN dat weigerde, verzuurde de relatie, wat uiteindelijk leidde tot de recente rechtszaak. In de afgelopen jaren is een aantal kritische medewerkers van Respironics overgestapt naar het laboratorium.
PSN botste ook met Philips over het gas ozon. Tijdens een test trof het lab in 7 van de 26 onderzochte apneuapparaten een stof aan die op de aanwezigheid van dit agressieve gas kon duiden. Volgens PSN verzocht Philips het lab om deze uitslag „achterwege” te laten, omdat die „niet passend” zou zijn.
Over ozon is in de apneuaffaire veel te doen. Philips stelt zelf dat het schuim in de slaapapparaten zeventien keer sneller kapot gaat als klanten hun apparaten met ozon schoonmaken – zoals veel Amerikanen deden. De bevinding van PSN dat er restjes ozon in het schuim kunnen achterblijven is in potentie explosief: het inademen van ozon kan ernstige schade aan de longen toebrengen.
Nederland wist van problemen
De rechtszaak brengt tenslotte opvallende details over de rol van Nederlandse Philips-afdelingen aan het licht. Philips heeft de kwestie rond de apneuapparaten altijd afgedaan als een Amerikaans probleem, waarvan de ernst pas begin 2021 op het hoofdkantoor in Amsterdam doordrong.
NRC achterhaalde echter een mail en een interne powerpoint uit de zomer van 2016 waarin twee Philips-ingenieurs uit Drachten de kwaliteitsproblemen met het schuim beschrijven. Dat verslechtert „onder invloed van vochtigheid en temperatuur”, aldus de ingenieurs van de ‘technische expert groep’. Hun advies: doe meer onderzoek en vervang het schuim door een ander en beter type.
Philips deed echter niets met de bevindingen uit Drachten en liet het dubieuze schuim jarenlang in de apparaten van Respironics zitten. Het inferieure geluiddempende materiaal is weggewerkt in de luchtgang van de beademingsapparaten.
‘Valse claims’
De stukken van PSN zijn een reactie op een aanklacht van Philips van afgelopen juli. Volgens Philips leverde PSN eind 2020 en begin 2021 „inaccurate testverslagen” aan Philips en overdreef het lab met „valse claims” de gevaren van het schuim. Als gevolg daarvan zou Philips in paniek zijn geraakt en in juni 2021 veel meer Respironics-apparaten van de markt hebben gehaald dan nodig was.
De rechtszaak tegen PSN past in het verhaal dat Philips sinds de terugroepactie van vijftien miljoen apneu- en beademingsapparaten uitdraagt. Philips benadrukt dat vijf „onafhankelijke” laboratoria tests hebben uitgevoerd waaruit blijkt dat „het onwaarschijnlijk is dat blootstelling aan het schuim in deze apparaten leidt tot gezondheidsschade bij patiënten”.
FDA greep hard in
Vorig jaar ontdekten NRC, het Amerikaanse onderzoekscollectief ProPublica en de Pittsburgh Post Gazette, de grootste regionale krant in Pennsylvania, dat Respironics zijn klachtenadministratie niet op orde had. De Philips-dochter hield vanaf 2010 duizenden ernstige klachten over de apparaten achter voor toezichthouder FDA.
De FDA greep hard in: Respironics mag totdat aan strikte voorwaarden is voldaan de komende jaren geen apneu-apparaten meer produceren in Amerika, waardoor de Philips-dochter in de VS nauwelijks bestaansrecht meer heeft. De gezondheidsautoriteiten in de rest van de wereld zijn minder streng. Respironics mag buiten de VS gewoon zijn apneu- en beademingsapparaten – voorzien van een ander type geluiddempend schuim – produceren en verkopen.
Meer dan 110.000 Philips-klanten, vooral Amerikanen, rapporteerden (gezondheids)klachten over de apparaten bij de Amerikaanse toezichthouder FDA. Die lopen uiteen van hoofdpijn en huidirritatie tot zeldzame soorten kanker.
Reactie Philips
Philips laat in een reactie weten dat het „de zorg betreurt die is ontstaan bij patiënten”. PSN heeft „ernstige fouten” gemaakt, terwijl Philips zich „voortdurend heeft ingezet om de feiten in kaart te brengen en lering te trekken”. Met deze rechtszaak houdt Philips „PSN verantwoordelijk voor de fouten die zijn gemaakt en in het bijzonder het verwerpelijk handelen om die stil te houden nadat ze deze hadden ontdekt.”
Het dodental veroorzaakt door tropische storm Helene, in het zuidoosten van de Verenigde Staten, is inmiddels opgelopen tot 64. Dat meldt persbureau AP zondag.
Nu de ergste storm is gaan liggen, maken hulpverleners de balans op. Zij melden aan Amerikaanse persbureaus dat duizenden mensen zijn gestrand in een poging droog en veilig gebied te bereiken. Honderden wegen zijn gesloten. Door stroomuitval kwamen ruim drie miljoen mensen zonder elektriciteit te zitten.
Helene kwam donderdagavond aan land in de zuidelijke staat Florida, vanaf de Golf van Mexico, en werd geclassificeerd als categorie 4 (op een schaal van 5), met windstoten tot 225 kilometer per uur. Op vrijdag zwakte de storm af tot een tropische depressie, maar richtte alsnog grote schade aan. De tropische depressie hield huis in zeker vijf Amerikaanse staten.
Gouverneur Brian Kemp van de deelstaat Georgia zei tegen persbureau AP dat de omgeving eruit ziet “alsof er een bom is ontploft.” De Nationale Weer Service van Greenville-Spartanburg in South Carolina schreef zaterdagavond op Facebook dat de storm “de ergste gebeurtenis is uit de geschiedenis van het bestaan van onze organisatie”.
Ook in North Carolina hield Helene huis. Volgens gouverneur Roy Cooper is Helene “een van de ergste stormen in de moderne geschiedenis van delen van North Carolina”. Slagregens veroorzaakten plotselinge overstromingen. Aardverschuivingen en weggespoelde wegen maken reddingsacties moeilijk en gevaarlijk. Op verschillende plekken werden zendmasten beschadigd, waardoor het mobiele bereik in grote gebieden is uitgevallen.
De verwachting is dat de regen dit weekend nog aanhoudt. Pas daarna zal de volledige schade kunnen worden opgemaakt.
Lees ook
Orkaan Helene richt veel schade aan in Golf van Mexico
Mohammad Bagher Ghalibaf, de Iraanse parlementsvoorzitter, heeft zondag in een toespraak in het parlement zowel Israël als de Verenigde Staten gewaarschuwd. Dat meldt persbureau Reuters. „Wij zullen niet aarzelen om tot het uiterste te gaan om het verzet te steunen”, aldus Ghalibaf.
De Verenigde Staten zijn volgens Ghalibaf medeplichtig aan de misdaden van Israël en zullen daarom „de gevolgen” moeten „accepteren”. De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken benadrukt dat het doden van Hezbollah-leider Hassan Nasrallah niet onbeantwoord zal blijven: „Israël zal geen rust kennen”.
Hezbollah heeft altijd nauw samengewerkt met Iran. De Amerikaanse minister van Defensie, Lloyd Austin, zei zaterdag in een bericht op X dat het land vastberaden is te voorkomen dat Iran en zijn bondgenoten de situatie in Libanon misbruiken of het conflict verder laten escaleren.
Liveblog Crisis in het Midden-oosten
Iran: ‘VS zijn medeplichtig aan misdaden Israël en zullen de gevolgen moeten accepteren’
