De Amerikaanse regering had er niet om gevraagd, maar nu wordt ze in twee oorlogen tegelijk op de proef gesteld. En het gaat niet bepaald soepel. Oekraïne boekt al maanden weinig vooruitgang aan het front. Het gebrek aan doorbraken eist veel van Oekraïners, maar maakt het ook voor de regering-Biden niet eenvoudig. In het Huis van Afgevaardigden doen Republikeinen inmiddels moeilijk over nieuw geld voor Oekraïne, en steeds meer Amerikanen (41 procent) vinden dat Kyiv te veel steun krijgt.
In het Midden-Oosten is de uitdaging nóg groter. Op de afgrijselijke terreuroperatie van Hamas, waarbij 1.400 Israëlische burgers werden vermoord, antwoordde Israël met een aanval op Gaza, waarbij volgens Hamas tienduizend Palestijnen omgekomen zouden zijn.
De VS proberen premier Netanyahu tot matiging te bewegen, maar dat gaat moeizaam. Een Amerikaanse woordvoerder zei het begin deze week zo: „We hebben een paar aanwijzingen dat in sommige scenario’s geprobeerd wordt [het aantal slachtoffers] te beperken, maar ik zou dat niet overdrijven.” Volgens The New York Times verscheepten de VS precisie-munitie omdat Israël te zware bommen op stedelijk gebied gooit.
Na weken pressie boekten de VS donderdagmiddag wel eindelijk een succes toen Israël, aldus het Witte Huis, akkoord ging met humanitaire gevechtspauzes van vier uur per dag in Noord-Gaza.
Intussen is het ook elders onrustig. Ook Taiwan, de Westelijke Balkan, Nagorno Karabach, en een hele reeks Afrikaanse landen vragen om Amerikaanse aandacht. Kunnen de VS dat wel aan? Minister van Defensie Austin probeerde bondgenoten na 7 oktober gerust te stellen: „We zijn het machtigste land ter wereld”.
Toch weet ook deze regering dat de VS niet meer zijn wat ze ooit waren. De opkomst van nieuwe machten, interne politieke verdeeldheid en economische veranderingen ondermijnen de status van de VS. In de eerste jaren na de val van de Muur was het niet moeilijk om grootmacht te zijn. „De VS was een poker-speler die elke ronde een full house kreeg”, zei de Democratische oud-diplomaat Daniel Baer tijdens een debat in Brussel. „Je hoeft niet zo’n goede pokerspeler te zijn als je elke keer een full house krijgt.”
Nu moeten de VS het met mindere kaarten doen. Baer publiceerde net een boek over de neergang van de VS en wat daartegen te doen. De Amerikaanse hegemonie is voorbij en het is niet vanzelfsprekend dat de VS hun dominante status op het wereldtoneel kunnen behouden, constateert hij. Veel Amerikanen antwoorden daarop met cynisme of door zich van de wereld af te keren.
Baer zet daar tegenover dat de VS ook met slechte kaarten effectief kan zijn. Washington moet meer samenwerken, minder verordonneren en meer overtuigen, slimmer omgaan met beperktere middelen en zijn eigen huis op orde brengen, is zijn optimistische recept.
Ook Democraten in functie erkennen dat de VS moeten schipperen. De Amerikaanse NAVO-ambassadeur Julianne Smith ziet een wereld van „compounding complexity”, met elke dag een nieuw probleem in een omgeving waar steeds nieuwe spelers opduiken.
Dus moet je keuzes maken, zei ze tijdens het debat in Brussel. „Doe je meer aan nationale verdediging of doe je meer voor Oekraïne? Houd je je manschappen op locaties ver weg, of breng je ze naar je eigen grens? De afgelopen weken zijn dergelijke debatten in de NAVO alomtegenwoordig.”
Intussen kijkt de hele wereld mee om te zien hoe de grootmacht zich staande houdt. Als de VS het moeilijk hebben, hoeven Rusland en China alleen maar achterover te leunen. In de Global South, waar de westerse steun voor Oekraïne al niet goed viel, ligt de steun voor Israël nog veel moeilijker. Het afgelopen jaar heeft het Westen met een heus diplomatiek offensief geprobeerd begrip te kweken voor zijn Oekraïne-steun. De goodwill die zo was opgebouwd, vervliegt nu weer in de bombardementen op Gaza.
Er is op dit moment in de Midden-Oosten-nachtmerrie één lichtpuntje. De oorlog tussen Israël en Hamas is nóg niet geëscaleerd tot een regionaal conflict. De Amerikaanse waarschuwingen aan Iran en Hezbollah, ondersteund door twee vliegdekschepen in de Middellandse Zee, spelen in de risico-afweging van Teheran vast een rol – al weet je het nooit zeker. Zeker is alleen dat de gelijktijdigheid van twee oorlogen een test is voor de geloofwaardigheid van een grootmacht wiens macht toch al afkalfde.
Redacteur geopolitiek Michel Kerres schrijft hier om de week over de kantelende wereldorde.
