Bij Renze zaten zondag tegen middernacht drie journalisten en één oud-spindoctor klaar om RTL De verkiezingen; het debat te fileren. Liever hanteer ik de spelregels van Ranking the talent, het nieuwe programma van Johnny de Mol op zaterdagavond. Niet experts, maar ‘gewone’ Nederlanders bepalen daar de favoriet. De lijsttrekkers van de grote partijen waren het debatpodium nauwelijks af, of RTL-opiniepeiler Gijs Rademaker kon melden welke lijsttrekker 12.000 kijkers het beste hebben leren kennen door het debat. Bijna de helft (46 procent) noemde Pieter Omtzigt (NSC). Daarna VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz (33 procent) en onderaan met 23 procent stond Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA). Geen echte ranking dus, geen winnaar of een favoriet. Omtzigt heeft niet het debat gewonnen, hij heeft zich wel het beste laten kennen.
Hoe dan? Nou, om te beginnen door zich, weer, op de vlakte te houden. „Ik ben er klaar voor”, was het eerste wat Yesilgöz zei op de vraag of ze bereid was het land te leiden. Timmermans zag zichzelf ook in het torentje zitten. Alleen Omtzigt wilde de bereidheidsvraag niet met ja of nee beantwoorden. Waarop debatleider Fons Lambie vroeg of zijn aarzeling werd ingegeven door twijfel of door strategie. En toen bestond Omtzigt het te zeggen dat hij twijfelde. Een twijfelende leider, dat is pas een gedurfde strategie.
In vier ronden werden vier thema’s voorgelegd: bestaanszekerheid, woningmarkt, migratie en klimaat. Elke ronde werd afgesloten met een één-op-ééndebat van vier minuten. Elke lijsttrekker mocht een tegenstander kiezen. Timmermans daagde Omtzigt uit en deed voor hoe je een vraag stelt waarbij je zelf zo lang mogelijk aan het woord bent. Het onderwerp bestaanszekerheid werd nog eens dunnetjes overgedaan. Omtzigt ratelde z’n les op (gasprijzen omlaag), maar hij had net zo goed niks kunnen zeggen, want Timmermans concludeerde dat Omtzigt niet wilde wat GroenLinks-PvdA wel wil en dat was „heel jammer”.
Yesilgöz koos bij de debatronde ook Omtzigt, die daarop grapte dat hij vroeger bij gymnastiek nooit zo vaak werd gekozen. Zij prees Omtzigt, de econometrist en zijn liefde voor cijfers. Was het dan niet raar, zei zij, dat hij zijn plannen niet liet doorrekenen. Zij noemde zijn verkiezingsprogramma een „menukaart zonder prijzen”. Omtzigt zei dat hij precies wist wat zijn plannen ongeveer kosten, maar nee, hij kon niet aankomende woensdag de lijst met plussen en minnen leveren waar zij om vroeg. En dat vond Yesilgöz „oprecht jammer”.
Lijf en geest
Wat ook jammer was dat Omtzigt nèt de verkeerde vragensteller koos. Vier bekende Nederlanders hadden, vooraf, een vraag gesteld aan de toekomstige leider van Nederland. Yesilgöz had de eerste keuze, zij nam de vraag van meester-bakker Robèrt van Beckhoven. Had zij als politicus wel eens een fout gemaakt? Natúúrlijk, lachte ze. „Ik ben geen robot.” Zij niet misschien, maar Omtzigt had er soms iets van weg als hij zijn punten nog maar eens opdreunde. Zijn enige error was het jargon dat eruit floepte – spending review, extraterritoriale regeling – en de stortvloed aan cijfers.
Omtzigt koos Gregory Sedoc als vragensteller. De oud-topsporter vertelde hoe hij „lijf en geest” fit houdt. Goed eten, vier keer per week naar de sportschool, 10.000 stappen per dag. Premier zijn is óók topsport, zei hij. „Wat zou u doen als premier om lichaam en geest fit te houden?” Omtzigt moest er zelf om lachen. De man die herstelde van een burn-out en misschien daarom wel twijfelt of hij premier moet worden, verklaarde dat hij „topfit” is. Hij gaat naar de sportschool, is scheidsrechter bij voetbal, loopt dagelijks naar het station, neemt op tijd rust en slaat indien nodig een debat over. En óf we hem hebben leren kennen.
