„Het is onmogelijk voor een Engelsman om zijn mond open te doen zonder dat een andere Engelsman hem haat of minacht”, schreef George Bernard Shaw in het voorwoord van Pygmalion. In zijn toneelstuk uit 1913, model voor de musical en film My Fair Lady, probeert professor Henry Higgins bloemenverkoopster Eliza Doolittle haar volkse accent af te leren, zodat ze in de Britse high society kan bewegen (wat lukt, hoewel ‘to be a lady’ een hoge prijs vraagt).
Nergens gaapte de klassenkloof in de taal zo wijd als in en rond Londen. Enerzijds het prestigieuze accent dat je associeert met de BBC en een universitaire opleiding en dat bekend staat als received pronounciation (RP) en The King’s English. En anderzijds het Cockney, dat je nog hoort als acteur Michael Caine begint te praten.
Maar in Zuidoost-Engeland blijken die twee accenten nu zo goed als verdwenen en vervangen door drie accenten die veel minder van elkaar verschillen. Dat ontdekten onderzoekers van de University of Essex die de tongval van zo’n tweehonderd mensen tussen 18 en 33 analyseerden, schreven ze eind vorige week op de journalistieke wetenschapssite The Conversation.
Het eerste van de drie accenten heet Estuary English (EE); een kwart van de testgroep sprak het. Die naam is trouwens niet heel nieuw; EE verspreidt zich al decennia oostelijk langs beide oevers van de Theems-delta – de estuary in kwestie. Het lijkt op (wit) working-class Cockney (innit in plaats van isn’t it, bijvoorbeeld), maar in EE klinkt house meer als hahs dan als ’ouse. Luister maar naar Adele.
Accent twee is South Standard British English (SSBE). De helft van de testgroep sprak het, en het lijkt nog het meest op het ‘oude’ RP. Al zou een BBC-presentator vroeger nooit wha’ of bu’ in plaats van what of but zeggen. De onderzoekers vermoeden dat zelfs prins Harry nu zo praat.
Het derde accent, bij een kwart van de sprekers, is Multicultural London English (MLE). Zwarte Britten en Britten van Aziatische afkomst spreken het – zoals Arsenal-ster Bukayo Saka en rapper Stormzy – maar niet uitsluitend. In MLE klinkt boat meer als boht.
Cockney en RP bewogen al langer allebei naar EE. Beroemd is een onderzoek naar het accent van koningin Elizabeth II, gebaseerd op haar kersttoespraken: altijd upper-class, maar had rijmde bij haar vroeger op bed en later op bad. En de l in een woord als milk was vroeger goed bij haar te onderscheiden, maar klonk later als een w.
„Iedereen sprak opeens Estuary Engels”, hoorde de schrijver Jonathan Raban, toen hij eind jaren negentig na lange tijd in Londen terugkeerde. De taal van „een autoverkoper uit een voorstad, en met als ijverigste sprekers juist degenen met een dure kostschoolopleiding.”
Sinds premier Thatcher zijn klasse (en taal) minder onderscheidend dan hoeveel geld je hebt, aldus Raban. Met het eerste zijn de onderzoekers uit Essex het volledig eens: sociale klasse bepaalt steeds minder je tongval, schrijven ze. Maar als je las hoe arrogant Britse politici uit de hogere klassen over het volk spraken dat strikt de coronaregels moest naleven die ze zelf ontdoken, leek er sinds George Bernard Shaws observatie over de klassenmaatschappij niet zo heel veel veranderd.
